Medyascope özel haber – Afşin’e planlanan altı yeni termik santralden birinin ÇED süreci durduruldu

Kömüre dayalı iki termik santralin faal olduğu, bir üçüncü santral projesi hakkındaysa yargı sürecinin devam ettiği Afşin’de, planlama aşamasındaki kömürlü termik santral projelerinden biri olan Afşin C Termik Santrali’nin ÇED süreci, eksiklikler üzerine durduruldu. Tüm projelerin gerçekleşmesi halinde Afşin’deki termik santrallerin sayısı sekize yükselecek.

Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesinde, Afşin-Elbistan A Termik Santrali 1984’ten beri, Afşin-Elbistan B Termik Santrali ise 2006’dan beri kömür kullanarak elektrik üretiyor. Diler Holding tarafından kurulması planlanan Diler Elbistan Termik Santrali projesi hakkında açılan davada kararın önümüzdeki günlerde açıklanması bekleniyor. Anadolu Enerji tarafından planlanan termik santralin de ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) süreci üçüncü kez durdurulmuş durumda.

Aynı bölgeye kurulmak istenen bir diğer kömüre dayalı termik santral projesi olan Afşin C Termik Santrali için de süreç 24 Ekim 2019 Perşembe itibarıyla durdu. Kömüre dayalı iki termik santralin faal olduğu Afşin bölgesine altı kömürlü termik santralin daha kurulması planlanıyor. Afşin C Termik Santrali’yle birlikte, Afşin bölgesine kömüre dayalı toplam dört termik santral kurmayı planlayan Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) aynı zamanda Eskişehir’in Alpu Ovası’na kurulması planlanan ve yedi defa ihaleye çıkmasına rağmen yatırımcı bulamayan projenin de planlayıcısı.

1,800 MWe kurulu güce sahip Afşin C Termik Santrali, Açık Kömür İşletmesi ve Düzenli Depolama Alanı Projesi hakkında yürütülen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreci kapsamında, 24 Ekim 2019 Perşembe günü gerçekleştirilen İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) Toplantısı’na katılan Afşinliler toplantı sonrasında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerinden ÇED sürecinin durdurulduğunu öğrendi. İDK Toplantısı’nda belirlenen eksikliklerin giderilmesi için proje sahibi EÜAŞ’ın bir yıllık süresi var; bu süre içinde yeni bir ÇED Raporu hazırlanmazsa ÇED süreci sonlandırılacak. EÜAŞ yeni bir ÇED Raporu hazırlayıp bakanlığa sunarsa süreç İDK aşamasından itibaren devam edecek. ÇED sürecinin durdurulması hakkındaki karar henüz Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ya da Kahramanmaraş Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü internet sitelerinde yer almadı.

Afşin Belediyesi’nin itirazları durdurma kararında etkili oldu

Medyascope’un ulaştığı Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu gönüllülerinden İbrahim Yalçın’a göre, İDK Toplantısı’ndan çıkan durdurma kararında, Afşin Belediye Başkanı Mehmet Fatih Güven’in itirazları etkili oldu. Aynı zamanda İDK üyesi kurumlar arasında da bulunan Afşin Belediyesi’ni temsilen toplantıya katılan Başkan Güven, toplantıda şunları söyledi: 

“Kimimiz o bölgede yaşadığımız için gerginiz. Daha önce yapılan termik santrallerin olumsuz sonuçlarını gördüğümüz için gerginiz. Bölgemizde mevcut iki tane santral var, ne yazık ki Almanya’da gösterilen iyi örneklere uygun olarak bugüne kadar çalıştırılmadı ya da çalıştırılamadı. . . Santralin yapılacağı alan ve endüstriyel döküm sahası tarım ve orman alanı. Bu projenin burada yapılmaması için başlı başına iki neden. . . Raporun geneline baktığımızda, olması gereken o: Kurbağanın bile geleceği düşünülmüş. Burada sadece yer verilmeyen ne biliyor musunuz? İnsanın geleceği. Kurbağayı düşünüyoruz, kuşu düşünüyoruz… İnsanımızla ilgili olumsuz ya da olumlu hiçbir değerlendirme yok. 35 yıldır burada santral faaliyette, bir tane bilimsel veri oluşturacak, termik santralden kaynaklı hastalıklarla ilgili bir tane araştırma komisyonu yok. Ya da istatistik yapılmamış. A ve B santralinin kamulaştırılması ve faaliyete geçmesinde, Elbistan özelinde yaşadığımız bir olay var. Toprakları kamulaştırılan, köylerinde yaşama imkânı bulamayan insanların hepsi şehir merkezine geldi. Bunlarla ilgili 35 yıldır bir tane sosyal proje yaptılar mı? Bunların istihdamına ve hayatlarının devamına ilişkin bir tane proje ürettiler mi? Üretmediler, bu ÇED Raporunda da yok. İnsanların parasını verecekler, ‘Ne haliniz varsa görün’ demeyecekler ama ‘Paranızı verdik kardeşim, başınızın çaresine bakın’ diyecekler. Bu insanların hepsi çiftçilikle geçiniyor, çiftçiliği biliyorlar. Bunun dışında bir ekonomik faaliyet ya da üretim faaliyetleri olmamış, bilmiyorlar. Bu insanlara bir sosyal proje hazırlanamaz mıydı?”

Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu gönüllüsü İbrahim Yalçın, proje hakkında yapılan kümülatif etki analizi hesaplarının İDK üyesi kurumları ikna edemediğini, projenin su kaynakları üzerinde oluşturacağı baskı hakkında proje sahibi EÜAŞ yetkililerinin tatmin edici açıklamalar yapamadığını, ÇED Raporunda öngörülen kül döküm sahasınınsa santralin ömrü boyunca oluşacak atıkları depolama kapasitesine sahip olmamasının yetersiz bulunduğunu, santralin soğutma ve proses suyunun Hurman Çayı’ndan temin edilmesi hakkındaki planın da yetersiz bulunduğunu sözlerine ekledi.

Afşin Belediye Başkanlığı, proje hakkında resmi görüşü sorulduğunda da olumsuz yanıt vermişti. Belediyenin Afşin C Termik Santrali hakkındaki 7 Mart 2018 tarihli kurum görüşünde şu ifadelere yer verilmişti: “Alternatif santral sahaları DSİ tarafından programa alınan Karakuz Barajı sulama sahasında olup, bu bölgede 13,400 hektar sulanması planlanan alanda dolayısıyla tarım alanı olamayacağından barajın yapılması da anlamsız ve gereksiz olacaktır. Bölgemizde hâkim rüzgâr kuzeyden estiği göz önüne alındığında santralden çıkacak atıklar nedeniyle hava kirliliği oluşacağından ilçe merkezinde yaşanmasını oldukça güç hale getirecektir. Santral yerleşimleri ve maden sahası göz önüne alındığında Afşin-Sarız karayolunun bağlantısı tamamen kopacaktır.”

Diler Holding’in termik santral projesinde karar bekleniyor

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hakkında Haziran 2018’de ÇED Olumlu Kararı verdiği Diler Elbistan Termik Santrali projesinde ise yargı süreci devam ediyor. ÇED Olumlu Kararı’nın iptali için aralarında Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu üyesi yurttaşlar ile TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası’nın da bulunduğu 88 davacı yargıya gitmiş, projenin eksikliklerini tespit eden bilirkişi raporu sonrasında mahkemeden Haziran 2019’da ÇED Olumlu Kararı hakkında yürütmeyi durdurma kararı çıkmıştı.

Yürütmeyi durdurma kararına dayanak oluşturan bilirkişi raporunda kümülatif etki analizinin eksik verilerle gerçekleştirildiği belirtilmişti. Bilirkişi raporuna göre, Diler Elbistan Termik Santrali projesinin doğaya ve topluma etkileri değerlendirilirken, bölgede halihazırda çalışan kömüre dayalı termik santral projelerinin etkileri hesaba katılmamıştı. Bilirkişi raporu kümülatif etki analizi yapılırken 1984’ten beri çalışan Afşin-Elbistan A Termik Santrali ile 2006’dan beri elektrik üreten Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nin etkileri görmezden gelinmiş, sadece bölgedeki proje aşamasındaki diğer santrallerin ve Diler Elbistan Termik Santrali’nin etkileri kümülatif etki hesaplamasına dahil edilmişti.

Bilirkişi raporundaki bir diğer uyarı da Diler Elbistan Termik Santrali projesi kapsamında yapılacak linyit madenciliği faaliyetlerinin, bölgedeki su kaynaklarına etki edeceği yönündeydi. Aynı projenin 2013’te başlatılan ilk ÇED süreci de Devlet Su İşleri’nin (DSİ) olumsuz görüş vermesiyle durdurulmuştu.

Haziran 2019’da ÇED Olumlu Kararı’nın yürütmesinin durdurulması sonrasında Afşinliler, santral hakkındaki ÇED Olumlu Kararı’nın Kahramanmaraş İdare Mahkemesi tarafından kısa süre içinde iptal edileceğini umuyor.

Halihazırdaki santrallerden 14 bin erken ölüm

Greenpeace tarafından Mart 2019’da yayınlanan rapora göre, Afşin-Elbistan bölgesinde faal kömüre dayalı termik santrallerden kaynaklanan PM_2.5 (2,5 mikrometre çapından daha küçük olan partiküller) ve NO₂ (nitrojen dioksit) emisyonları yüzünden 1984’ten bugüne 17.000 erken ölüm meydana geldi. Aralarında Diler Holding’in planladığı termik santral projesi ile EÜAŞ’ın planladığı Afşin C Termik Santrali’nin de bulunduğu altı yeni santral projesinin Afşin’de faaliyete geçmesi, santrallerin işletme ömrü sonuna kadar meydana gelecek erken ölüm sayısını 32 binin üzerine çıkaracak.