Son zamanlarda dünyanın gündemini meşgul eden iki konu var. Biri trans kadın sporcuların meselesi. Hangi spor dallarında kadınlar ile birlikte yarışabilirler, hangilerinde fiziksel avantaja sahip olacakları için yarışmamalılar… Daha önce detaylıca anlatmıştım. Dünya spor gündemindeki diğer önemli konu da cinsiyetler arası gelir dağılımındaki adaletsizlik.
Sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim: Bazı spor branşları dışında maalesef gelir eşitliği imkânsız. Fakat bu eşitliğin gelmesi gerekiyor, en azından milli sporcular seviyesinde. Spor müsabakalarındaki ödül paralarını, katılım ücretlerini, primleri federasyonlar ve o sporun organizatörleri belirler. Organizatörlerin ana gelir kaynağı da sponsor gelirleridir. Sponsorlar da ücret tavanlarını, marka bilinirliklerinin potansiyel artışı üzerinden hesaplar.
Basketbolun pazarlama devi NBA ve WNBA’i kıyaslarsak. WNBA’in yayın ihalesini ESPN senelik 25 milyon dolar karşılığında aldı. NBA’in yayın geliri ise yıllık 2.4 milyar dolar. NBA’in 2025’teki yayın anlaşmasının yıllık 9 milyar dolar olması bekleniyor. Futboldan gidersek eğer, Barcelona Kadın Futbol Takımı en az erkek futbol takımı kadar başarılı. Hatta kadın takımı yerel ligde şampiyonluğa 30 maçta 30 galibiyetle ulaşarak rekor kırdı. Fakat LaLiga’nın yayın gelirleri yıllık 1 milyar euro civarı. İspanya Kadınlar Futbol Ligi’nin ise yıllık 9 milyon euro.
Futboldaki başka bir örnek de ortadaki paradoksu açığa çıkarıyor. 2017 yılında yayınlanan rapora göre İngiltere Kadınlar Süper Ligi’nde forma giyen futbolcuların %88’inin yıllık geliri 18 bin sterlinin altında. İngiltere Premier Lig’de futbol oynayan erkek sporcuların ise %90’ının haftalık geliri 50 bin sterlinin üstünde. İngiltere’de futbol oynayan genç kızların %90’ı bu sporu bir iş olarak göremiyor. Futbolu erken yaşta bırakıp, ileride aile kurmak için daha çok kazanacakları işlere yöneleceklerini söylüyorlar. Daha az kazandıkları için spordan kopan gençler… Döngü belli: Az kişinin ilgisi, maddi desteğin yetersizliği, yıldız olma ihtimali olan oyuncunun erkenden spordan kopması ve gene ilginin azlığı sebebiyle azalan maddi destekler.
Futbolda 2019 Kadınlar Dünya Kupası’nı kazanan Amerika Birleşik Devletleri 3.2 milyon euro ödül parası aldı. Bu ücretin bir önceki Kadınlar Dünya Kupası’ndaki ödülün iki katı olduğunu da not düşelim. Erkeklerde ise 2018 Dünya Kupası’nı kazanan Fransa’nın ödülü 29 milyon euroydu. Elbette her turnuvada bu kadar büyük bir adaletsizlik yok. Wimbledon Tenis Turnuvası, Serena Williams’ın haklı isyanı sonrası ödül dağılımında cinsiyet eşitliği sağladı. Amerika Açık Tenis Turnuvası’nda 1973’ten beri kazanılan para eşit şekilde dağıtılıyor.
Forbes tarafından yayınlanan en çok kazanan atletler ilk 50’sinde sadece iki kadın atlet yer alıyor. Biri Naomi Osaka tüm listede 19., diğeri de Serena Williams o da listede 31. sırada. Şunu da unutmamak gerek: Japon tenisçi Osaka, yaşadığı psikolojik sorunlar sebebiyle 2021 yılında kortlarda sadece 1.2 milyon dolar kazandı. Serena Williams da yaşı sebebiyle düşen kariyerinin de etkisiyle kortlardan sadece 300 bin dolarlık gelir elde edebildi. Osaka’nın Asya pazarına açılmak isteyenler sayesinde oluşturduğu sponsor havuzu geliri ise yıllık 58 milyon dolar. Serena Williams’ın da saha dışı geliri 45 milyon dolar civarında.
Amerika Milli Futbol Takımı’nın kadın ve erkek sporcuları, elde edilecek tüm sponsorluk gelirlerinin bir havuzda toplanıp, cinsiyetten bağımsız eşit olarak gelirlerin dağıtılmasına karar verdi. Bu kararı İspanya Futbol Federasyonu ve Hollanda Futbol Federasyonu takip etti. Keşke ciddi gelirleri olan Türkiye A Milli Futbol Takımı oyuncuları ve Türkiye Futbol Federasyonu da böyle bir anlaşmaya gitse.
Yazının başında imkânsız dedim fakat bir çıkış yolu mümkün. İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesiyle birlikte, çizilen sınırların ardından oyun oynamayı ihtiyaç gören insan, çeşitli organizasyonlarla çarpıştı. Milli takımların kurulmasıyla birlikte ülkeler “benim vatandaşım güçlüdür” imajını yaymak için en iyi propaganda yeri olan sahaları, kortları, atletizm pistlerini veya parkeleri kullandı. Yani milli takımların en önemli görevlerinden biri de çocukluktan itibaren ülkesine ve vatanına aidiyet duygusu taşıyacak çocuklar yetiştirmektir. Ulusal takımlardaki adaletsizliğin kalkmasıyla, daha sağlıklı kız çocuklarının büyümesine de olanak sağlanır. Çünkü bu iş aşağıdan yukarıya değil yukarıdan aşağıya doğru oluşturulacak maddi desteklerle büyür.
