İstanbul’daki okulların durumu içler acısı, temizlik krizi sürüyor. Esenyurt’ta idareciler, okul WhatsApp gruplarında ve Instagram hesaplarında temizlik yapacak veliler arıyor. Bazı okullarda çalışan personelin çocukları da temizliğe yardım ediyor. Veliler, haftanın üç günü, günlük 566 TL’ye çalıştıklarını ve bunun “ekmek parası” olduğunu vurguluyor. Okul yönetimleri ise piknik ve gezi gibi etkinliklerde toplanan paraların temizlik elemanlarına verildiğini ve üst birimlerden “konuşmayın” baskısı yapıldığını anlattı.
Okullarda temizlik krizi
Türkiye’nin farklı şehirlerindeki okullarda temizlik sorunları giderek artıyor. Birçok okul, bütçe kısıtlamaları nedeniyle kadrolu temizlik personeli istihdam edemediğinden, geçici çözümlerle yetinmek zorunda kalıyor. Bu durum, velilerin eline paspas alarak okulların temizliğini üstlenmesine neden oluyor.
Velilerin dönüşümlü olarak sınıf ve tuvalet temizlediği görüntülere tepkiler sürüyor. Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, okullarda 30 bin temizlik personeli alınacağını açıkladı.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın açıklaması şöyle:
“Tedbir olarak, Bakanlığımızın girişimleri sonucunda Toplum Yararına Program (TYP) kapsamında 30 bin kontenjan daha tahsis edilmiştir. 60 bin 487 okulumuzda şu anda, 49 bin 578’i kadrolu, 30 bini TYP, 63 bin 777’si İşgücü Uyum Programı (İUP) kapsamında olmak üzere toplam 143 bin 355 temizlik personeli görev yapmaktadır. Ayrıca, İşgücü Uyum Programı çerçevesinde Bakanlığımıza tahsis edilen 120 bin kontenjanın tamamlanması süreci de devam etmektedir.”
İdareciler çareyi velilerde arıyor
Ancak uygulamada okulların temizlik ihtiyacının tam anlamıyla giderilemediği belli. İdarecilerin, okul giderleri için toplanan paraları temizlik elemanlarına yönlendirdiği ortaya çıktı. İstanbul-Esenyurt’ta veli WhatsApp gruplarında ve okulun Instagram hesaplarında temizlik elemanları aranıyor.
Temizlik krizi büyüyor
Velilere, günlük 566 TL karşılığında haftanın üç günü temizlik yapmaları için çağrı yapılıyor. Ayrıca, bazı velilerin çocuklarının annelerine yardım için okullara gittiği bilgisi de mevcut.
Eşleri asgari ücretle çalışan, kirada oturan ve ev kredisi ödeyen veliler, “ekmek parası” diyor. İdarecilerse ilçe milli eğitim müdürlüğü yetkililerinin kendilerine “konuşmayın” baskısı yaptığını ifade ediyor. İstanbul’da ziyaret ettiğimiz okullarda, tuvaletlerin temiz olmadığını ve idarecilerin velilere dert yandığını gözlemledik. Bu durum, hijyen sorununu daha da derinleştiriyor.
“Gezi, piknik için toplanan para temizlik yapan veliye veriliyor”
Bunlardan biri, İstanbul – Esenyurt’taki TOKİ Örnek Ortaokulu. Konuştuğumuz idareciler, zor günler için para biriktirdiklerini anlattı. Ve aile birliği aracılığıyla temizlik personelinin ücretlerini karşıladıklarını belirtti. Bir yönetici, Toplum Yararına Program (TYP) kapsamında elemanları olmadığını açıkladı. İşgücü Uyum Programı (İUP) kapsamında çalışanların da istifa etmeye başladığını dile getirdi. Son iki günde iki kişinin ayrıldığını ve diğer çalışanın da işten ayrılacağını bildirdi.
Bir başka idareci ücretlerin düşüklüğü ve sosyal hakların yetersizliği nedeniyle bu sorunların yaşandığını ifade etti:
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
“Kimse çalışmak istemiyor, biriktirdiğimiz paralarla masrafları karşılıyoruz. Kadroya alınacaklar için son bir ay içinde ve son bir yılda okul aile birliklerinde çalışmamış olma, yüksek maaş almamış olma gibi şartlar var; bu nedenle temizlik elemanı bulamıyoruz.”
Bir idarecinin isyanı
Temizlik krizi hakkında konuşan bir İdareci, okul aile birliği aracılığıyla altı personel çalıştırdıklarını, velilerin desteği sağlanmadığında hijyen koşullarının kötü olacağını savundu. İdareciler, bu kişilerin günlük 566 TL aldığını söyledi.
“Gruplardan duyuru yapıyoruz, bu şartları taşıyan veli arıyoruz ama yok, kimse gelmiyor. Okul aile birliği bütçesi, bağışlar, piknik ve gezi paraları var. Anasınıfından kalan parayı da kullanıyoruz. Öğretmenler fotokopi için kağıt alıyor; eğitimden kısıp temizliğe kaynak ayırmak zorundayız. Temizlik olmazsa hiçbir şey olmaz. Mecbur kaldık. Okul aile birliği olmasaydı, temizlik yapan kimse olmayacaktı. Üst birimler müdürlere ‘konuşmayın’ diyor, baskı yapıyorlar” şeklinde konuştu.
“Rezil bir durum”
Geçen sene İŞKUR bünyesinde dokuz ay çalıştığını ve mevzuat gereği tekrar çalıştırılmadığını dile getiren bir temizlik çalışanı, bu yıl okulun duyurusu ve okul aile birliğinin desteği ile çalıştığını anlattı. Asgari ücretle haftanın beş günü çalıştıklarını, ancak haftada üç gün gelen velilerin sürekli istifa ettiğini belirtti.
Çalışan, “Üç bin öğrenci var. İdareciler, veli gruplarından günde yaklaşık 600 TL karşılığında üç gün çalışan veliler arıyorlar. Bu gerçekten rezil bir durum” diye sitem etti.
“Ortaokul öğrencisi elinde paspasla annesine yardım ediyor”
Okulalrda temizlik krizi yayılıyor. Öte yandan İstanbul – Esenyurt’taki Doç. Dr. Hüseyin Çelik İlkokulu’nda da veliler, küçük ücretler karşılığında temizlik yapıyor. İlk günlerde gönüllü olarak çalıştıklarını belirten velilerle de karşılaştık. Öğretmenlerden temizlik elemanına ihtiyaç duyulduğu yönünde bilgi aldıklarını ifade ettiler. Bazı veliler, veli WhatsApp gruplarından bilgi edindiklerini de dile getirdi.
Temizlik krizini çözmek için veliler koşturuyor. Örneğin, adının yazılmasını istemeyen bir veli, çocuğunun ikinci sınıfa gittiğini belirtti. Komşusu olan ve aynı zamanda okulun velisi olan birinden temizlik elemanına ihtiyaç olduğunu öğrenen S., idareye başvurarak işe başladı.
Sabah 09:00’da okula gelen veli, akşam 21:00’e kadar temizlik yapıyor. Tuvaletleri, sekiz sınıfı ve koridorları temizleyen velinin üç çocuğu eğitim alıyor. Ortaokula giden kızı da elinde paspasla yardım ediyor. Veli, “İhtiyacım olmasa, zor durumda olmasam asla gelmem. Asgari ücret alacağım söylendi. 10 bin lira kira, elektrik, su…” dedi.
Benzer şekilde, sabahtan akşama kadar çalışan başka bir veli de sekiz sınıf, iki tuvalet ve iki merdiveni temizlemek için İŞKUR aracılığıyla başvurduğunu dile getirdi. Veliler için okullarda temizlik krizi büyük bir sorun.
Temizlik krizi nasıl çözülecek: “Günlük 590 TL’ye tuvalet, koridor, sekiz sınıfı temizliyor”
Konuştuğumuz başka bir velinin çocuğu birinci sınıfa gidiyor. Bu veli, amcasının çocuğunu okuldan aldığını, kendisinin de 17:00’de okula geldiğini ve derslerin bitiminden sonra temizliğe başladığını belirtiyor. Veli, sekiz sınıfı, bir katı, tuvaletleri ve merdivenleri temizliyor.
Günlük yaklaşık 566 TL kazanan ve günde ortalama üç saat çalışıp haftada üç gün okula gelen veli, sadece sağlık sigortasının yapıldığını ifade etti. Ev kredisini ödeyen velinin eşi ise tekstil sektöründe işçi olarak çalışıyor. İhtiyacı olduğu için bu işi yaptığını vurgulayan veli, akşam saatlerinde dört kişinin de temizlik için geldiğini söyledi.
Doç. Dr. Hüseyin Çelik İlkokulu’nda görüştüğümüz okul idarecileri ise hiçbir velinin temizlik yapmadığını savunarak, çalışanların İŞKUR aracılığıyla alındığını ve ücretlerinin düzenli olarak ödendiğini dile getirdi. Bu durum, okul yönetimi ve veliler arasındaki görüş ayrılıklarını ortaya koyuyor.
İşgücü Uyum Programı nedir?
Türkiye İş Kurumu’nun ( İŞKUR) internet sitesinde yer alan bilgilere göre, İşgücü Uyum Programı (İUP) kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği yapılarak düzenlenen programlardan. Başvuru koşulları arasında program talep tarihinden önceki bir yıl içerisinde ve programın fiilen başlayacağı tarihe kadar yüklenicinin veya bağlı, ilgili, ilişkili ve yan kuruluşlarının çalışanı olmamak, başvuru tarihi itibarıyla 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında sigortalı olarak bildirilmemiş olmak veya sigortalı sayılmamak, hane gelir şartını sağlamak, kurum tarafından sunulan aktif işgücü veya işsizlik sigortası programlarının yararlanıcısı olmamak gibi şartlar var. Katılımcılara katılım sağladıkları günler için olarak Yönetim Kurulu tarafından 2024 yılı için belirlenen 566,73 TL cep harçlığı ödeniyor. Program süresi en fazla 10 ay. Programın ilk dört haftası 5 gün ve 37,5 saat olarak uygulanıyor. Devam eden haftalarda 3 gün ve 22,5 saat olarak belirleniyor.
Toplum Yararına Program (TYP) benzer amaçla afet, salgın, acil durum gibi hallerde uygulanıyor. Çalışana İş Kanunu hükümleri çerçevesinde asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen günlük asgari ücret miktarının katılım sağlanan gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutar kadar ödeme yapılıyor. Programın uygulama süresi, her biri için en fazla 6 ay. TYP’den bir kişi hayatı boyunca 2017 tarihinden sonraki yararlanmaları da dikkate alınarak en fazla 9 ay süreyle yararlanabiliyor. TYP’de haftalık yararlanma süresi kırk beş saat.
