Nobel Ekonomi Ödülü “kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği konusundaki çalışmaları” nedeniyle Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson’a gitti.
Daron Acemoğlu Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazandı
MIT’de ekonomi profesörü olan Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson, Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazandı.
Ödül, “kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği konusundaki çalışmaları” nedeniyle üç bilim insanına verildi.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin açıklaması şöyle:
“Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson, toplumsal kurumların bir ülkenin refahı için önemini gösterdiler. Hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu toplumlar ve nüfusu sömüren kurumlar büyüme veya daha iyiye doğru değişim yaratmaz. Ödül sahiplerinin araştırması bunun nedenini anlamamıza yardımcı oluyor.”
BREAKING NEWS
— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 14, 2024
The Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the 2024 Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel to Daron Acemoglu, Simon Johnson and James A. Robinson “for studies of how institutions are formed and affect prosperity.”… pic.twitter.com/tuwIIgk393
Daron Acemoğlu kimdir?
Daron Acemoğlu, 1967 yılında İstanbul’da doğdu. İlköğrenimini İstanbul Kadıköy’deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulu’nda tamamladıktan sonra 1986’da Galatasaray Lisesi’nden mezun oldu.
Lisans derecesini İngiltere’nin York Üniversitesi’nde Matematiksel Ekonomi ve Ekonometri Bölümü’nde (1989) tamamladıktan sonra yüksek lisans (1990) ve doktora (1992) derecelerini ise Londra Ekonomi Okulu’ndan aldı. 1992-1993 yılları arasında Londra Ekonomi Okulu’nda ders verdi. 1993’ten itibaren akademik kariyerini ABD’de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) sürdürdü. 2000 yılında profesör unvanını aldı. Utrecht, Bilkent, Bath, Boğaziçi ve Atina üniversiteleri ile Paris’teki École Normale Supérieure tarafından fahri doktor unvanıyla ödüllendirilen Acemoğlu’na 2019 yılında MIT tarafından “Enstitü Profesörü”, 2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verildi.
Dünyada en çok alıntı yapılan beş iktisatçıdan biri olan Acemoğlu’nun çalışma alanları şöyle: Siyasal iktisat, ekonomik kalkınma, büyüme, teknolojik değişimler, gelir eşitsizliği ve çalışma ekonomisi.
Daron Acemoğlu’nun kitapları şöyle:
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
- “Ulusların Düşüşü”
- “Dar Koridor”
- “Yapay Zekayı Yeniden Tasarlamak: Otomasyon Çağında İş Demokrasi ve Adalet”
- “Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri”
Acemoğlu, 2005’te John Bates Clark Onur Ödülü’nü aldı. Acemoğlu ayrıca 2013’te sosyal bilimler dalında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün de sahibi oldu.
Nobel Ekonomi Ödülü
Ekonomi Ödülü, 1968 yılında İsveç Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel’in anısına ekonomi alanında verilmeye başlandı. Bu ödül, ilk kez 1969’da sahibini buldu. Her yıl ekim ayında açıklanan ödüller, Alfred Nobel’in öldüğü 10 Aralık’ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor. Ödüller, yıl boyunca “insanlığa en büyük faydayı sağlayan” kişilere veriliyor.
Fizik, kimya, tıp, edebiyat ve ekonomi ödülleri, İsveç’in başkenti Stockholm’de, Nobel Barış Ödülü ise Norveç’in başkenti Oslo’da sahiplerine veriliyor. Ödüller, 1901’den bu yana bazı yıllarda, özellikle Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında verilmedi. 2020 ve 2021’deki törenler ise koronavirüs salgını nedeniyle iptal oldu.
Kurallara göre herhangi bir kategorideki ödülü o yıl kimse hak etmiyorsa ödül verilmiyor. Para ödülü bir sonraki yıla aktarılıyor.
Nobel Ödülleri’nin tarihi ve cinsiyet dağılımı
Tarih boyunca çeşitli kategorilerde toplam 970 ödül verildi.
Bu ödüllerin çoğunu erkekler kazandı: 905 ödül erkeklerin, 65 ödül ise kadınların oldu. 1901’den 2023’e kadar Nobel Barış Ödülü’nü toplam 19 kadın, 92 erkek ve 30 kuruluş aldı. Ekonomi dalında ise kadınlar, yalnızca üç ödülle 90 ödül alan erkeklerin çok gerisinde.
Birden fazla kez ödül alanlar
Ödüllere birden fazla kez layık görülen isimler de bulunuyor. Frederick Sanger, John Bardeen, Karl Barry Sharpless, Linus Pauling ve Marie Curie, tarihte iki kez Nobel Ödülü kazanan beş kişi arasında yer alıyor. Farklı dallarda verilen ödüller, bazen birden fazla kişiye de veriliyor. Tıp dalında verilen ödüllerin yüzde 65’i birden fazla kişiye gitti. Bu, tıp dalını tarihte en çok birden fazla kişiye giden ödüllerin bulunduğu kategori yapıyor.
Nobel kazananlarının yaş ortalaması 58
Nobel Ödülleri’ni kazananların ortalama yaşı 58. Ancak, 1901’den bu yana pek çok yaş grubundan yüzlerce kişi ödüle layık oldu. Ödüllerin tarihteki en genç kazananı, 2014 Barış Ödülü’nü alan Pakistanlı aktivist Malala Yousafzai. Yousafzai, çocukların eğitim hakkını savunarak ödülü aldığı dönemde 17 yaşındaydı. Ayrıca ödüllerin en genç sahibi ise 1915’te babası William Bragg ile birlikte X-ışınlarını kullanarak kristal yapıları analiz ettiği için 25 yaşında Fizik Ödülü’nü kazanan Lawrence Bragg. Ödüllerin en yaşlı sahibi ise 2019 yılında 97 yaşındayken Kimya Ödülü’nü kazanan John Goodenough. Goodenough, ödülü geliştirdiği lityum-iyon piller için aldı.
Ünlü Nobel kazananları
Ödülü kazananlar arasında dünyaca ünlü bilim insanları ve edebiyatçılar yer almaktadır. Fizik kategorisinde 1903 yılında ödülü kazanan ilk kadın olan Marie Curie oldu. Curie, radyumu buldu ve 1911’de Kimya Ödülü’nü aldı. Ayrıca Curie’nin radyasyonla ilgili keşifleri tıp alanında önemli katkılar sağladı. Curie’nin geliştirdiği taşınabilir röntgen cihazları, Birinci Dünya Savaşı sırasında cephedeki askerlerin tedavisinde yer aldı.
Albert Einstein, görelilik teorisini ve kuantum mekaniğini geliştiren çalışmaları nedeniyle 1921’de Fizik Ödülü’ne layık oldu. Ayrıca Fransız yazar ve filozof Jean-Paul Sartre 1964’te Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Ancak politik konumuna zarar vereceğini düşündüğü için bu ödülü reddetti. Martin Luther King, 1964’te henüz 35 yaşındayken, Afro-Amerikan halkının sivil hakları için şiddet içermeyen mücadelesi nedeniyle Barış Ödülü’nü kazandı. Eski ABD Başkanı Barack Obama da uluslararası diplomasiyi ve halklar arasındaki işbirliğini güçlendirmeye yönelik çabaları nedeniyle 2009’da Barış Ödülü’nü aldı.
Ödülü kazanan Türkler
Bugüne kadar Nobel ödülünü kazanan iki Türk var. Yazar Orhan Pamuk 2006’da Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Pamuk’un eserleri, 100’ü aşkın ülkeye gitti ve 60’dan fazla dilde okurlara ulaştı. Türk bilim insanı Aziz Sancar ise 2015’te DNA onarımı ile ilgili çalışmaları nedeniyle Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile birlikte kimya dalında ödüle layık oldu.
Daron Acemoğlu Medyascope’a konuk oldu: