Türk Lirası’nın (TL) dolar karşısındaki değer kaybı uzun zamandır devam ediyor. 24 Haziran 2018 tarihindeki cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinin ardından cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesiyle beraber TL’nin yaşadığı değer kaybı hızlandı. Üç buçuk senede 1 ABD Doları 4,63’ten 11,2’ye TL’ye yükseldi. TL aynı zamanda yüzde 30 ile 2021 yılı boyunca ABD Doları karşısında en çok değer kaybeden para birimi oldu.
AKP iktidara gelmeden bir sene önce dolar bir buçuk milyon liraya eşitti
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 3 Kasım 2002 tarihindeki genel seçimlerde oy kullanan seçmenlerin yüzde 34,28’inin oyunu alarak tek başına iktidara geldi. AKP, iktidar olmadan bir sene önce 1 ABD Doları 1 milyon 670 bin TL’ye denkti. 2004 yılının Kasım ayında 1 dolar 1 milyon 340 bin TL değerindeydi. 1 Ocak 2005 tarihinde TL’den altı sıfır atıldı. 2007 yılının Kasım ayında dolar, 1,17 TL’ye kadar geriledi.
Dolar, Ağustos 2013’te 2 TL’nin üzerine çıktı
Ekonomik krizin başladığı 2008 yılının sonunda dolar 1,15 TL civarından 1,5 TL’ye yükselirken 2009’da da benzer şekilde ilerledi. 2008 yılında küresel finans krizinin başlamasıyla TL, dolar karşısında değer kaybetse de kısa sürede dolar yeniden 1,5 TL’nin altına indi. ABD Doları uzun zaman sonra ilk kez 2013 yılının Ağustos ayında 2 TL’nin üzerine çıktı. TL, o tarihten itibaren dolar karşısında değer kaybederken 2015 yılının sonunda 3 lira civarında seyreden dolar kuru bugün (18 Kasım) 11,2 TL’ye kadar yükseldi.
Önemli tarihler
Darbe girişiminin yaşandığı 15 Temmuz 2016 tarihinde dolar kuru 2,90 TL bandındayken 20 Temmuz’da 3 liranın üzerine çıktı ve 2016 yılını 3,5 TL’ye ulaşarak kapandı. 2017 yılının genelinde 3,5 TL civarında seyreden dolar kuru, yıl sonuna doğru değer kazanırken yılı 3,77 TL düzeyinde kapadı.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi
Türk Lirası’nın yaşadığı en keskin değer kaybı ise cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra başladı. 4 Nisan 2018’de dolar 4 liranın üzerine çıkarken. cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine resmen geçildiği 25 Haziran 2018 tarihinde dolar, 4,63 TL oldu. Dolar kuru iki ay içinde 5,8 TL’ye kadar yükseldi.7 Mayıs 2019’da 6 lirayı geçen ABD Doları, 2019 yılını 5,93 TL’ye eşit şekilde kapadı. Dönemin Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya’nın 6 Temmuz 2019’da görevden alınması ve yerine Murat Uysal’ın getirilmesi piyasalarda “güven” olarak algılandı ve kurlarda ciddi bir değişikliğe neden olmadı.
2020 yılında 5,2 TL’den 8 TL’ye yükseldi
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
2020 yılının Nisan ayında 6,5 TL’yi geçen dolar kuru ağustos ayının başında ise 7 lirayı aştı. Doların hızlı yükselişi yıl sonuna kadar devam etti. Bir ay içinde 7,5 TL’ye kadar yükselen dolar kuru, 26 Ekim’de 8 lirayı aştı. 7 Kasım 2020’de dönemin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Uysal’ın görevden alınmasının ardından 8,46 TL’den, 8,17 TL’ye gerileyen ABD Doları, 2020 yılını 7,5 TL’den kapattı.
2021 yılı: 7,5’ten 11 TL’ye
İçinde bulunduğumuz 2021 yılında ise TL’nin değer kaybı daha da hızlandı. 2021 yılının başında 7,3 TL’ye düşen ABD Doları, mart sonuyla beraber yeniden 8 lirayı gördü. Politika faizinin yüzde 19’da tutulduğu haziran ayında ise 8,7 TL’ye kadar yükseldi. Temmuz ve ağustos aylarında faizlerin sabit tutulmasıyla 8,5 TL’ye gerileyen ABD Doları, 23 Eylül’deki faiz indirimi kararının ardından 8,9 TL’ye yükseldi.
Kasım ayındaki inanılmaz yükseliş
Dolar, ekim ayının başında dokuz lirayı geçerken, 21 Ekim’deki iki puanlık faiz indiriminin ardından hızla yükseldi ve dört günde TL’ye karşı 50 kuruş değer kazanarak 9,73 TL’ye geldi. Bu yılın kasım ayına 9,5 TL ile başlayan dolar kuru üç haftadan kısa süre içinde 11,20 TL’ye eşit hale geldi.
*** Grafik 3 ***Erdoğan’ın açıklamaları ve Merkez Bankası’ndaki görev değişiklikleri
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan uzun zamandır faizin indirilmesine yönelik çağrılarda bulunuyor. “Faiz sebep, enflasyon sonuçtur” diyen Erdoğan, son konuşmasında da “Bu görevde olduğum sürece faizle ve enflasyonla mücadelemi sonuna kadar sürdüreceğim. Faizi savunanlarla aynı yolda yürümeyiz” dedi.
Erdoğan, Merkez Bankası yönetimine sık sık faizi düşürme çağrısında bulunurken 6 Temmuz 2019 tarihinde görevden alınan eski Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya hakkında “TCMB başkanını görevden alma yetkisini de aldık, laf dinlemiyordu. Yeni arkadaş ile devam ettik, dedik ki faiz oranlarını düşüreceğiz” diye konuşmuştu.
Naci Ağbal görevden alındıktan sonra dolar 7,9 TL’ye çıktı
20 Mart Cumartesi günü dönemin Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal görevden alınırken dolar bir günde 7,2 TL’den 7,9 TL’ye yükseldi. 14 Ekim’de de Para Politikası Kurulu (PPK) yönetiminden üç kişi görevden alındı.
Merkez Bankası’nın faiz kararları
Döviz kurları ile ilişkisinden dolayı Merkez Bankası’nın aldığı faiz kararları uzun zamandır gündemde. Bu yıl şu ana kadar 11 kez toplanan PPK, bunların yedisinde faizi sabit tutma kararı alırken birinde ise faizi yükseltmişti ve 17’den 19’a çıkartmıştı. PPK son üç toplantısında ise faizi düşürdü. 23 Eylül’de yüzde 19 olan politika faizi bugün (18 Kasım) itibarıyla yüzde 15’e indirildi.
18 Mart’ta faizin yüzde 17’den yüzde 19’a yükseltilmesinin ardından dolar kuru üç günde 7,50 TL’den, 7,90 TL’ye fırladı. Faizin sabit tutulduğu aylarda dolardaki yükseliş yavaşladı. Temmuz ve ağustos aylarındaki toplantılarda da faizlerin sabit tutulması kararı alınmıştı. Bu iki kararın ardından da TL, dolar karşısında az da olsa değer kazandı.
Faizlerin düşürüldüğü toplantıların ardından dolarda hızlı yükseliş
Faizlerin düşürüldüğü son üç toplantının ardından da dolar kuru hızla yükseldi. Faiz oranının yüzde 19’dan 18’e indirilmesinin ardından dolar 8,63 TL’den 8,83’e çıktı. 21 Ekim’de 9,28 TL’ye denk olan bir ABD Doları, faiz oranının iki puan düşürülmesiyle üç günde 9,73 TL’ye yükseldi. Bugüne ise 10,40 ile başlayan dolar, faiz indiriminin ardından da aynı gün içinde 11,20’ye kadar çıktı ve bir günde yüzde 7,7 oranında değer kazandı.
