Le Monde‘a verdiği röportajda Paris-Diderot Üniversitesi’nden sosyolog Gerald Bronner, özellikle Salı günü Strasbourg’da gerçekleşen saldırının ardından, Sarı Yeleklilerin komplo teorilerine açık hale geldiğini söyledi. Röportajı kısaltarak yayınlıyoruz.
Saldırıların ardından internette hızla komplo teorilerinin dolaşıma girmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sosyal hayat genellikle beklenmedik ve sürprizlerle doludur ama komplo teorilerinin mantığı farklıdır. Onun özelliği her zaman öngörülebilir olmasındadır. Bir saldırı mı oldu, bir olay mı gerçekleşti, hemen bir komplo teorisi ortaya çıkıverir. (…) 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından bu gibi komplo teorilerinin gelmesi için aylarca beklememiz gerekti oysa Charlie Hebdo’dan sonra aynı gün içinde ortaya atılmış en az 20 komplo teorisi sayabilirim size. Sosyal güvensizlik yükselişte. Şüphesiz Strasbourg saldırılarını izleyen atmosfer de bu.
Strasbourg saldırısı Fransa’da Sarı Yelekliler hareketi dolayısıyla tansiyonun yüksek olduğu bir zamana rastladı. Sizce bu zamanlama da komplo teorilerinin yayılmasına elverişli bir ortam yaratmıyor mu?
İnternet ortamında filizlenip yeşermesi dolayısıyla Sarı Yelekliler hareketi güçlü bir şekilde internetin kendi kültürüyle iç içe geçmiş durumda. Yani yalan haber ve yayılma; bu ikisi komplo teorilerinin yeşermesi için uygun ortamı yaratır. Bu Sarı Yelekliler hareketinin komplo teorilerine diğerlerinden daha açık olduğu anlamına gelmiyor; ancak (komplo teorilerine) bu yatkınlık, hareketin içinde nasıl bu kadar çok kişinin komplo teorilerinin mantığına uyum sağlayabildiğini açıklamamıza yarar. Hareketin içinde yer alan pek çok figür için geçerli bu durum. Burada olan, komploculuğun, terör eylemini andıran her olayın ardından harekete geçen artık gelenekselleşmiş olan mantığı ile Sarı Yeleklilerin bir kısmının, olayın ardında hükumetin olduğuna inanma hevesiyle birleşmesi. Amacın Sarı Yelekliler arasında bölünme yaratmak ve hareketi bastırmak olduğunu düşünüyorlar. Komplo teorilerinin klasik mantığı…
Bu noktada en ufak bir olağandışılığın altında anlam arar hale geliyoruz. Mesela, polisin saldırıyla ilgili duyurusunun saldırıdan önce gerçekleştiğine dair bir duyum alıyoruz. Gerçekten de tuhaf bir şey bu. Ama işler sanıldığından çok daha basit. Karışıklık bazı Twitter hesaplarının saat ayarlarının hatalı olmasından kaynaklanıyor. (…) Böyle zamanlarda, komplocu internet kullanıcıları iddialarını üst üste yığarak argümanlarından bir dağ oluşturuyor. Herkes gözlemlediği olağandışı bir başka olaya dikkat çekiyor ve bu tuhaflıkların bir araya gelmesi sonucunda oluşan yapı, bazılarını ikna edebiliyor.
Bu gibi komplo teorilerinin tartışmalara girmesinin engellenmesi için ne yapılabilir? Yasalarla önüne geçilmesi mümkün değil çünkü bu ifade özgürlüğünün ciddi biçimde tehlikeye girmesi anlamına gelir. Yapılması gereken daha ziyade eleştirel düşüncenin geliştirilmesidir. Herkes belli bir yoruma olan meyli neticesinde inandığı ve kendisini hemen sonuca vardıran düşünceyi sorgulamalı.
Bunlar önyargılarımızı faş eden şeylerdir. Sonuç olarak, Sarı Yeleklilerin bir kısmı için hükümetin bir sonraki “perdeyi” (acte 5) engellemek istediğine inanmak cazip geliyor.
Tekrar ediyorum, Sarı Yelekliler komplo teorilerine diğer herkesten daha açık demek istemiyorum, ama içinde bulundukları koşullar onları bu gibi komplo teorilerine daha açık hale getiriyor.
