Merkezi yönetim bütçesi, şubat ayında 170,6 milyar Türk Lirası (TL) açık verdi. Kahramanmaraş merkezli depremlerin ekonomiye etkisi, bütçe dengesi verilerinde kendini gösterdi. Vergi gelirlerindeki düşüşle birlikte bütçe açığı, şimdiye kadar ölçülen en yüksek aylık açık oldu ve Şubat 2022’ye göre yüzde 344,6 arttı. Afet riski altındaki alanların dönüşüm giderlerine 5,6 milyar TL harcandı. Bütçe verileri, kaynakların afet riski için değil, afet gerçekleştikten sonra harcandığını ortaya koydu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, şubat ayı bütçe gerçekleşmeleri raporunu açıkladı. Merkezi yönetim bütçesi, şubatta 170,6 milyar TL açık vererek, aylık bazda bütçe açığı rekoru kırdı. Bütçe açığı, şubat 2022’ye göre yüzde 344,6 artış gösterdi. Bütçe giderleri önceki yılın aynı ayına göre yüzde 94 artarak 389,4 milyar TL olurken, bütçe gelirleri yüzde 19 azalışla 218,8 milyar TL oldu. Bütçe gelirlerindeki aylık gerileme ise yüzde 32 oranına ulaştı.
2023’ün ilk iki ayı için bütçe açığı, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 303 artışla, 202,8 milyar TL olarak açıklandı. Ocak ayında bütçe gelirleri, Ocak 2022’ye göre yüzde 64 artış gösterirken, ocak-şubat dönemi için yıllık artış yüzde 14 ile sınırlı kaldı.
Bütçe dengesine deprem etkisi
Bütçe gelirlerindeki azalışta, vergi gelirlerinin azalması da etkili oldu. Ocak ayında 252,8 milyar TL vergi geliri elde edilirken, şubat ayında vergi gelirleri 179,6 milyar TL’ye düştü. 11 ili etkileyen ve 48 binden fazla yurttaşın hayatını kaybetmesine neden olan Kahramanmaraş merkezli depremler, bütçe açığının büyümesinde etkili oldu. Cari transfer giderlerinin bir önceki aya göre 47,3 milyar TL arttığı şubat ayında, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferler, 5,8 milyar TL artış gösterdi.
Afet riski altındaki alanların dönüşüm giderlerine 5,6 milyar TL
Merkezi yönetimin karşılıksız ödemelerini gösteren cari transferlerde, depremin sonucu olarak bazı kalemlerdeki artış dikkat çekti. “Afet riski altındaki alanların dönüşüm giderleri” adıyla muhasebeleştiren transfer harcamaları, ocak ayında 127,8 milyon TL iken şubat ayında 5,6 milyar TL’ye çıktı. 2019’dan 2023’e kadar bu kategoride 6,1 milyar TL harcama yapılırken, 48 bin kişinin ölümüne neden olan depremlerin meydana geldiği şubat ayında yapılan harcama, dört yılın toplamına yaklaştı.
Afet riski altındaki alanların dönüşümü için 2022 yılında 1,9 milyar TL, Batı Karadeniz’deki sel ve Akdeniz’deki orman yangınlarının yaşandığı 2021 yılında 1,2 milyar TL, Kahramanmaraş depremi için uyarılar yapılmasına neden olan Elazığ depreminin ve İzmir depreminin yaşandığı 2020’de ise 630 milyon TL harcandı.
Afet riski altındaki alanların dönüşümü giderleri için son yıllardaki en yüksek transfer 2,4 milyar TL ile 2019’da yapıldı. Bu kategorideki giderler, 2018’de 308 milyon TL ve 2017’de 507 milyon TL olarak ölçüldü.
Kamu bankalarına 1,9 milyar TL transfer ödemesi
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Depremler için yapılan “Türkiye Tek Yürek” yardım kampanyasına yaptıkları, yasal sınırın üzerindeki bağışlarla gündeme gelen kamu bankalarına Hazine desteği devam etti. Kampanyaya 20 milyar TL bağışladığını açıklayan Ziraat Bankası’na şubat ayında 1,1 milyar TL, 7 milyar TL bağışladığını açıklayan Halkbank’a 831 milyon TL transfer ödemesi yapıldı. Ocak ayında da benzer düzeyde ödeme yapılan bankalardan Ziraat Bankası’na 2022’de 9,9 milyar TL ve Halkbank’a 9,4 milyar TL transfer gerçekleşti.
Kızılay’a 250 bin TL
Türkiye Kızılay Derneği’ne, diğer harcamalarla kıyaslandığında önemsiz görünen bir transfer yapıldı. Şubat ayında, “Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler” içinde Kızılay’a 250 bin TL’lik transfer gerçekleşti. Depremden önce böyle bir transfer olmaması dikkat çekti.
Hane halkına ve işletmelere 17 milyar TL transfer
Bütçe giderlerinde, “Sınıflandırmaya girmeyen diğer Hazine yardımları” için şubat ayında, 7,8 milyar TL ödendi. Bu kategoride ocak ayında 30,9 milyon TL ödenirken, 2022 yılının tamamı için yapılan ödemenin 10 milyar TL olduğu görüldü.
İktidarın, deprem yardımları ise “Hane halkına ve işletmelere yapılan diğer transferler” kaleminde ortaya çıktı. 2022’de 2,5 milyar TL ve ocak ayında 10,6 milyon TL olan transfer tutarı, şubat ayında 17 milyar TL’ye çıktı. Bu kategorideki bazı harcamalar detaylandırılırken, harcamaların büyük kısmını, 16,9 milyar TL ile “Sınıflandırmaya girmeyen hane halkı ve işletmelere yapılan diğer transferler” oluşturdu.
OKUYUN: Depremin ekonomisi | Ne söylendi, ne yapıldı?
KKM’nin Hazine’ye maliyeti 94,7 milyar TL oldu
Kur korumalı mevduat (KKM) hesabı sahiplerine kur farkı için, şubat ayında Hazine’den 632 milyon TL ödeme yapıldı. KKM’nin Hazine’ye yükü, mart ayında başlayan ödemelerle, 2022 yılına 92,5 milyar TL olarak açıklanmıştı. Ocak 2023’te 1,5 milyar TL ve Şubat 2023’te 632 milyon TL ödenmesiyle birlikte, KKM’nin 12 aylık maliyeti 94,7 milyar TL’ye ulaştı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) verilerine göre, KKM hesapları, 2022’de en yüksek mevduat tutarına kasım ayının ikinci haftası 1 trilyon 474 milyar TL ile ulaşmıştı. Döviz kurundaki hareketliliğin yavaşlamasıyla KKM hesaplarının cazibesini kaybettiği yorumları yapılırken, hesaplarda mevduat tutarları, ocak ayının ilk haftasında 1 trilyon 370 milyar TL’ye kadar geriledi. Bu düşüşün ardından KKM’yi teşvik edici politikalarla birlikte sekiz haftadır mevduat tutarları düzenli olarak arttı. BDDK’ye göre, mart ayının ilk haftası itibarıyla KKM’de tutulan mevduat düzeyi 1 trilyon 577 milyar TL’ye çıktı.
