Bugün 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün hazırladığı 2022 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye, 180 ülke arasında 149’uncu sırada yer alıyor. CHP Eskişekir Milletvekili Utku Çakırözer’in hazırladığı rapora göre, Türkiye’de gazeteciler 2022’de 505 kez hâkim karşısına çıktı, 80 gazeteci gözaltına alındı, 30 gazeteci tutuklandı, 18 gazeteci saldırıya uğradı. Gazeteci Sezgin Kartal da 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde evinin kapısı kırılarak gözaltına alındı.
10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde gözaltı
10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde de bir gazeteci gözaltına alındı. Gazeteci Sezgin Kartal, İstanbul’da sabaha karşı evine yapılan baskında kapısı kırılarak gözaltına alındı. Vatan Emniyet’e götürülen Kartal hakkında yürütülen soruşturmada gizlilik kararı olduğu öğrenildi.
2022’de gazetecilere yönelik baskı hız kesmedi
CHP’nin 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde açıkladığı 2022 Basın Özgürlüğü Raporu’na göre, gazeteciler bir yandan silahlı saldırı, darp, polis şiddeti ve tehditler; bir yandan da yazdıkları haberler ve paylaşımları nedeniyle karşı karşıya kaldıkları tutuklama, gözaltı, dava ve soruşturmalara rağmen halkın haber alma hakkı için çalıştı.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in hazırladığı rapora göre, 2022’nin hemen hemen her ayında en az 50 gazeteci hâkim karşısına çıkarken, Gezi davası, 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü ve 1 Mayıs gibi 10’dan fazla kitlesel protesto, yürüyüş ve basın açıklamasında 100’ün üzerinde gazetecinin haber takibi engellendi, gazeteciler fiziksel şiddete maruz bırakıldı. Gazeteciler 505 kez hâkim karşısına çıkarken, 30 gazeteci tutuklandı, 80 gazeteci gözaltına alındı, 18 gazeteci saldırıya uğradı. Gazetelere tazminat cezaları ve tekzip yağdı, televizyon kanalları karartıldı. 2022’ye damga vuran bir başka gelişme ise “dezenformasyonla mücadele” gerekçesi ile getirilen ancak gazetecilerin yanı sıra yurttaşların basın ve ifade özgürlüğünü engelleyen maddeler nedeniyle “sansür yasası” olarak bilinen kanunun yürürlüğe girmesi oldu.
30 gazeteci tutuklandı
Rapora göre 2022 yılında yaşanan basın özgürlüğü ihlalleri şöyle:
- 2022’nin ilk ayında TELE1’de katıldığı bir programdaki ifadeleri nedeniyle hakkında “cumhurbaşkanına hakaret” iddiasıyla soruşturma açılan gazeteci Sedef Kabaş tutuklandı. 49 gün cezaevinde kalan Kabaş, 35 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkûm edildi.
- Libya’da yaşamını yitiren MİT mensubunun cenazesi hakkındaki haber ve paylaşımları nedeniyle yargılandıkları davada gazeteciler Barış Pehlivan, Murat Ağırel ve Hülya Kılınç, haklarında verilen cezaların kesinleşmesi üzerine tutuklanarak cezaevine gönderildi. Pehlivan ve Ağırel aynı gün, Kılınç ise bir gün sonra tahliye edildi.
- Gazeteci İbrahim Haskoloğlu, sekiz günlük tutukluluğun ardından tahliye edildi.
- Haziran ayında Diyarbakır’da gözaltına alınan 21 gazeteciden 16’sı tutuklandı. Gazeteciler cezaevinde yedinci ayını tamamlarken iddianameleri hâlâ hazırlanmadı.
- Aralarında Uğur Dündar, Memduh Bayraktaroğlu, İsmail Saymaz ve Can Ataklı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci ve yazar, hapis ve tazminat cezalarına mahkûm edildi.
Dezenformasyon yasası kapsamında tutuklanan ilk gazeteci Sinan Aygül oldu
- Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sinan Aygül, sonrasında düzeltme yaptığı sosyal medya paylaşımı nedeniyle “yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla tutuklandı. “Dezenformasyon yasası” olarak adlandırılan yasa kapsamında tutuklanan ilk gazeteci olan Aygül, bir hafta tutukluluğun ardından serbest bırakıldı.
- Belgeselci Sibel Tekin de çekimlerinde polis aracını görüntülediği gerekçesiyle terör suçlamasıyla tutuklandı.
Gözaltı, saldırı, polis engeli
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
- Ses Kocaeli Gazetesi İmtiyaz Sahibi Güngör Arslan işyerinde uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. “Sokak Kedisi” isimli YouTube kanalının sahibi ve sunucusu Ebru Uzun Oruç da eşi ile birlikte silahlı saldırıya uğradı. İlave TV’de sokak röportajları yapan Arif Kocabıyık ve kameramanı sokakta çekim yaptıkları sırada saldırıya maruz bırakıldı.
- Kayseri’de Deniz Postası TV binası, 50 kişilik grup tarafından basıldı. Ordu Yön Gazetesi sahibi Osman Şahin’in ofisini de şikayet üzerine polis bastı.
- 2022’de de gazeteciler gözaltına alındı, haber takibinde polis engeli ile karşı karşı kaldı. Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında yaptığı yayınlarla tanınan Ukraynalı Gülsüm Khalilova da Türkiye’de gözaltına alınan gazeteciler arasında yer aldı.
- 1 Mayıs kutlamaları, Gezi protestoları, Onur Yürüyüşü, 1 Eylül Dünya Barış Günü, 25 Kasım Kadına Şiddetle Mücadele Günü ile Cumartesi Anneleri’nin duruşmaları, Adalet Nöbeti, İran’lı Mahsa Amini’nin ölümünü protesto gibi toplumsal olayları ve siyasi partilerin basın açıklamalarını takip eden 100’ün üzerinde gazeteci, polis tarafından ve çoğunda şiddet kullanılarak engellendi.
- Gazetecilerin adliyelerde bile haber takibi engellendi, adliye basın odası Gasp Büro Amiri tarafından basıldı.
- Gazetecilerin yangın haberlerini takip etmesine dahi müdahale edildi. Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi’ndeki bir halı fabrikasında çıkan yangın ile Sivas’ta bir binada çıkan yangını takip eden gazeteciler engellendi.
- Beykoz Tokatköy’de kentsel dönüşüm yıkımlarını, Çekmeköy Kışlası’ndaki ağaç kıyımını görüntüleyen ve tepkileri takip eden gazeteciler engellendi, saldırıya uğradı.
- Gazeteci Alican Uludağ, Anayasa Mahkemesi’nde yapılacak yeni üye törenine davet edilmesine rağmen, İletişim Başkanlığı’nca uygulanan ambargo nedeniyle töreni takibi engellendi. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın basın toplantısında FOX TV muhabirininin sorusuna müdahale edildi.
- Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantısını takip etmek isteyen pek çok gazeteci de yetkililerin müdahalesi sonucu görevlerini yapamadı.
Hedef gösterme, tehdit, ev baskını
- Aralarında gazeteciler Seyhan Avşar, Hayri Demir, Mustafa Hoş, İsmail Arı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci yaptıkları haberler, yorumlar nedeniyle tehdit aldı.
- Hiranur Vakfı kurucusunun altı yaşındaki kızını imam nikahı ile evlendirmesini haberleştiren gazeteci Timur Soykan sosyal medyada hedef gösterildi.
- Sözcü gazetesi muhabiri Sayime Başçı’nın evine asılsız ihbar sonucu polis baskını yapıldı. Polis koçbaşıyla evin kapısını kırdı.
- Türkiye’nin konuştuğu cemaat yurdunda intihar eden Enes Kara’nın haberini yapan Elazığlı gazeteci Faik Akgün işinden oldu, tehdit edildi.
- Türkiye Gazeteciler Sendikası temsilcisi Sibel Hürtaş, sansür yasasına yönelik basın açıklaması nedeniyle TBMM’ye alınmadı.
- Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı 1975’ten bu yana basın kartı sahibi olan gazeteci Tuğrul Eryılmaz’ın sürekli basın kartını iptal etti.
- KKTC’deki basın kuruluşlarında görev yapan bazı gazetecilere Türkiye’ye giriş yasağı konulduğu ortaya çıktı. Gazeteciler N-82 kodu gerekçe gösterilerek ülkeye alınmadı.
Gazetecilere yönelik saldırılarda failler korundu
Gazetecilere yönelik tehdit ve saldırılarda caydırıcı yaptırım uygulanmaması da, gazetecilere yeni saldırıların önünü açtı.
- Halk TV programcısı Levent Gültekin’e Bakırköy’de 25 kişinin sopalı saldırısıyla ilgili davada mahkeme sanıkların “sosyal ilişkilerini dikkate alarak” cezada indirime gitti. 11 ay hapis cezası verilen sanıklar bir gün dahi cezaevinde kalmadı.
- Katıldığı bir televizyon programında gazetecileri tehdit eden AKP’li Kozlu Belediye Başkanına sadece bin 380 lira adli para cezası verildi.
Tazminat ve tekzip yağdı
Yıl boyu gazeteler ve gazeteciler ağır tazminat davaları, hukuksuz tekzip kararları ile de sindirilmek istendi. Bu dava ve tekziplerin tamamına yakınının AKP’li siyasetçi, bakan ve milletvekilleri ile onların yakınları tarafından açılması, gönderilmesi de dikkat çekti.
- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eski avukatı, hakkındaki iddialara ilişkin yazılar nedeniyle gazeteciler Barış Terkoğlu ve Can Bursalı ile Independent Türkçe’ye, 100’er bin liralık manevi tazminat davası açtı. Sözcü yazarı Yılmaz Özdil hakkında 1 milyon TL’lik tazminat davası açıldı.
- Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar, gazeteci Şirin Payzın ve Halk TV’ye “Sözüm Var” programına katılan konuğa yönelttikleri soruları nedeniyle 150 bin TL’lik tazminat davası açtı. Bayraktar yine kendisi ve şirketi hakkında çıkan haberler nedeniyle Yeni Yaşam gazetesi ve gazeteci Sedat Yılmaz, BirGün ve muhabiri İsmail Arı hakkında yüzbinlerce liralık davalar açtı.
- SADAT, Evrensel gazetesi ve gazeteci Yusuf Karadaş’a köşe yazısı nedeniyle 25 bin TL manevi tazminat talebiyle dava açtı.
Para cezaları
- Sözcü yazarı Çiğdem Toker tamamen belgeli “İBB’den Vakıflara Hizmet Raporu” başlıklı yazısı nedeniyle 30 bin lira tazminat cezasına mahkûm edildi.
- Kastamonu Üniversitesi Rektörü’nün akrabalarını işe yerleştirdiğine ilişkin Sayıştay raporlarını haberleştiren Evrensel’e 10 bin lira tazminat cezası verildi.
- Cumhuriyet gazetesine “AKP’nin kişilik ve saygınlığına saldırıda bulunduğu” gerekçesiyle 100 bin liralık manevi tazminat davası açıldı. Kişisel Verileri Koruma Kurulu da AKP İstanbul Milletvekili Ravza Kavakçı hakkındaki haberler ile ilgili gazeteye 30 bin lira idari para cezası verdi.
- Serhat Albayrak isminin dahi geçmediği haberle ilgili BirGün’e mahkeme kararıyla tekzip yayımlatırken, ‘Berat Albayrak’ın Borsadaki A takımı’ haberi nedeniyle de gazeteye bir ayda iki kez manşet haberleri üzerinden tekzip gönderildi.
Yeni ceza gerekçesi: CİMER’e şikayet
- Gazetecilere yönelik baskıda dikkat çeken bir başka gelişme ise, gazetecilere CİMER şikayeti ile soruşturulmalar açılması oldu. Sözcü muhabiri Erdoğan Süzer’in Resmi Gazete’de yayımlanan hazine arsalarının özelleştirme yoluyla satılacağı ilanı ile ilgili haberi CİMER’e şikayet edildi. Hakkında soruşturma açılan Süzer, ifadeye çağrıldı.
AYM “ihlal” dedi, BİK ambargoyu kaldırmadı
- Basın İlan Kurumu’nun (BİK) gazetelere haksız bir şekilde verdiği ilan durdurma cezaları 2022 yılında Anayasa Mahkemesi’nden döndü. Evrensel, BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü gazetelerinin BİK’in ilan kesme cezalarına ilişkin AYM’ye yaptıkları bireysel başvurular toplu olarak değerlendirerek ihlal kararı verildi.
- BİK karara rağmen gazeteleri cezalandırmaktan vazgeçmedi! 2019 yılından bu yana Evrensel ve Yeni Asya gazetelerine ilan verilmezken, Evrensel’in ilan ve reklam hakkı 2022’nin Ağustos ayında tümüyle kesildi. Karara ilişkin gazetenin yaptığı itirazlar da reddedildi.
- Milletvekillerinin Meclis’te verdiği soru önergelerine ilişkin haber yapan gazetelerden de BİK, savunma istedi.
Kriz vurdu, kapanmalar geldi
- Ekonomide yaşanan kriz, kağıt, baskı giderlerindeki artış gazetelerin sayfa sayısının azaltmasına neden oldu. 21 yıllık ŞOK gazetesi ile 32 yıllık Dergah dergisi maliyetler nedeniyle kapandı. Yeniçağ gazetesi de ulusal yayıncılıktan bölgesel yayıncılığa geçti. Anadolu’da da yerel gazeteler sayfa sayılarını azaltmak zorunda kaldı.
Türkü söylemek de, doktora şiddet haberi de cezalı
- Yılın her ayında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) gerçekleri aktaran televizyon kanallarına ceza yağdırdı. RTÜK üyesi İlhan Taşcı’nın hazırladığı rapora göre, 2022 yılında Halk TV, TELE 1, KRT TV, Fox TV ve Flash TV’ye toplam 17 milyon 335 bin lira tutarında 54 kez cezai yaptırım uyguladı. Üst Kurul TGRT, Beyaz TV ve ATV’ye de toplam 1 milyon 674 bin lira tutarında dört ceza verdi. A Haber, Ülke TV, Kanal 7 gibi televizyon kanallarına ise herhangi bir ceza verilmedi.
- RTÜK’ün “Görkemli Hatıralar” programında Cemo türküsünün seslendirilmesi nedeniyle Halk TV’ye verdiği yayın durdurma cezası ile Doktor Ekrem Karakaya’nın öldürülmesine ilişkin yaptığı yayın nedeniyle TELE 1’e ceza vermesi dikkat çekti.
- Muhalefet partisi liderlerinin açıklamalarının yayınlanması ile muhalefet milletvekillerinin katıldığı programlarda yaptığı açıklamalar da ceza gerekçesi oldu. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun TÜRGEV ve Ensar vakıflarından ABD’ye aktarılan paralarla ilgili açıklamasını yayınlayan TELE 1, KRT, Halk TV ve Flash TV’ye ceza verildi.
Yeni tehdit: Bant daraltma
- Kasım ayında İstanbul Taksim’de meydana gelen terör saldırısının ardından RTÜK kanallara yayın yasağı getirirken, saldırı saldırı sonrası sosyal medyaya erişim de kısıtlandı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) bant daraltma kararı ile sosyal medya platformlarına 10 saat boyunca erişilemedi. TBMM’de BTK’nın bant daraltma kararı için Meclis araştırması isteyen önergesi, AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.
- 2022 yılında da yoğunluklu olarak yolsuzluk, usulsüzlük, rüşvet, görevi suistimal, cinsel taciz haberlerine yönelik erişim engeli kararları getirildi. Tarikat yurdunda intihar eden Enes Kara hakkındaki haberler, cumhurbaşkanının avukatları ve bürokratlarla ilgili haberler, üniversitelerde “kişiye özel” açılan ilanlar, İBB’ye haciz uygulatan şirket ile ilgili haberler, CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç’un Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik ifadeleri, Hürriyet gazetesine saldıran grupta yer alan eski AKP Milletvekili Abdurrahim Boynukalın hakkındaki haberler, AKP’li siyasetçi ve bürokratarın Borsa İstanbul’da “manipülasyon ve spekülatif işlem” yaptıkları haberleri, TCDD’nin Yüksek Hızlı Tren ihalesindeki rüşvet iddiaları haberleri, Sözcü yazarı Çiğdem Toker‘in Halkalı-Ispartakule demiryolu hattı ihalesi hakkındaki yazısı, Türkiye’den beyin göçünü konu alan “Bir yılda 30 bin yazılımcı yurt dışına gitti” haberi, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı İmamoğlu’nun yargılandığı davaya bakan hâkim ve savcıların AKP ile olan bağlantılarına ilişkin haberler, Dicle Fırat Gazeteciler Derneği’nin günlük olarak yayımladığı hak ihlalleri tablosuna erşim engeli getirildi.
- Etkin Haber, Yeni Demokrasi, Umut Gazetesi, Gazete Karınca, Avrupa Haber’in de aralarında bulunduğu onlarca internet sitesi, onlarca kez erişime engellendi.
Erişim engelleyen kurum sayısı arttı
- Haberlere ve haber sitelerine erişim yasakları sürerken, Meclis’ten geçen Tüketiciyi Koruma Kanunu’nda yapılan düzenleme ile erişim engelleme yetkisi verilen kurumlara Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Kurulu da eklendi. Böylece erişim yasağı yetkisine sahip kurum sayısı 20’yi aştı. Bu kurumlar arasında Spor Toto, Türkiye Futbol Federasyonu, Diyanet İşleri Başkanlığı da bulunuyor.
Gazetecilik suç değildir
Liderlerden 10 Ocak mesajları
Partisinin grup toplantısında konuşan CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, “Kalemini satmayan yürekli gazetecilerin 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü kutlu olsun. Hepsine saygılarımızı, selamlarımı sunuyorum” dedi.
Evrensel ve Yeni Asya gazetelerine yönelik ilan ambargosunu hatırlatan Kılıçdaroğlu, RTÜK ve BİK gibi kurumları yeniden düzenleyeceklerini söyledi.
Kılıçdaroğlu, “Hiç kimse endişe etmesin. Bu ülkeye gerçek anlamda demokrasiyi ya getireceğiz ya getireceğiz” diye konuştu.
