Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve diğer NATO üyesi ülkelerin Afganistan’dan çekilmeye başlaması ile birlikte Taliban ülkedeki kontrolünü artırıyor. Birçok Afgan güvenlik görevlisi, bazı bölgeleri savaşmadan Taliban’a teslim etti. Taliban’ın ilerlemesi, ABD ve İngiltere’nin 4 Temmuz olarak belirlediği Afganistan’dan çekilme tarihini bir süre daha uzatmış görünüyor.
ABD ve NATO güçleri Afganistan’da, Taliban ve El Kaide’ye karşı 20 yıldır süren savaşın kalbindeki Bagram Hava Üssü’nden 1 Temmuz ‘da tamamen çekildi. ABD’nin, askerlerini Afganistan’dan çekmeye başlaması ile birlikte Taliban’ın ülkedeki etkinliği de arttı. Ülkenin Bedahşan ve Takhar eyaletleri büyük ölçüde Taliban kontrolüne geçti. Afgan güvenlik güçlerinin 300’den fazla üyesi ise militanlardan kaçmak için sınırı geçerek Tacikistan‘a gitti.
Biden: “Mutlu şeyler hakkında konuşmak istiyorum”
Afganistan’daki son İngiliz birliklerinin ne zaman ülkeden çekileceğine dair kamuoyuna bir duyuru yapılmadı. Üst düzey kaynaklar, ABD ve İngiliz birliklerinin Afganistan’daki görevinin 4 Temmuz’da sona ereceğini söylüyor fakat Joe Biden‘ın hafta sonu düzenlediği toplantıda bu tarihten caymasının ardından Londra’nın da benzer şekilde hareket etmesi bekleniyor.
Biden, ABD’nin Afganistan’daki varlığının sona ermesiyle ilgili soruları, “Mutlu şeyler hakkında konuşmak istiyorum adamım” diye cevapladı. Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki ise ülkedeki son birliklerin muhtemelen ağustos ayının sonunda çıkacağını söyledi.
İngiltere Savunma Bakanlığı da pazar günü (4 Temmuz), Afganistan’da birkaç İngiliz birliğinin kaldığını belirterek, 4 Temmuz’daki plan ile ilgili durumun çok hızlı değiştiğini açıkladı.
İngiltere’nin planlarının, yarın (6 Temmuz) yapılacak Milli Güvenlik Kurulu (NSC) toplantısından sonra netleşmesi bekleniyor. Ancak bir savunma kaynağı, NSC toplantısının daha önce ertelendiğini ve bunun tekrarlanabileceğini belirtti.
Taliban’ın hızla ilerlemesi endişeleri artırıyor
Biden’ın hafta sonu yaptığı açıklamaları değerlendiren gözlemciler, Taliban’a karşı direnişin kalesi olan Badakhshan’da ve birçok bölgede, Taliban kontrolünün hızla yayılmasının öfkeye yol açtığını dile getirdi.
Afganistan Uluslararası İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Shaharzad Ekber sosyal medya hesabından, “Afgan bir kadın olarak, ‘mutlu şeyler hakkında konuşmak’ gibi bir seçeneğim yok. Yaklaşan bir cinsiyet ayrımcılığı konusunda endişelenmem gerekiyor” diye yazdı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Taliban halen Afganistan’ın üçte birini kontrol ediyor ve diğer bölgeleri almakla da tehdit ediyor. Taliban henüz herhangi bir eyalet başkentini ele geçiremedi fakat doğudaki Gazne şehrinden Kuzey Faryab eyaletindeki Maimana‘ya kadar birçoğunu kuşattı.
Birçok bölgede ise güvenlik güçleri, savaşmadan ve yerel kanaat önderlerinin aracılık ettiği anlaşmalar doğrultusunda teslim oldu. Taliban’ın teslim olan askerleri kucakladığını ve evlerine dönmeleri için para temin ettiğini gösteren videoların, hükümet güçlerine hayatlarını kaybetmeden görevlerini bırakabileceklerine dair güven verdiği düşünülüyor.
Badakhshan eyalet meclisinin üyelerinden Mohib-ul Rahman, Taliban’ın başarılarını, hayati erzaktaki yetersizliğe ve takviye olanağından yoksun bırakılan birliklerin moralinin düşük olmasına bağladı ve “Maalesef bölgelerin çoğu savaşmadan Taliban’a bırakıldı” dedi.
Taliban’ın hızla ilerlemesi, Bedahşan’ın başkenti Feyzabad’ı da risk altında bıraktı. 3 Temmuz’da yayınlanan görüntülerde, siyasilerin ve hükümet yetkililerinin tahliye için uçaklara binerek Kabil’e döndüğü görüldü.
Taliban ne diyor?
Taliban ile yapılan anlaşmaya göre, ABD ve NATO müttefikleri, Taliban’ın El Kaide veya başka herhangi bir aşırılık yanlısı grubun kontrol ettikleri bölgelerde faaliyet göstermesine izin vermeme taahhüdü karşılığında tüm birliklerini çekmeyi kabul etmişti.
Afgan güçleri güvenliği tek başına üstlenmeye hazırlanırken, Kabil’in geleceğiyle ilgili endişeler artıyor.
Taliban sözcüsü Suhail Shaheen, Kabil’in ele geçirilmesinin “Taliban’ın politikası olmadığını” söyledi ancak Taliban’ın Katar’daki ofisinden konuşan Shaheen, çekilme tamamlandıktan sonra paralı askerler de dahil olmak üzere hiçbir yabancı gücün şehirde kalmaması gerektiğini söyledi.
Shaheen, verdiği demeçte, “Doha anlaşmasına aykırı olarak güçlerini geride bırakırlarsa, bu durumda nasıl ilerleyeceğimiz, liderliğimizin kararı olacaktır” dedi ve “Buna tepki gösteririz ve nihai karar liderliğimizdedir” diye ekledi.
Öte yandan Shaheen diplomatlar, sivil toplum kuruluşları ve diğer yabancı sivillerin Taliban tarafından hedef alınmayacağını ve onlar için bir koruma gücüne ihtiyaç duyulmadığını vurguladı.
“Yabancı askeri güçlere karşıyız. Diplomatlara, STK’lara, işçilere ve büyükelçiliklere karşı değiliz, bu halkımızın ihtiyacı olan bir şey. Onlar için herhangi bir tehdit oluşturmayacağız” dedi.
Shaheen, geçen hafta ABD güçlerinin bir zamanlar Afganistan’daki en büyük askeri üsleri olan Bagram Havaalanı’ndan çekilmesini “tarihi bir an” olarak nitelendirdi.
Ancak Afganistan parlamentosundan kadın milletvekili Farzana Kochai, çekilmenin sorumsuzca gerçekleştirildiğini söyledi.
Afgan hükümet sözcüsü Razwan Murad ise hükümetin görüşmelere ve ateşkese hazır olduğunu ve Taliban’ın şimdi barışa bağlı olduğunu kanıtlaması gerektiğini söyledi.
Taliban sözcüsü Shaheen ise Taliban’ın son dönemde şiddet olaylarındaki artışta rol oynadığını reddetti. Shaheen ayrıca, Afgan askerlerinin savaşmayı reddetmesinin ardından birçok bölgenin arabuluculuk yoluyla Taliban’ın eline geçtiği konusunda ısrar etti.
Taliban sözcüsü, mevcut hükümetin “ölmek üzere” olduğunu vurgularken, ülkeden “İslam emirliği” olarak bahsetti. Uzmanlara göre bu nitelendirme, Taliban’ın ülkeyi yönetmek için teokratik bir temel öngördüğünün ve Afgan hükümetinin seçim taleplerini kabul etme olasılığının düşük olduğunun bir göstergesi.
Shaheen son olarak, Taliban ile Afgan hükümeti arasındaki müzakerelerde şimdiye kadar seçimlerin gündeme gelmediğini söyledi.
Afganistan Devlet Başkanı Eşref Ghani, ülkenin güvenlik güçlerinin isyancıları uzak tutabilecek kapasitede olduğunda ısrar ediyor ancak çoğu kişi çekilmenin ülkeyi tekrar Taliban’ın pençesine düşürme riski taşıdığına inanıyor.
Kaynak: BBC
Derleyen: Gökalp Badak
