Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere’den bir grup bilim insanı, Venüs gezegeninin atmosferinde fosfin adı verilen kimyasal gaza rastladı. Bilim insanlarının ilk incelemelerine göre, henüz nereden geldiği belli olmayan bu kimyasal, Venüs’te yaşam olabileceği konusunda önemli bir işaret.
Galler’deki Cardiff Üniversitesi’nden gökbilimci Jane Greaves öncülüğünde 2017 yılında başlayan araştırmada, ABD’nin Hawaii bölgesinde bulunan James Clerk Maxwell Teleskopu’ndan Venüs gezegeni ve çevresindeki çeşitli moleküller takip edildi. Uzun bir gözlem sürecinden sonra Venüs’ün atmosferinin yaklaşık 60 kilometre yüksekliğinde fosfin gazına rastlayan Greaves ve ekibi, tespit ettikleri fosfini ve miktarını daha yakından inceleyebilmek için 2019 yılının Mart ayında Şili’nin kuzeyinde bulunan Atacama’daki radyo teleskoplarını kullandı.
Radyo teleskoplarıyla yaptıkları incelemede, daha önce tespit ettikleri fosfini daha yakından gözlemleyen ekip, Venüs’ün atmosferinde, 1 milyar atmosfer boşluğunda ortalama 12.5 partiküle denk gelen miktarda fosfin olduğunu tespit etti. Greaves ve ekibine göre, her ne kadar küçük görünse de, bu miktar dünya atmosferinde bulunan fosfin miktarının binlerce kat fazlasına eşit.
Renksiz, yanıcı ve zehirli bir gaz olan ve birçok astrobiyolog tarafından “yaşamın belirtisi” olarak tanımlanan fosfin, bir fosfor ve üç farklı hidrojen atomundan oluşan piramit şeklindeki bir kimyasal. Dünya üzerinde genellikle porsukların ve penguenlerin dışkılarıyla birlikte bazı solucan tiplerinde ve oksijensiz organizmalarda bulunan fosfin, kimyasal silah yapımında ve tarımsal dezenfektanlarda kullanılıyor.
Greaves ve ekibinin bulduğu çarpıcı sonuçlar Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) gökbilimci Sara Seagar ve Harvard Üniversitesi’nden moleküler astrofizik uzmanı Clara Sousa-Silva tarafından Nature Astronomy ve Astrobiology dergilerinde yayımlandı. Seagar, Greaves ve ekibinin bulduğu sonuçlar için “Hiç beklenmedik ve hayrete düşürücü” derken Silva, “Venüs’te gerçekten fosfin varsa bunun tek anlamı gezegende oksijensiz yaşayabilen bazı yaşam formlarının var olması” diye konuştu. Çalışmayı “sıradışı” olarak tanımlayan Silva, yine de bulunan fosfinin farklı yaşam formlarıyla olan ilişkisini doğru bir şekilde tespit edebilmek için Venüs üzerinde daha çok çalışma yürütülmesinin gerekli olduğunun altını çizdi.
Çalışmanın yardımcı yazarlarından olan ve MIT’de biyokimya uzmanı olarak çalışan William Bains’e göre ise yüksek sıcaklıklar, volkanik aktiviteler ve şimşekler yüzünden yaşama uygun olmadığı bilinen Venüs’te fosfin gibi kısa sürede yok olabilen bir kimyasal gaz türünün mevcut olmasının en mantıklı açıklaması, fosfinin gezegende ve/veya atmosferinde bulunan canlılar tarafından düzenli olarak yayılması.
Bains bu nedenle Greaves ve ekibinin atmosferde bulunan fosfini araştırırken yalnızca canlı organizmalar yönünden incelemeler yürüttüğünü söylerken bazı bilim adamları bu yaklaşıma karşı çıkıyor. Örneğin ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Salk Enstitüsü’nden biyolog Gerald Joyce’a göre, Venüs atmosferinde fosfin bulunması canlı yaşamının somut bir kanıtı olmaktan ziyade anormal ve henüz açıklığa kavuşturulamamış bir kimyasal tepkimenin sonucu olabilir. Pensilvanya Devlet Üniversitesi’nden gökbilimci James Kasting’e göre ise Greaves ve ekibi tarafından Venüs’ün atmosferine dair paylaşılan verilerde önemli eksiklikler var. Kasting bu nedenle, şu aşamada atmosferdeki fosfin varlığı ve herhangi bir potansiyel canlı yaşamı arasında bağlantı kurmak için henüz erken davranıldığını söylüyor.
Greaves ve ekibi bu yılın başında atmosfer üzerinde daha kapsamlı teleskop incelemeleri yapmayı planlıyordu ancak koronavirüs salgınından dolayı hazırlıkların durması ve bu süreçte Venüs’ün teleskopun kapsama alanının dışına çıkması gezegenin atmosferinde bulunan fosfin ile ilgili birçok soruyu şimdilik cevapsız bıraktı.
