Türkiye’den bazı bankaların Mir ödeme sisteminden çekildiğini açıklaması ile bu sistemin ne olduğu, nasıl çalıştığı ve neden ABD’nin ve uluslararası finans sisteminin hedefi olduğu gündeme geldi. Ukrayna’yı işgalinin ardından Rusya, uluslararası ödemelerde ve kart işlemlerinde kullanılan swift sisteminden çıkarılmıştı. Rusya da bunun üzerine 1 Mayıs 2017’de kurduğu Mir ödeme sistemini devreye sokmuştu. Medyascope’a konuşan Prof. Dr. Mehmet Şişman bu gelişmeleri “siyasi ve iktisadi güç mücadelesinin yansımaları” olarak değerlendirdi. Yaptırımları ve sistemin işleyişini inceledik.
Mir nedir?
Rusça’da “dünya” anlamına gelen Mir, Rusya finansal sisteminde ve kabul edildiği bölgelerde, bankalarda kullanılan bir ödeme sistemi. Dolar transferine izin vermeyen ve ABD’nin para hareketlerini izleyemediği Mir, finansal engelleri ve ABD merkezli Visa, Mastercard gibi ödeme sistemlerinin Rusya bankalarına uyguladığı yaptırımları aşmak için geliştirildi.
Mir ne zaman kuruldu?
Mir ödeme sistemi, Rusya Merkez Bankası’nın iştiraki olan Ulusal Ödeme Kartı Sistemi’ne (NPSK) ait. Mir ödeme sisteminde çalışan kartlar Aralık 2015’te piyasaya sürülmeye başladı. 1 Mayıs 2017’de çıkarılan yasa ile Rusya Merkez Bankası tarafından ulusal ödeme sistemi olarak kabul edildi. Eylül 2022 itibarıyla 240 banka Mir ödeme sistemi içinde yer alıyordu ancak ABD Hazinesi’nin yaptırım tehdidi ile bazıları kullanımı durdurdu.
Türkiye’de hangi bankalar Mir’i kabul etti?
Türkiye’nin en büyük özel bankası olan İş Bankası, Türkiye’den Mir ödeme sistemine katılan ilk banka oldu. İş Bankası, Nisan 2019’da Rusya’nın ulusal ödeme sistemi Mir’i kabul etmeye başladı. Kamu bankaları Ziraat Bankası Ağustos 2019’da ve Vakıfbank Aralık 2020’de Mir ile işbirliğini açıkladı. Ukrayna ile savaşın başlamasından sonra, Rusya’ya yönelik yaptırımlar sürerken Haziran 2022’de Halkbank da sisteme katıldı.
Denizbank’ın yüzde 99,5 hissesi, Mayıs 2018’e kadar Rusya’nın en büyük bankası Sberbank’a aitti. 2017’den itibaren sisteme dahil olması planlanan Denizbank, savaştan sonra, Mayıs 2022’de Mir kartlarını kabul etmeye başladı.
Mir hangi ülkelerde kullanılıyor?
Mir kartları, Rusya dışında 11 ülke ve bölgede kullanılıyor. Bu ülkeler: Türkiye, Güney Osetya, Belarus, Ermenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan, Abhazya, Güney Kore ve Vietnam.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Rusya Merkez Bankası’nın Mir ödeme sisteminin kullanıldığı ülkeleri artırmayı hedeflediğini açıklamasının ardından, ABD Hazine Bakanlığı Mir’e yönelik yeni yaptırımlar duyurdu.
ABD, Mir’den ne istiyor?
ABD, Rusya’nın finansal sistemini dünyanın geri kalanından koparmak için yaptırımlar uygulamaya devam ediyor. Rusya ile Ukrayna arasında sıcak savaşın başlamasından yalnızca üç gün sonra, 27 Şubat 2022’de Rusya SWIFT (Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Derneği) sisteminden çıkarılmıştı. Böylece Rusya, dünyadaki sınır ötesi ödemelerin yarısının yapıldığı ve 200’den fazla ülkede 11 binden fazla finansal kuruluşu birbirine bağlayan SWIFT sisteminin dışında kaldı.
ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıklar Kontrol Dairesi (OFAC), Mir’in yayılmasına yardım eden ülkelerin ve bankaların da yaptırımlara maruz kalacağı uyarısında bulundu ve NSPK’yi de içeren yeni yaptırımlar duyurdu.
İş Bankası ve Denizbank, Mir’i terk etti
OFAC’ın yaptırım açıklamalarının ardından Mir’i Türkiye’de ilk kabul eden banka olan İş Bankası ile 2018’e kadar Rusya iştiraki olan Denizbank, Mir’in kullanımını durdurdu.
Kamu bankalarından Vakıfbank politikasını değiştirmeyeceğini, Halkbank ise Mir kartlarının kullanımına devam edeceğini açıkladı. Ziraat Bankası’ndan bir açıklama gelmedi ancak hâlâ sistem içinde olduğunu Rusya’nın haber ajansları duyurdu.
Mehmet Şişman: “Rusya ile ABD arasındaki siyasi ve iktisadi mücadele”
Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Şişman, yaptırımlar hakkında Medyascope’a konuştu. Şişman, dolar transferine izin vermeyen Mir ödeme sistemindeki hareketliliği ABD’nin izleyemediğini söyledi. Bu nedenle ABD’nin, ekonomi partnerlerinde bu sistemi devre dışında bırakmaya çalıştığını belirten Şişman, “Uluslararası para hareketlerindeki problem, Rusya ile ABD arasındaki siyasi ve iktisadi mücadele. Çok belirsiz bir durum. ABD ‘Yaptırım uygularım ‘ diyor ama Rusya ile ticarette bunu nasıl kullanacaklar?” diye sordu.
“Türkiye iletişim kanallarını açmalı”
Türkiye’nin iletişim kanallarını kullanarak yaptırımları en az zararla atlatmaya çalışması gerektiğini vurgulayan Şişman, şöyle konuştu:
“Olanları görüp, iletişim kanallarını açarak gitmek gerekiyor. Aksi takdirde ‘Biz yaptık, oldu’ya gitmek problem yaratabilir. İran’daki problemleri biliyoruz. İran’la olan dolar transferini yasaklamıştı ABD. Ne kadar kızsak da, kendi parasının kullanımını kısıtlamak isteyebiliyor hegemon. Burada şunu anlamamız lazım, bütün siyasi, iktisadi güç mücadelesinin teknik araçlara yansıması. Zor bir konu, nasıl sonuçlanacağı muallak ama karşılıklı görüşmeler artacak.”
“Halkbank’ın yargılanırken Mir’e devam etmesi ilginç”
İran’a yönelik yaptırımları yasadışı yollarla deldiği gerekçesiyle ABD’de yargılanan eski Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’yı hatırlatan Şişman, “Halkbank’ın, ABD’de yargılama sürecinde olduğunu da biliyoruz ama Mir’i kullanmaya devam edeceklerini açıkladılar. Bu ilginç bir şey” dedi.
“Ellerindeki kozlarla Türkiye ekonomisini yarayabilirler”
Türkiye’nin Rusya’dan aldığı petrolün, doğalgazın yüzde 25’inin rubleyle ödenmesine yönelik anlaşmaların gündemde olduğunu söyleyen Şişman, “Türkiye ile Rusya ticarette kendi paralarını kullanmaya karar vermişti ama bu pratikte çok olabilecek bir şey değil. Bizim Ruslara karşı dış ticaret açığımız çok yüksek. Türkiye’nin ruble kazancı olmadığı için ticarete yine dolarla devam edilmişti” diye konuştu.
Türkiye’nin, Rusya’ya ve ticaret ortaklarına yönelik yaptırımlara maruz kalma riski hakkında ise Şişman, şunları söyledi:
“Rusya’ya yapıldığı gibi SWIFT sisteminden çıkarılmaz, çünkü Türkiye’ye ihtiyaçları var. Ancak, ellerinde o kadar çok koz var ki. Örneğin, Cumhurbaşkanı Şanghay İşbirliği Örgütü’ne çağrıldı, o andan itibaren Rumların silah ambargosu kaldırıldı. SWIFT’ten çıkarmaya cesaret edemezler çünkü burada ABD’nin, Avrupa’nın da yatırımları var. Ama ellerindeki kozlarla bu ekonomiyi yaralayabilirler.”
