İnsanlığın kendini keşfetmesi, farklılıklarını kabullenmesi ve çevreye kabul ettirmesi halen devam ediyor. Toplumun en küçük biriminden başlayan bu değişimin spora yansımalarını da görmeye başladık. Hatta son zamanlarda Ukrayna-Rusya savaşına karşı federasyonların alacağı kararlardan önceki en büyük tartışma, transların yarışmacı olarak sportif faaliyetlerin içinde nasıl yer alacağıydı.
Sonda söyleyeceğimi başta belirteyim: Erkek, kadın veya trans sporcuların yarışma koşullarını belirlemek bir ayrımcılık veya ötekileştirme değil, tam tersine kategorileştirmedir.
Sporun doğası, eşitlerin rekabetidir. Eğer eşitlik terazisinin topuzu kaçarsa, izlenen müsabakalarda veya mücadelelerdeki rekabetin keyfi yok olur. Fakat sporları da fiziksel yönü kuvvetli olanlar yani boks, yüzme, koşu vb. branşları zihinsel yönü kuvvetliler olarak ayırmak gerek. Zihinsel tarafı ağır basanlara örnek olarak binicilik, motor sporları, dart, golf, snooker’ı düşünebiliriz. İkinci kısımdaki sporlar için cinsiyetler üzerinden bir kategorileştirme yapılmayabiliyor. Şöyle ki snooker için sadece kadınların katıldığı turnuva sonunda en iyiye, erkekler turnuvasına katılmak için “wild card (giriş hakkı)” veriliyor.
Reanne Evans’a kaybetmeden önce dünyanın en iyi kadın snooker oyuncusu olan, erkeklerde bu sporun efsanesi Ronie O’Sullivan’ın kuzeni Maria Catalano, erkekler turnuvasında boy göstermişti. Müsabakalarını kaybeden Catalano durumu, “Erkekler doğaları gereği tek bir konuya odaklanmada, kadınlar ise birden çok konuya aynı anda odaklanmada başarılı” diye anlatmıştı. Fakat şunu da unutmamak gerek: Kadınlarda profesyonel snooker halen emekleme aşamasında ve bu sporu bir iş olarak gören kişi sayısı elin parmaklarını geçmez. Çocukluktan snooker ile yetiştirilen kadınları gelecek yıllarda rekabetçi seviyede izleyeceğiz ve naçizane görüşüm bu farkın kapanacağı yönünde.
Dartta ise bambaşka bir hikaye var. Fallen Sherrock 2019 yılında PDC Dünya Dart Şampiyonası’nda erkek rakibini yenerek bunu başaran ilk kadın sporcu oldu. Zihinsel yönü ağır basan sporlarda, cinsiyet eşitliğini getirecek en önemli olgu profesyonelleşmek ve kadınların bu rekabette geri kalmaması için şart.
Fiziksel sporlara gelirsek, yüzmede Lia Thomas isimli trans sporcu Amerika Birleşik Devletleri’nde üniversiteler arasındaki yarışmada rekor kırdı. 4:37,32 ile kırdığı rekoru yüzme sporunun efsanesi olan Katie Ledecky’nin dereceleri kıyaslarsak, 200 yardda (182,88 metre) 1:43,12 yapan Lia, Ledecky’nin 2017’de elde ettiği 1:40,36’sından 3 saniye geride. Lia Thomas erkek sporcularla yarıştığındaysa sıralamadaki en iyi derecesi 452.’lik olarak göze çarpıyor. Katie Ledecky, kadınlar tarihinin en büyük yüzücüsü trans sporcu Lia Thomas’ın derecesini neredeyse geçecekti. Daha az komplike düşünürsek, erkekler 100 metre koşu rekoru 9.58 iken, kadınlarda bu rekor 10.49 ile kırıldı. Erkek ve kadınlar arasında 1 saniye fark var. 100 metredeki bu fark yadsınamaz bir büyüklük ifade ediyor.
Transseksüel sporcuların testosteron seviyesine yönelik 2015’ten beri süregelen duruşunu değiştiren Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), bu konuda yeni bir düzenlemeye de gitti. IOC’nin kararı, olimpiyatlarda mücadele eden ilk açık trans kadın Laurel Hubbard’ın, 2020 Tokyo Yaz Olimpiyat Oyunları’nda boy göstermesinin ardından geldi. Kadın sporcuların müsabakalar için testosteron seviyelerini düşürmelerine gerek kalmadı. Bu arada Laurel Hubbard, Tokyo 2020’de “0” çekmesine rağmen 44 yaşında bu seviyelerde yarışabilmesi de cinsiyet eşitliğine zarar veren bir durum.
Sporu sevme ve kitlelere ulaşmasındaki ana temel unsur eşitlerin rekabetidir. Sporcuların kullanması yasak olan birçok madde testosteron içerir. Fiziksel direnci ve gücü arttıran bu madde kadınlarda 0.12 – 1.79 nmol/L iken erkeklerde 7.7 – 29.4 nmol/L aralıklarında olması beklenir. Sporu yönetenlerin ilk yapması gereken adaleti sağlamaktır. Kadın bir sporcunun yıllarca emek verdiği ve kendi kategorisinde elde ettiği dereceleri, hormonal üstünlüğü ve kas gücüyle trans sporcunun daha az emek sarf ederek geçmesi haksızlıktır. Çözüm önermek çok zor fakat nasıl ki 60 kilo ile 100 kiloyu aynı güreş minderinde mücadele ederken izlemiyorsak, kategorileştirmenin gelmesi sporun sağlığı açısından çok önemli.
Doğa Üründül’ün önceki yazıları:
X ve Y kuşakları sportif baskı ile mücadele ederken Z kuşağı neden zorlanıyor?
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Çocuk işçi çalıştırmak yasakken, çocuk sporcuları nasıl kabul ediyoruz?
Hayaller Porto modeli/Gerçekler Çatladıkapıspor
İş bilmez yöneticilerin elinde mezarlığa dönüşen stadyumlar – Hillsborough faciası
Hayaller Ajax modeli/Gerçekler Çatladıkapıspor
Fatih Terim, Şenol Güneş ve Mustafa Denizli’siz devam edecek sezonun bize anlattıkları
