ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze’yi “satın alma” ve Filistinlileri komşu ülkelere yerleştirme planı, Filistinli gruplardan sert tepki gördü. Hamas ve Filistin yönetimi, planı “ırkçı sömürge politikası” olarak nitelendirdi. Filistinli liderler ve Arap ülkeleri, yeni bir Nakba girişimini reddediyor.
Trump’ın tartışmalı Gazze planı
Donald Trump, Beyaz Saray’da İsrail Başbakanı Netanyahu ile düzenlediği basın toplantısında çarpıcı açıklamalar yaptı. ABD Başkanı, Gazze Şeridi’ni kontrol altına alacaklarını ve bölgeyi yeniden inşa edeceklerini söyledi. Trump, Filistinlilerin Ürdün ve Mısır’a gönderilmesini önerdi.
Bu plan, 1948 Nakba’dan bu yana İsrail ve ABD’nin öne sürdüğü çeşitli yeniden yerleştirme planlarının devamı niteliğini taşıyor.
Filistin halkı direniyor
Filistinliler, 470 gün süren savaşta İsrail’in kalıcı zorunlu göç planlarına direniş gösterdi ve bölgeyi terketmedi. İsrail, askeri operasyonların başında Filistinlileri Sina’ya transfer etmeyi denedi. Mali teşvikler sunuldu ancak Mısır bu önerileri reddetti.
19 Ocak’taki ateşkes anlaşması, yerinden edilmiş Filistinlilerin Gazze’nin kuzeyindeki evlerine toplu dönüşünü sağladı. Hamas Siyasi Büro üyesi Hüsam Bedran, halkın harap durumdaki evlerine dönmesini vatana bağlılığın kanıtı olarak gösterdi.
Filistin yönetiminden net duruş
Batı Şeria’daki Filistin Dışişleri Bakanlığı, Batı Şeria ve Gazze’nin satılık, pazarlık veya takas konusu olmadığını açıkladı. Bakanlık, Netanyahu hükümetinin soykırım ve yerinden etme suçlarını örtbas etmeye çalıştığını vurguladı. Filistin yönetimi, uluslararası toplumu ırkçı sömürge politikasına karşı çıkmaya çağırdı. Filistin, BM Güvenlik Konseyi’nin harekete geçmesini istedi. Yönetim, ret açıklamalarıyla yetinilmemesi gerektiğini belirtti.
Hamas’tan sert tepki: “Gazze satın alınabilecek bir mülk değil”
Hamas Hareketi Başkanı Halil el-Hayya, İran’ın başkenti Tahran’dan önemli açıklamalar yaptı. Hayya, Batı ve ABD’nin projelerinin yok olmaya mahkum olduğunu söyledi. Hamas lideri, Trump’ın planını düşüreceklerini vurguladı. Filistin halkının topraklarını terk etmeyeceğini belirtti. Hamas lideri İzzet el-Rişk, Gazze’nin alınıp satılabilecek bir mülk olmadığını açıkladı.
“Sömürge politikasına karşı birlik” çağrısı
Fetih sözcüsü Münzir El Hayek, Filistinlilerin dış baskılardan bağımsız ortak kararlar alması gerektiğini vurguladı. Hayek, 1948 ve 1967’deki Nakba’nın tekrarlanmasına izin vermeyeceklerini belirtti. Hamas ve diğer Filistinli gruplar, birleşik bir duruş sergilemesi çağrısında bulundu. Filistin Yönetimi’nin seçimlere gitmesi ve halkın kendi liderlerini seçmesi gerektiği vurgulandı.
İsrail’in hedefleri genişliyor
İsrail hükümetindeki aşırı sağcı partiler, Trump’ın planını memnuniyetle karşıladı. Eski Ulusal Güvenlik Bakanı Ben Gvir ve Maliye Bakanı Smotritch, Gazze’ye İsrail yerleşimlerinin kurulmasını savunuyor. Bu aşırı sağcı kesimler, hedeflerine Trump’ın planıyla ulaşmayı umuyor. Aşırı sağcılar, tarihi Filistin topraklarının tamamına yerleşmeyi ve Filistinli nüfusunu azaltmayı hedefliyor.
Öte yandan İsrail Batı Şeria’daki operasyonları Ramazan ayı boyunca da sürdüreceğini açıkladı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Arap dünyası birleşecek mi?
Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan, BAE, Katar, Filistin Yönetimi ve Arap Birliği ortak bildiri yayınladı. Ülkeler, Filistinlilerin Gazze ve Batı Şeria’dan çıkarılması planlarını kesin bir dille reddetti. Bildiri, planların bölge istikrarını tehdit ettiği uyarısında bulundu. Suudi Arabistan, Filistin devleti kurulmadan İsrail ile ilişki kurmayacağını açıkladı. Ürdün ve Mısır, planı ulusal güvenliklerine tehdit olarak değerlendiriyor.
Bölgesel güvenlik endişeleri
Gazze Ümmet Üniversitesi’nden siyaset bilimci Hüsam el-Dacani, Trump’ın bölgeyi tırmanan bir krize sürüklediğini söyledi. Dacani, yeniden inşanın Filistin halkı topraklarında kalarak gerçekleşebileceğini vurguladı.
Arap Stratejik Araştırmalar Merkezi Direktörü Ahmed El-Tanani ise, Trump’ın açıklamalarının insani ilkeleri hiçe saydığını belirtti. Tanani, planın Gazze’yi Trump’ın tartışmalı Filistin vizyonunun merkezine yerleştirdiğini ve “Yüzyılın Anlaşması 2″nin hazırlığı olabileceğini ifade etti.
“Yüzyılın Anlaşması” nedir?
“Deal of the Century” olarak bilinen plan, Trump yönetimi tarafından 2020’de açıklanan İsrail-Filistin çatışmasını çözmeyi amaçlayan bir “barış” planıydı.
Planın ana hatları:
- Doğu Kudüs’ün İsrail kontrolünde kalması
- İsrail’in Batı Şeria’daki yerleşimleri ve Ürdün Vadisi’ni ilhak etmesi
- Filistin devletinin silahsızlandırılmış olması
- Hamas’ın silahsızlandırılması
- Filistin’e 50 milyar dolarlık ekonomik yatırım paketi
- Filistin başkentinin Doğu Kudüs yerine Abu Dis’te olması
- İsrail yerleşimlerinin tümünün İsrail egemenliğinde kalması
- Mültecilerin geri dönüş hakkından vazgeçmesi
Plan neden başarısız oldu:
- Filistinliler planın hazırlık sürecine dahil edilmedi
- İsrail lehine ciddi tavizler içeriyordu
- Filistin Yönetimi ve Hamas planı reddetti
- Birçok Arap ülkesi planı desteklemedi
- BM ve AB planı uluslararası hukuka aykırı buldu
- İki devletli çözümü fiilen imkansız hale getiriyordu
- Kudüs’ün statüsü konusunda Filistin tarafının temel taleplerini göz ardı ediyordu
Planın mimarları:
- Jared Kushner (Trump’ın damadı ve baş danışmanı)
- David Friedman (ABD’nin İsrail Büyükelçisi)
- Jason Greenblatt (Trump’ın Uluslararası Müzakereler Özel Temsilcisi)
Plan, Trump’ın başkanlık döneminin en tartışmalı dış politika girişimlerinden biri olarak tarihe geçti ve bölgede kalıcı barışı sağlamak yerine gerilimleri artırdı.
Ekonomik maske arkasındaki tehlike ne?
Trump’ın “doğru şekilde yeniden inşa edilirse Gazze Monako’dan daha iyi olabilir” söylemi, damadı Jared Kushner’in önerileriyle paralellik gösteriyor. Kushner geçen şubat ayında, sivillerin tahliye edilmesini ve Gazze sahil şeridinde gayrimenkul yatırım projeleri yapılmasını önermişti. Arap Stratejik Araştırmalar Merkezi Direktörü El-Tanani, bu yaklaşımın Filistinlilerin temel haklarını yok sayan, salt yatırım odaklı bir vizyon olduğunu vurguladı. Trump yönetimi, Endonezya’nın Gazzelilere geçici ev sahipliği yapması gibi öneriler de sunmuştu.
“Gelişigüzel fikirler kapsamlı bir vizyona dönüşebilir”
Trump’ın uluslararası meselelere yaklaşımını gözlemleyen uzmanlar, başkanın “deneme balonları” stratejisini kullandığını belirtiyor. El-Tanani’ye göre Trump, yerel ve uluslararası tepkileri ölçmek için görünüşte gelişigüzel fikirler ortaya atıyor. Bu fikirlerin daha sonra “Yüzyılın Anlaşması”nda olduğu gibi kapsamlı bir vizyona dönüştürülmesi bekleniyor. Uzmanlar, yeni versiyonun Filistinlilerin hakları açısından ilkinden daha zararlı olabileceği konusunda uyarıyor. Tanani, acil ve etkili bir yeniden inşa planının yanı sıra Arap ülkeleriyle koordineli hareket edilmesi gerektiğini vurguluyor.
