Bazı medya kuruluşları yapay zekanın yazdığı metin içeriklerini “haber” metni olarak kabul ediyor. Yapay zekaya yazdırılan içeriklerde kamuoyunu yanıltacak bilgi olması durumunda sorumluluk şirketlere mi medya kuruluşlarına mı ait olmalı? Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Süleyman İrvan’a ve avukat Fikret İlkiz’e sorduk.
Haber kurumlarının ve ajansların yapay zekaya yazdırdıkları içerikleri “haber” olarak dolaşıma sokmaları son günlerde konuşulan bir konu. Yapay zekanın yazdığı ve kuruluşların “haber” olarak kabul ettiği içeriklerde, kamuoyunu yanlış yönlendirerek dezenformasyona yol açan bilgi olması durumunda sorumluluğun hem etik hem de hukuki olarak kime ait olduğunu uzmanlara sorduk.
“Spor müsabakalarıyla finans haberleri, robot gazeteciler tarafından başarılı biçimde üretiliyor”
Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyesi Süleyman İrvan, yapay zekayla “haber” üretiminin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi bazı ülkelerde oldukça başarılı biçimde uygulanıldığını hatırlatarak “Özellikle spor müsabakalarıyla finans haberleri, robot gazeteciler tarafından başarılı biçimde üretiliyor. Robot gazetecilik epey gelişmiş durumda” diye konuştu.
“Robot yazdıysa mecra, muhabir yazdıysa editör ve muhabir”
“Yapay zekanın yazdığı haberde kamuoyunu yanıltacak bilgi olması halinde sorumluluk haberi yayımlayan mecraya yani haber sitesine aittir” diyen İrvan, bir haber sitesinin kendi sayfalarında yayımlanan her türden içerikten sorumlu olduğuna dikkat çekti. İrvan, yazılan içeriklerin doğru olması, nefret söylemi, hakaret içermemesi gerektiğinin altını çizerek “Haber bir muhabir tarafından yazılmışsa sorumluluk sadece muhabirin değil, o haberi yayımlamaya karar veren editörlerindir” dedi.
Editoryal süreç şart
“Yapay zeka tarafından yapılan haberlerin de editoryal süreçten geçmesi gerekir. Böylece potansiyel hatalar giderilmiş olur.”
“Hem Basın Kanunu hem de Türk Ceza Kanunu açısından eser sahipleri sorumludur”
Avukat Fikret İlkiz de basın-yayın fiilleri bakımından kanunlarda tanımın olduğunu söyledi:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
“Yayını kim yapıyorsa, eser sahibi kimse, bizdeki mevcut yürürlükteki kanunlar bakımında hem Basın Kanunu hem de Türk Ceza Kanunu’nun altıncı maddesi açısından eser sahipleri sorumludur.”
Eser sahibinin bulunamadığı durumlarda yayın organının ne olduğunun önem kazandığını belirten İlkiz, “Örneğin gazete ise gazete bakımından sorumlu yazı işleri müdürü ya da sahibi radyo televizyon ise onun kanunu bakımından sorumluluklar tartışılır” diye konuştu.
“Bir gazeteci yapay zeka yoluyla haber yapıyorsa gazeteci değildir”
“Herhangi bir gazeteci bir yapay zeka yoluyla haber yapıyorsa gazeteci değildir zaten” diyen İlkiz, yapay zekaya soruyu sorup, o soruyu “haber” diye yayınlayan kimse, sorumlunun o kişi olacağını vurguladı.
50’ye yakın haber ve bilgi sitesi yapay zekayla “haber” üretiyor
İnternetteki sahte haberler üzerine çalışan ABD merkezli NewsGuard isimli kuruluşun 1 Mayıs’ta yayımladığı raporda neredeyse tamamı yapay zeka yazılımı tarafından yazılmış gibi görünen 49 haber ve bilgi sitesi belirledi. Çoğu zaman sahipliğini veya kontrolünü ifşa etmeyen bu web sitelerinin siyaset, sağlık, eğlence, finans ve teknoloji dahil olmak üzere çeşitli konularla ilgili içerik ürettiği kaydedilen raporda, bazı sitelerin günde yüzlerce “haber” yayınladığı tespit edildi. Raporda bu içeriklerin bir kısmının yanlış anlatıları çoğalttığını ve içeriğin neredeyse tamamının yapay zekanın ayırt edici özellikleri olan kibar bir dil ve tekrarlayan ifadelerle oluşturulduğu vurgulandı.
Yapay zeka tarafından oluşturulan “haber”lerin genellikle özetlenmiş veya diğer kaynaklardan yeniden yazılmış içeriklerden oluştuğunu belirten NewsGuard, örnek olarak sahibi hakkında bilgi vermeyen ve Mayıs 2022’de isimsiz olarak kaydedilen BestBudgetUSA.com’un öncelikle CNN’de yayımlanan haberleri özetlediğine veya yeniden yazdığına değindi. Araştırmaya göre bazı sitelerin yapay zeka araçlarını yanıltıcı veya yanlış bilgi üretmeye yönlendirdiği kaydedildi. Raporda, öldüğü iddia edilen önemli kişiler hakkında genel ölüm ilanları ve haberler yayınlayan CelebritiesDeaths.com’un içeriklerinden biri örnek verildi. Örneğe göre, Nisan ayında “Biden öldü” başlığıyla verilen haber, “SON DAKİKA: Beyaz Saray, Joe Biden’ın uykusunda huzur içinde öldüğünü bildirdi…” şeklinde bir paragrafla başlatıldı.
