Washington Post muhabirleri, hem ABD Başkanı Trump’a yakın yetkililer ile hem de ekonomi ve sağlık alanında uzman eski siyasetçiler ile konuşarak Trump yönetiminin krizle nasıl mücadele ettiğini ve ekonomiyi canlandırmak için neden acele ettiğini anlatan bir haber kaleme aldı. Yazıyı özet olarak aktarıyoruz.
Beyaz Saray’a mart sonu sunulan epidemiyolojik modellemeler, en iyi senaryoya göre koronavirüs yüzünden 100 bin ile 240 bin arasında ABD vatandaşının ölmesini muhtemel görüyordu. ABD Başkanı Donald Trump, bu senaryo karşısında dehşete düşse de ABD ekonomisinin çarklarını yeniden döndürmek için de sabırsızlanıyor ve verilerin de bu eğilimini desteklemesini istiyor.
Buna bağlı olarak Beyaz Saray da kendi analizlerini oluşturmaya başladı. Yeni ekonometri modellerini sessizce yürüten isim ise daha önce enfeksiyon hastalıkları ile ilgili hiçbir araştırması bulunmayan, Donald Trump’ın ekonomik danışman konseyinin eski başkanı Kevin Hassett.
Beyaz Saray’daki pek çok yetkili nisan ortasında ABD’deki günlük ölüm sayılarının zirve noktasına ulaşacağını tahmin ediyordu. Ancak tahmin edilenden çok daha az ölüm gerçekleşti.
Hassett ölü sayısı ile ilgili projeksiyon geliştirdiği iddiasını yalanlasa da diğer üst düzey yetkililerin verdiği bilgiye göre Hassett’in sunumunun gösterdiği ölü sayıları başka kaynaklar ve araştırmalar tarafından öngörülen ölüm sayılarından çok daha azdı.
“Trump bir sağlık felaketini yönetmek yerine ekonomiyi canlandırmak istiyor”
Bu gelişmeler de açıklanan sayılar ile ilgili kafa karışıklığı yaratırken ekonomiye yeniden odaklanılması amacını hedefliyor gibi gözüküyor. Zira Trump’ın ikinci kez başkan seçilebilmesinin tek yolu bu. Yani Trump bir sağlık felaketini yönetmek yerine ekonomiyi canlandırmak istiyor.
Trump kendi oluşturduğu “koronavirüs görev timini” işyerlerinin yeniden açılmasına dair propaganda yapmakla görevlendirdi. Her ne kadar yapılan araştırmalar Amerikalılar’ın kişisel güvenlikleri konusunda her zamankinden daha endişeli olduğunu ortaya koysa da Trump, “tedavi hiçbir şart altında sorundan daha kötü olamaz” yaklaşımını benimseyerek işyerlerinin kapatılmaması için yapılan protestoların desteklenmesi gerektiğini düşünüyor.
Nisan ayı bitti ve nisan ayında koronavirüs nedeniyle ölen Amerikalıların sayısı Vietnam Savaşı’nda ölen Amerikalılar’ın sayısını geçti. Hassett’in tahminlerinin ise gerçek olamayacak kadar iyimser olduğu ortaya çıktı. Yine de Trump’ın yaklaşımı değişmedi ve virüse karşı zafer kazanıldığı ilan edilirken işyerlerinin ve okulların yeniden açılması söylem olarak siyasete yerleşmeye başladı.
“Trump esas sorunları bulanıklaştırıp zafer kazanıldığı algısını oluşturmaya çalışıyor”
Trump, bir buçuk ay boyunca tam 13 defa virüsün ABD’yi terk edeceğini söylerken aslında esas sorunları bulanıklaştırıp zafer kazanıldığı algısını oluşturmaya çalışıyor. Obama döneminde Sağlık Bakanı ve Kansas Valisi olarak görev yapan Kathleen Sebelius, “Krizi reddederek iki ay kaybettik, krizi savsaklayarak iki ayı daha heba ediyoruz” diyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Trump’ın bu süreçte eyaletlerle kurduğu bağlantı da oldukça tutarsız. Trump kendisini bazen bütün yetkilere sahip olan bir savaş dönemi başkanı olarak tanıtırken bazen ise yalnızca eyaletlere yardımcı olan merkezi bir bürokrat olarak sunuyor. Koronavirüs kaynaklı ölüm sayıları arttıkça Trump’ın hedef saptırma, kavga etme, yanlış bilgi verme ve gerçekçi olmayan umut aşılama eğilimleri de hız kazanıyor.
Eski New York Belediye Başkanı Rudolph W. Giuliani ve ekonomi danışmanlarından Arthur Laffer gibi Trump’a yakın isimler, krizin büyüklüğüne dikkat çekerek herkesin Trump’a parmak sallamaya hazır olduğunu ve bunun da sağlıklı bir iletişim ortamı oluşmasını engellediğini söylüyor.
Georgia, Colorado ve Teksas’daki işyerlerinin bir kısmı açılma hazırlıkları yapsa da ölü sayısı her geçen gün dramatik şekilde yükselmeye devam ediyor. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi‘nin (CDC) eski başkanlarından Tom Frieden ise bu durumun krizi çok daha kötü hale sokacağı düşüncesinde. Frieden, “Virüs hâlâ dışarıda. Eğer salgını kontrol edecek mekanizmalarınız yoksa vakalarda yine patlama olur” diyor.
İyimser senaryoya göre bile en az 100 bin kişinin hayatını kaybetmesi beklenirken ABD hükümetinin önde gelen enfeksiyon hastalıkları danışmanı Dr. Anthony Fauci’nin hesaplamasına göre, sosyal mesafe kurallarına uyulmaması ve salgının hızını düşürecek diğer önlemlerin alınmaması halinde ölü sayısı 1 milyon 600 bin ile 2 milyon 200 bin arasında olabilir.
“Hükümet ve bilim insanları arasındaki gerginlik tırmanıyor”
Nisan başı sosyal mesafe kurallarının genişletilmesiyle hükümet ile bilim insanları arasındaki gerginlik artmaya başladı. Başkan Yardımcısı Mike Pence’in başdanışmanı Marc Short, salgının oluşturduğu büyük risk hakkında şüphe duyan üst düzey bürokratların başında geliyor. Onun argümanlarını işiten insanlara göre Short, Donald Trump ile paylaşılan verilere güvenmezken ölü sayısının 60 bini geçmeyeceğini düşünüyordu. Short’a göre hükümet salgına aşırı reaksiyon veriyor ve bu da hem ekonominin ağır hasar almasına hem de Trump’ın yeniden başkan seçilme şansının azalmasına yol açıyor.
Short, Hassett, Hazine Bakanı Steven Mnuchin ve Birleşik Devletler Ulusal Ekonomik Konsey Direktörü Larry Kudlow, ekonominin yeterince uzun sure kapalı kaldığını düşünen siyasetçilerden bazıları.
Ekonominin yeniden açılması için Short’un baskıları sonuç vermeye başladı. Bazı seyahat sınırlamaları kalkarken Trump da salı günü Arizona’daki bir maske yapım fabrikasını ziyaret etmeyi planlıyor.
“Doktorlar ve bilim insanları siyasî irade karşısında birlik olmaya çalışıyor”
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi 9 Mart’tan beri kamuoyuna bilgilendirme yapmıyor. Doktorlar ve bilim insanları ise siyasî irade karşısında birlik oluşturmaya çalışıyor ve ekonominin yeniden açılması fikrine sıcak bakmadıkları ise oldukça net.
Bu süreçteki en siyasî tartışmalardan biri test kitleri, solunum cihazları ve maske gibi korunma ekipmanları üzerinden ilerliyor. Küresel arz zincirinde yaşanan sorunların yanında eyalet yöneticileri, merkezî hükümetin taleplerine geri dönüş yapmasının zaman aldığını ifade ederken Trump ise eyalet yöneticileri kendisi yeterince övmediği ve kendisinden çok fazla şey talep ettiği için onlarla dalga geçmeye devam ediyor.
Binlerce test merkezi inşa edileceğinin açıklanmasına rağmen yalnızca 78 tane açıldı ve Trump bu noktada da sözü veren kişi olmasına rağmen eyalet valilerini suçladı. Bunların yanı sıra, organizasyon eksiklikleri nedeniyle testlerin kapasitelerinin kullanılamaması ve hastanelerdeki ekipmanın ihtiyaca yönelik olmaması gibi sorunlar da mevcut.
“Eyaletler merkezi hükümet yerine kendi aralarında işbirliği geliştiriyor”
Trump büyük bir hevesle her defasında Abbott’un oluşturduğu testleri kullanılacağını söylese de personel eksikliğinden dolayı bu sistem de verimli işletilemiyor. Merkezi hükümet ile olan iletişim kopukluğundan dolayı Vaşington, Wisconsin ve Illinois gibi eyaletler kendi aralarında yoğun bir işbirliği yürütüyor.
Arkadaşları ve danışmanları 11 Nisan günü Trump’a artık ülke ekonomisinin daha fazla kapalı kalamayacağını söylemeye başladı. Özellikle işsizlik başvurularının artması Trump’ın ekonomi konusunda giderek daha endişeli hale gelmesine yol açıyor. İşsizlik yüzde 15’i geçti ve danışmanlarına göre bu barajın aşılması Trump’ın yeniden başkan seçilmesini ciddi şekilde riske sokacak.
Ekonomi toplantılarının birinde Hassett gerçekleştirdiği öngörünün kimse tarafından dışarı sızdırılmamasını isteyerek gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 40 oranında düşebileceğini ve on milyonlarca insanın işini kaybedebileceğini söylemişti. Benzer öngörüleri kamuoyuna da açıklayan Hassett bu durumun “Büyük Buhran’dan” beri en büyük ekonomik krizi yaratabileceğini söylemişti.
Belki de bu yüzden süreç boyunca Trump kendisini destekleyenlerin de sesini işitti. Kongre binasının dışında bazı insanlar kendi eyaletlerinin valilerine tepki göstererek sosyal mesafe ve evde kalma çağrılarını protesto etti. Bu insanların ellerinde ise Trump posterleri ve flamaları vardı.
Trump’ın siyasî olarak krizden zarar görmemesi için başkana yakın isimler iş dünyasından insanları bir araya getirirken toplantılardan sonra yapılan açıklamalar ekonominin canlandırılmasını talep ediyor.
10 Nisan günü Beyaz Saray’a Federal Acil Durum Yönetim Kurumu ve CDC yetkilileri tarafından okulların, kreşlerin, yaz kamplarının, ibadethanelerin ve restoranların yeniden açılma süreçlerine ve aşamalarına dair 36 sayfalık detaylı bir rapor gönderildi.
Tartışmaların uzaması üzerine CDC, 17 sayfalık bir rapor daha gönderirken bu rapor Beyaz Saray tarafından tepkiyle karşılandı. Rapor kamuoyuna açıklanmadı. Trump ise kısa süre sonra resmî twitter hesabından karantina uygulamalarını protesto edenlere destek vererek art arda “Michigan’ı özgürleştirin!”, “Minnesota’yı özgürleştirin!” ve “Virginia’yı özgürleştirin!” yazdı.
Ancak bu çağrılar Beyaz Saray tarafından olumlu karşılanmadı. Trump’ın danışmanlarının büyük kısmı bu krizi Trump’ın başkanlık görevi için önemli bir test olarak görürken bu tip fevri açıklamalardan kaçınılması gerektiği fikrinde birleşiyor.
“Temas takip sistemi şart”
Trump koronavirüs testleri üzerinden eyalet valileri ile kapışırken halk sağlığı uzmanları bir başka meseleye daha dikkat çekiyor: Temas takibi. Eğer işyerleri yeniden açılacaksa ikinci bir patlama olmaması için Güney Kore ve Singapur gibi ülkelerin başarıyla uyguladığı temas takibi sisteminin geliştirilmesi şart. Ancak test konusunda olduğu gibi bu alanda da Trump yönetimi bütün yükü eyalet birimlerine yüklemiş durumda. Her eyalet kendi ortaklığını ve programlarını geliştiriyor.
Trump’ın öncelikli derdi ise temas takibi değil. Beyaz Saray’dan bir yetkiliye göre kişisel görünüşü ve etkisi ise daha çok ilgileniyor. Yayının radyodan mı olacağı veya akşamları yaptığı basın açıklamasında soru gelip gelmeyeceği Trump’ın şu anki öncelikleri.
“Cumhuriyetçilerin anketine göre Joe Biden Trump’ın 3 puan önünde”
Başkan Yardımcısı ve Trump’ın damadı Jared Kushner’in de aralarında bulunduğu bir ekibin Trump’ın önüne koyduğu seçim anketine göre ise 17 seçim bölgesinde Joe Biden Trump’ın 3 puan önünde. Ankete göre bu 17 bölgede kullanılan oyların yüzde 48’ini Biden, yüzde 45’ini Trump alıyor. Ankete katılanlar için şu anki en önemli sorun koronavirüs ve katılımcıların yüzde 54’ü Trump’ın krize çok yavaş reaksiyon gösterdiğini düşünürken yüzde 52’si ise hükümetin daha iyisini yapabileceğini düşünüyor.
Temel karakteristikler sorulduğunda ise tablo daha da kötüye gidiyor. Katılımcıların sadece yüzde 36’sı Trump’ı daha dürüst ve güvenilir bulurken yüzde 35’i Trump’ı daha anlayışlı ve merhametli buluyor. Yüzde 44 Trump’ın görevinde daha yetkin olduğunu belirtirken yüzde 43’lük bir kesim için Trump kendisi gibi olanlar adına mücadele veriyor. Katılımcıların yüzde 36’sına göre ise Trump daha soğukkanlı, tutarlı ve insanların kendilerini ilişkilendirebildiği biri.
Bir işi tamamlama ya da krizle başa çıkma gibi bazı görevlerde ise Trump’a duyulan güven Biden’a duyulandan daha fazla. Buna rağmen ankete katılanların sadece yüzde 37’si ülkenin daha iyiye gittiği görüşünde.
Anketin sunulduğu sırada toplantıda olan kişilerden biri anket verilerinin Trump’ı fazlasıyla kızdırdığını söylüyor. Trump oranlara inanmıyor ve Trump’a göre insanlar kendisine güveniyor ve halk için çalıştığının farkında. Bu toplantının iki gün sonrasında ise Trump efsaneler arasında yerini alan denzenfektan açıklamasını yaptı. İnsanlara ölümcül bir tavsiyede bulunan Trump daha sonra bunu şaka maksadıyla söylediğini belirtse de buna kaç kişiyi inandırabildiği meçhul.
Ölü sayısının 65 bini aştığı, vaka sayısının 1 milyonu geçtiği ve hiçbir yavaşlama emaresi göstermeyen bir salgın sürecinde Trump hâlâ Georgia ve Teksas’taki işyerlerinin açılmasını kutluyor, çünkü Trump’a göre “ülkemizi yeniden kazanmanın” tek yolu bu.
