İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, helikopterlerinin kaza yapması sonucu hayatını kaybetti. Reuters’a konuşan üst düzey İranlı bir yetkili, “Cumhurbaşkanı, dışişleri bakanı ve helikopterdeki diğer yolcular hayatını kaybetti” dedi. İran’ın Mehr haber ajansı da ölümleri doğruladı, “şehit olduklarını” yazdı. İran’da kazanın ardından 5 günlük yas ilan edildi.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi ve beraberindeki heyeti taşıyan helikopter kaza yaptı. Saatler süren arama kurtarma çalışmaları sonucunda helikopterin kaza yaptığı bölgeye ulaşıldı. Günün ilk saatlerinde yapılan açıklamada bölgede “yaşam belirtisi olmadığı” ifade edildi. Daha sonra Reuters’a konuşan ve güvenlik nedeniyle ismini vermeyen bir İranlı yetkili, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahiyan ve diğer yolcuların kazada hayatını kaybettiğini açıkladı.
Sabah saatlerinde İran devlet televizyonu, Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza yaptığı yerin tespit edildiğini ve bölgede yaşam belirtisi olmadığını açıkladı. İran Kızılayı Başkanı Hüseyin Kolivand, “Kazanın yerinin tespit edilmesinin ardından helikopterdeki yolcular arasında herhangi bir yaşam belirtisine rastlanmadı” dedi.
Kazadan sonra neler yaşandı?
İran medyasında dolaşan çeşitli haberler nedeniyle açıklama yapan İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi taşıyan helikopterin “kötü hava koşulları” nedeniyle sert inmek zorunda kaldığını söylemişti.
İran medyasında dolaşan haberlerde helikopterin kaza yapıp yapmadığına yönelik bilgiler çelişkiliydi. Resmi haber ajanslarında geçen bazı ifadelerde helikopterin “hava koşulları nedeniyle sert indiği” belirtilirken bazı haber ajansları ise helikopterin kaza yaptığını belirtmişti.
İran İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı’nın (IRNA) aktardığına göre olay İran’ın Uzi ve Pir Davud köyleri arasındaki Dizmar ormanında meydana geldi.
İran, Avrupa Birliği’nden enkazın yerinin tespiti için yardım istedi. İranlı yetkililer, bölgedeki kötü hava koşulları ve yoğun sis nedeniyle helikopterin bulunamadığını aktardı. Avrupa Acil Durum Müdahale Koordinatörü Janez Lenarčič, “İran’ın yardım talebi üzerine AB’nin Kopernikus Uydu ve Veri Haritalama Sistemi’ni devreye soktuk” dedi.
Türkiye İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından yapılan açıklamaya göre İran, Türkiye’den de kurtarma operasyonu için yardım talep etti. AFAD’dan yapılan açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“İran ülkemizden gece görüşlü arama kurtarma helikopteri talep etmiştir. Van ve Erzurum’dan 32 dağcı arama kurtarma personeli ile 6 araç bölgeye intikal için yola çıkmıştır.”
Türkiye’den açıklama geldi
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza yapmasının ardından bir açıklama yaptı. Arama kurtarma faaliyetlerine her türlü desteği vereceğini ifade eden Dışişleri Bakanlığı, şunları söyledi:
“İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın da aralarında bulunduğu İranlı yetkililerin güvende ve sağlıklı olmalarını temenni ediyor, kardeş İran halkına geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz. Arama kurtarma faaliyetlerine her türlü desteğin sağlanması için harekete geçilmiştir.”
İran dini lideri Hamaney’den ilk açıklama
İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, İslam Devrimi Muhafızları Ordusu mensuplarının aileleriyle gerçekleştirdiği bir buluşmada helikopter kazasından dolayı endişelerini belirtti. Ülkenin işlerinde herhangi bir aksama olmayacağının sözünü veren Hamaney, şunları söyledi:
“Umuyorum Allah, saygıdeğer başkanımızı ve yol arkadaşlarını bize geri getirir. Bütün dualarımız onlarla. İran halkı endişelenmesin. Ülkenin işlerinde herhangi bir aksaklık olmayacaktır.”
Hamaney’in resmi X hesabından yapılan paylaşımda ise “Allah’ın değerli başkanımızı halkımızın kollarına tekrardan emanet etmesini umuyorum” ifadeleri kullanıldı.
Kurtarma ekipleri olay yerine ulaşmaya çalışıyor
İran devlet televizyonlarında paylaşılan ilk görüntülere göre kurtarma ekipleri olayın meydana geldiği bölgeye ulaşmakta zorluk çekiyor. Yerel medyanın aktardığına göre kötü hava koşulları ve yoğun sis sebebiyle henüz helikopterin bulunduğu bölgeye ulaşılamadı.
İran Kızılayı, kurtarma operasyonu sırasında Reisi’yi arayan üç personelin kaybolduğunu söyledi. Kurtarma ekibinin helikopterin kaza yaptığı bölgeye oldukça yakın olduğunu belirten İran Kızılayı yetkilileri, operasyonun da kötü hava koşulları nedeniyle yavaşladığını aktardı.
Reisi ölürse cumhurbaşkanı kim olacak?
İran Anayasası’nın 131. maddesi cumhurbaşkanının vefatı durumunda nasıl bir yol izleneceğini şöyle açıklıyor:
“Cumhurbaşkanının vefatı, azli, istifası, yokluğu veya iki aydan fazla süren hastalığı durumunda, Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Rehberin onayıyla devralır. Meclis Başkanı, Yargı Erki Başkanı ve Cumhurbaşkanı Yardımcısından oluşan bir konsey, en geç 50 gün içinde yeni bir Cumhurbaşkanı seçilmesini sağlamakla yükümlüdür.”
Bu maddeye göre İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı, vekaleten cumhurbaşkanlığı görevini devralacak. Ardından Meclis Başkanı, Yargı Erki Başkanı ve Cumhurbaşkanı Yardımcısından oluşan bir konsey, en geç 50 gün içinde yeni cumhurbaşkanının seçilmesini sağlayacak.
Reisi’nin hayatını kaybetmesi durumunda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Muhbir, vekaleten görevi devralacak.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Yarı resmi Fars haber ajansı, İranlılara seslenerek cumhurbaşkanı için dua etmelerini istedi. Devlet medyasında çıkan bazı haberlerde ise İranlıların Reisi için dua ettiği görülüyor.
Reisi’nin resmi Instagram hesabından hikaye olarak paylaşılan görselde ise cumhurbaşkanı için bütün İranlıların dua etmesi çağrısında bulunuldu.
Reisi baraj açılışından dönüyordu
Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile bir baraj açılışında bir araya gelmişti. İki lider ülkelerinin ortak projesi Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışını yaptı. Reisi yaptığı konuşmada Aliyev ile yeniden bir araya gelmekten mutluluk duyduğunu söyledi.
Yarı resmi Fars haber ajansı, İranlılara seslenerek cumhurbaşkanı için dua etmelerini istedi. Devlet medyasında çıkan bazı haberlerde ise İranlıların Reisi için dua ettiği görülüyor.
Reisi’nin resmi Instagram hesabından hikaye olarak paylaşılan görselde ise cumhurbaşkanı için bütün İranlıların dua etmesi çağrısında bulunuldu.
Aliyev, Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza yapmasının ardından X hesabından bir açıklama yaptı. Azerbaycan’ın gereken bütün desteği sağlayacağını açıklayan Aliyev, “Bütün dualarımız İbrahim Reisi ve ona eşlik edenlerle” dedi.
İran medyasında çelişkili ifadeler yer aldı
İran medyasında ise çelişkili ifadeler kullanılıyor. İran devlet televizyonu, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza geçirdiğini ve yardım ekiplerinin kazanın yaşandığı bölgeye ulaşmaya çalıştığını duyurdu.
İran’ın yarı resmi Tasnim haber ajansına göre konvoyda bulunan üç helikopterin ikisinin hedeflerine ulaştığını ancak Reisi’yi taşıyan helikopterin kaza yaptığı belirtildi. Ayrıca Reisi ile birlikte helikopterde Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan’ın da aktarıldı.
Vahidi ile birlikte bazı kaynaklar ise kötü hava koşulları sebebiyle helikopterin sert indiğini belirtiyor.
İbrahim Reisi kimdir?
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 4 Kasım 1960’ta İran’ın kuzeydoğusundaki Meşhed kentinde doğdu. İran’da Şii İslam’ın entelektüel merkezi olarak kabul edilen kenti Kum’da eğitimini tamamlayan Reisi, beş yaşında kaybettiği babasının izinden giderek din alimi oldu.
İran’da batı yanlısı Şah Rıza Pehlevi yönetimine karşı hoşnutsuzluğun arttığı dönemde ülkenin önde gelen din alimleriyle toplantılara katılan Reisi, kısa sürede din alimleri arasında güvenilir bir figür haline geldi. Reisi, İran İslam Devrimi’nin mimarı Ayetullah Humeyni’nin devrim fikrinden ve özellikle devlet politikasında din alimlerinin gözetiminin olması görüşünden oldukça etkilendi.
Humeyni’nin “Özüm onda saklıdır” dediği ancak daha sonra kendisiyle ters düşen muhalif din alimi Hüseyin Ali Muntazeri, Reisi’yi 1988’de İranlı siyasi mahkûmların infazına karışan dört kişiden biri olduğunu söyledi. İran’ın meşhur “Ölüm Komitesi” olarak da bilinen bu komite, İran İslam Devrimi’nden sonra cezaevine atılan sol görüşlü siyasi mahkûmların öldürülmesinden sorumluydu. İslam Devrimi döneminde cezaevine atılan ancak hayatta kalmayı başaran üç mahkum 12 Aralık 2023’te İsviçre mahkemesine başvurarak Reisi’nin Birleşmiş Milletler (BM) toplantısı için ülkeye adım atması halinde tutuklanmasını talep etti.
Eski siyasi mahkûmlar, Reisi’nin 1988’de ölüm komitesinde gerçekleştirdiği toplu infazlar sebebiyle “insanlığa karşı suç işlemekten” dolayı yargılanmasını talep etmişti. Dava dosyasında Reisi’nin soykırım, işkence ve hukuka aykırı infaz gerçekleştirdiği iddiaları yer aldı.
Reisi 1989’da Tahran savcısı olarak atandı ve 1994’e kadar bu görevde kaldı. Tahran savcılığının ardındand 2004’e kadar Din Adamları Özel Mahkemesi’nde başsavcı olarak görev yapan Reisi, 2014’e kadar Yargıtay Birinci Hakimi olarak görev yaptı.
Ülkede 2009’daki cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından başlayan eylemlerin bastırılmasında büyük rol oynayan Reisi, 2016’da Ayetullah Hamaney tarafından ülkenin en büyük vakfı Astan-ı Kuds-i Rezerv’in başına getirildi. Reisi bu göreviyle ülkedeki milyarlarca dolarlık servetin yönetimini üstlendi.
İran’da 2017’de gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçiminde Hasan Ruhani’ye karşı aday olan Reisi, başarılı olamadı. Bu süre zarfında politik kariyerinde İran’daki yetkililer arasında gerçeklşene yolsuzlukları gündem eden Reisi, 2019’da Yargı Erki Başkanı oldu. Görevine gelir gelmez hükümet yetkilileri ve önde gelen iş insanlarına karşı yolsuzluk davası açan Reisi, Hasan Ruhani yönetimine dair eleştirilerini sürdürmeye devam etti.
İran’daki 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Reisi, o yıldan bugüne kadar cumhurbaşkanlığı görevini üstlendi. Reisi, İran’ın sekizinci cumhurbaşkanı olarak görev yapıyor.
Reisi, İran dini lideri Ayetullah Hamaney’in varisi olarak görülüyor.
