Eğitim dışında kalan çocukların sayısı artıyor… Eğitim Reformu Girişimi’nin raporuna göre 2023-24 eğitim-öğretim yılında, zorunlu eğitim çağında olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı 612 bin 814 çocuk eğitim dışında. Geçici koruma altındaki Suriyeli ve yabancı çocuklar eklendiğinde bu sayı 855 bine kadar çıkıyor. Ayrıca açıköğretim lisesi ve MESEM bünyesindeki çocuklar dahil edildiğinde örgün eğitim dışındaki çocuk sayısı 1 milyon 578 bin 941’e kadar yükseliyor.
Eğitim Reformu Girişimi (ERG) tarafından hazırlanan “Eğitim İzleme Raporu 2024” raporu açıklandı. Raporda, “Nitelikli Eğitimi İzlemek için Temel Göstergeler”, “Eğitimde Yönetişim”, “Öğretmenler” ve “Ekonomik Kriz ve Eğitim” olmak üzere dört başlıkta değerlendirme yapıldı.
“Ekonomik krizin etkisi derinleşiyor”
ERG Eğitim Gözlemevi Koordinatörü Burcu Meltem Arık, raporda Türkiye’de eğitim sisteminin karşı karşıya olduğu çoklu krizlerin etkilerini kapsamlı bir şekilde ele alındığını belirtti. Arık, “Ekonomik krizin eğitim üzerindeki etkileri giderek derinleşiyor. Eğitimde fırsat eşitsizliği artıyor, dezavantajlı grupların nitelikli eğitime erişimi zorlaşıyor” dedi.
Eğitim dışında kalan çocukların sayısı yüzde 38,4 arttı
2023-24 eğitim-öğretim yılında, zorunlu eğitim çağında olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı 612 bin 814 çocuk eğitim dışında. Bu sayı bir önceki eğitim öğretim yılına göre yüzde 38,4 oranında arttı. Bu çocukların yüzde 53,6’sı erkek, yüzde 46,4’ü kız.
Bu sayıya geçici koruma altındaki Suriyeli ve yabancı çocuklar da eklendiğinde örgün eğitim dışında olan çocuk sayısı 855 bin 174’e çıkıyor. Açıköğretim lisesine kayıtlı 319 bin 11 çocuk ile 14-22 yaş grubundaki 404 bin 756 mesleki eğitim merkezi (MESEM) öğrencileri dahil edildiğinde örgün eğitim dışındaki çocuk sayısı 1 milyon 578 bin 941’e yükseliyor.
ERG’nin notu: 2018’de Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ndeki değişiklikle birlikte 18 yaşını aşan ancak 22 yaşından küçük olan öğrenciler örgün ortaöğretim kurumlarına kayıtlı olabiliyor. Bu yüzden MEB, MESEM verilerini 14-22 yaş olarak yayımlıyor. Burada 14-17 yaş için kırılımlı veri bulunmuyor. Her ne kadar buradaki bir grup 18 yaşın üstünde de olsa bunların tam sayısını ayrıştırarak bulamıyoruz. Ayrıca bu bireylerin de örgün eğitime devam etme hakları olduğu dikkate alınmalı.
2023-24 eğitim-öğretim yılında 14-17 yaş grubundaki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı çocukların okullaşma oranı yüzde 91,3’ken Suriyeli çocukların okullaşma oranı sadece yüzde 44’te kaldı.
15-17 yaş grubunda eğitim dışındaki çocuk oranının en yüksek olduğu iller yüzde 35,6’yla Muş, yüzde 32,4 ile Ağrı ve yüzde 28,7’le Gümüşhane. 15-17 yaş grubunda eğitim dışındaki öğrenci sorununun Orta Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yoğunlaştığı görülüyor.
Siirt, Bitlis ve Ağrı’da 17 yaşındaki her üç kız çocuktan biri eğitim dışında
Rapora göre okul dışında kalan kız çocukları, çocuk yaşta evlendirilme riskiyle karşı karşıya kalıyor. Muş’ta, 16 ve 17 yaşındaki her üç kız çocuktan biri eğitim dışında kalırken, Siirt, Bitlis ve Ağrı gibi illerde de 17 yaşındaki her üç kız çocuktan biri okul dışında.
Yaşa göre eğitim dışındaki çocuk oranları incelendiğinde, özellikle 15 yaşından sonra bu oranların belirgin şekilde arttığı görülüyor. 15 yaşından itibaren, her 20 çocuktan biri eğitim dışında kalıyor. 16 yaşındaki çocuklar arasında her 10 çocuktan biri, 17 yaşında ise her 7 çocuktan biri eğitim sistemi dışında kalıyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Özel eğitim desteği alan kız öğrenci sayısının erkek çocuklara kıyasla çok düşük olduğu görülüyor. Kademelere göre farklar incelendiğinde, okul öncesi eğitimde erkek çocukların sayısının kızlarınkinin 2,2 katı, ilkokul ve ortaokulda ise 1,7 katı olduğu tespit edildi.
MEB’in devamsızlık verilerine göre 20 gün ve üzeri özürlü ya da özürsüz devamsızlık yapan öğrenciler arasında kademelerine göre önemli fark var. Mesleki ve teknik ortaöğretimde bu oran yüzde 46,6’ya kadar çıkarken özel ortaöğretim kurumlarında yüzde 8,5. İlkokul ve ortaokulda ise bu oran sırasıyla yüzde 11,6 ve yüzde 14,8’e çıktı.
MEB’in 2023 yılı verilerine göre mesleki ve teknik ortaöğretimde 9. sınıf tekrar oranı yüzde 24,9 iken genel ortaöğretimde bu oran yüzde 4,7 oldu.
Erken çocukluk eğitimi zorunlu ve ücretsiz değil. Yeni yönetmelikle resmi okul öncesi eğitim kurumlarının velilerden katkı payı almasına izin verildi. Düzenlemenin etkisiyle 2022-23’te okul öncesi eğitimdeki öğrenci sayısı 2 milyon 55 bin 350 iken bu sayı 2023-24’te 1 milyon 954 bin 202’ye düştü.
3-5 yaş okul öncesi net okullaşma oranlarına bakıldığında iller arası ciddi farklılıkların olduğu görülüyor. Erzincan yüzde 85,9 ile en yüksek okullaşma oranına sahipken en düşük oran yüzde 40’la Şanlıurfa’da.
İlkokulda öğrenci sayısı 30’dan fazla olan şube oranı yüzde 23,6, ortaokulda ise yüzde 23,2. Bu durum, ilköğretimde neredeyse her dört şubeden birinde öğrenci sayısının 30’un üzerinde olduğu anlamına geliyor.
2023-24 verilerine göre resmi kurumlardaki öğrencilerin yüzde 81,7’sinin ücretsiz okul yemeğine erişemiyor.
Eğitim harcamalarında haneler arasındaki eşitsizlik var
Hanelerin eğitim harcamaları arasında uçurum var. En düşük yüzde 20’lik gelir kesiminde yer alanlar tüm hanehalkı eğitim harcamalarının yalnızca yüzde 1,5’ini gerçekleştiriyor. Orta sınıf olarak adlandırılan ve üçüncü yüzde 20’lik kesimde yer alan haneler tüm harcamaların yüzde 11,3’ünü, en üst yüzde 20’lik dilimde yer alan haneler ise tüm eğitim harcamalarının yüzde 63,1’ini yapıyor.
Öğrenciler okulda çetelerle karşılaşıyor
Raporda, öğrencilerin temel becerilerinin dikkate alındığı Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı 2022 (PISA) bulguları üzerinden de değerlendirme yapıldı. Buna göre Türkiye’deki öğrencilerin yüzde 25’i son dört hafta içinde okullarında çetelerle karşılaştıklarını, yüzde 26’sı ise okulda silah veya bıçak taşıyan öğrencilere şahit olduklarını bildirdi.
Çalışmada lise mezunlarının yükseköğretime ve istihdama katılım göstergeleri de incelendi. Buna göre, son iki yılın Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) yerleşme sonuçlarına bakıldığında son sınıf düzeyinde başvuran her üç öğrenciden birinin yerleşebildiği görüldü.
Türkiye’de 18-24 yaş arasındaki neredeyse her üç gençten biri ne eğitimde ne istihdamda. Bu yaş grubunda olan kız çocukların oranı yüzde 58,7 ile erkeklerin oranının üç katından da fazla.
Çalışmada Türkiye’deki öğretmenlerin mesleklerini yapmak istedikleri görüldü. Ancak 2024’te norm kadro açığı Türk Eğitim-Sen’e göre 91 bin 484, Milli Eğitim Bakanlığı’na göre bu rakam 60 bin.
Raporda öneriler de var
Raporda, nitelikli eğitim hakkının izlenmesinin, sadece okullaşma oranlarıyla sınırlı kalmaması gerektiği vurgulanıyor. Devamsızlık, sınıf tekrarı ve okul terki göstergelerinin takip edilmesi gerektiğinin altı çiziliyor.
Çalışmada özetle şu ifadeler yer alıyor:
“Sonuç olarak, Millî Eğitim Bakanlığı’nın üst politika belgeleri iyi yönetişim ilkeleri doğrultusunda incelendiğinde, bazı olumlu gelişmelerin yanı sıra ciddi eksikliklerin de mevcut olduğu görülüyor. Katılımcılık, kapsayıcılık ve hakkaniyet ile şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerinin güçlendirilmesi, eğitim politikalarının daha etkin ve adil bir şekilde uygulanabilmesi için kritik öneme sahip. Eğitim sisteminin herkes için eşit fırsatlar sunduğu, tüm paydaşların sürece dahil edildiği ve alınan kararların şeffaf bir şekilde kamuoyuna sunulduğu bir yapı oluşturulması, eğitimin niteliğini artıracak.”
