Seçim 2023 | Hıdır Göktaş’ın Tokat izlenimleri: Sezar’ın Zile’de söylediği “Veni Vidi Vici” sözünü bu kez kim söyleyecek – Kılıçdaroğlu mu Erdoğan mı?

Tokat, Orta Anadolu’nun önemli kentlerinden biri. Tahta oymacılığı, tahta kalıplarla yapılan desenlerle bezenmiş Tokat yazmaları kentin en çok bilinen özelliklerinin başında geliyor. Yumuşak ve kolay oyulur olması nedeniyle yazmalara desen basmak için kullanılacak ahşap kalıplar ıhlamur ağacından yapılıyor. Kalıp olmaya uygun parçalar kesildikten sonra iki yıl kadar kurumaya bırakılıyor ve sonra bunlara desenler oyularak, kalıplar yapılıyor. Ihlamur ağacından yapılan kalıpların bir özelliği de, bunların boya ve mürekkebi emmesi ve dağıtmadan bezlere uygulanabilmesi. 

Ballıca mağarası

Tokat’ın en turistik yerlerinden biri ise dünyanın da en büyük mağaraları arasında gösterilen Ballıca Mağarası. Merkeze 26 kilometre uzaklıktaki mağara, özellikle barındırdığı nem nedeniyle astım ve KOAH hastalarının tedavi amaçlı geldiği bir yer.

Uzunluğu 680, yüksekliği ise yer yer 95 metreyi bulan mağarada gezilebilen sekiz salon bulunuyor. Mağaranın henüz keşfedilmemiş ve haritalandırılmamış bölgeleri var. Ballıca Mağarası’nın yaşı yaklaşık 3.4 milyon yıl olarak tespit edilmiş. Hemen tüm mağara oluşumlarının izlerine rastlanmasıyla da ayrı bir öneme sahip olan mağarada soğan sarkıtları da çok özel oluşumlar.

Her dört Tokatlıdan biri göçüyor

Tokat’ta hem köyden kente hem de kentten başka illere göç çok yaygın. Tokat’ın 2000 yılında 828 bin olan nüfusu, o tarihten bu yana sürekli azalmış. 22 yılda 232 bin göç veren kentin 2022 nüfusu 596 bin ve 1975 yılı nüfusundan bile üç bin daha az. Özetle son 22 yılda her dört Tokatlıdan biri başka kentlere göç etmiş. 

Tokat’ta iç göç de çok yaygın. 1980 yılında nüfusun yüzde 68’i kırlarda yaşarken bu oran 2000 yılında yüzde 51’e, 2022 yılında ise yüzde 33’e gerilemiş. 40 yıl önce kırsal alanda yaşayan her üç kişiden ikisi ilçe ve kent merkezine göç etmiş. Eğitimli nüfus yeni iş olanakları bulmak için batı illerine göç ederken, kırsaldan kente gelen nüfus, kent merkezlerinde muhafazakarlaşmayı daha da artırmış.

Beş milletvekilinin üçü AKP’nin biri MHP’nin, biri CHP’nin

Kentteki muhafazakar yapı oy ve milletvekili dağılımından da çok net olarak görülüyor. 2018 milletvekili seçimlerinde beş milletvekilinin üçünü AKP, birini MHP alırken, CHP sadece bir milletvekili çıkarmış. AKP 2018 seçimlerinde 192 bin 946 (%49), MHP ise 63 bin 390 (%13) oy almış. Cumhur İttifakı’nın toplam oyu 256 bin 336 olurken, oy oranı da yüzde 66,3’e ulaşmış. Bu da Cumhur İttifakı’nın parlamentoya dört milletvekili yollamasını sağlamış.

Aynı seçimde CHP 79 bin 873 (%20), İYİ Parti 36 bin 119 ve Saadet Partisi de dört bin 946 oy almış. Millet İttifakı’nın toplam oyu 120 bin 938 olurken oy oranı da yüzde 31,2’de kalmış ve CHP’nin bir milletvekili Tokat’ı temsilen parlamentoya girebilmiş.

81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:

Cumhurbaşkanlığı seçiminde tercih Erdoğan

2018 seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan’a 240 bin 260 (%64,6) oy çıkmış. Bu oy Cumhur İttifakı’nın oyundan yaklaşık 16 bin daha az. CHP’nin adayı Muharrem İnce ise 93 bin 936 (%25) oy almış. 

14 Mayıs’ta beklenti ne?

14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak seçimlerde Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’ndan fazla oy alacağı kesin ancak Erdoğan 2018 oy oranına ulaşmaktan uzak görünüyor. Bunda ekonomik durumun vatandaşları olumsuz etkilemesi ve MHP oylarındaki erime belirleyici. Tüm Orta Anadolu kentlerinde duyduğumuz, “Sinan Ateş’in öldürülmesinden sonra MHP’den kopuşlar oldu” tezlerini Tokat’ta da sıklıkla ve her kesimden duyduk. 

2018’de Millet İttifakı ve Selahattin Demirtaş’ın oylarının toplamı 130 bin dolayında. Kılıçdaroğlu’nun oyları bu rakamın üzerine çıksa da Erdoğan’ın gerisinde kalacak, bu kesin.

Milletvekili seçiminde denge değişecek

Milletvekili seçimlerinde MHP’nin ayrı liste ile girmesi Millet İttifakı’nın işini kolaylaştıracağa benziyor. Tokat’ta AKP’nin milletvekillerinden yakınma had safhada. Kentin sorunları ile ilgilenilmediğini, kente yatırım yapılmadığını sıklıkla duyduk. CHP’nin bir milletvekili kentteki Alevi oyları nedeniyle garanti. Geçmiş dönemde CHP iki milletvekili çıkarmış. Bu seçimde de Millet İttifakı tek listeyle seçime girmesi ve oylarını 120 binden 135-140 bin düzeyine çıkarması durumunda iki milletvekilini çok rahat çıkaracak gibi görünüyor. 

MHP 2018 seçimlerindeki 63 bin oyunu korursa bir milletvekili çıkarabilir. Bu durumda Tokat’ta milletvekili dağılımı AKP iki, CHP (Millet İttifakı) iki ve MHP bir şeklinde olabilir. MHP’nin milletvekili çıkaramaması durumunda ise AKP üç milletvekili çıkarır. İYİ parti ayrı listeyle seçime girerse o zaman CHP’nin iki milletvekili çıkarması zorlaşır.

Veni, Vidi, Vici

Ünlü Roma İmparatoru Sezar, o meşhur “Veni, Vidi, Vici” (Geldim, gördüm, yendim) sözünü Tokat’ın Zile ilçesinde söylemiş. Zile’de, Sezar’ın bunu söylediği yer olduğu belirtilen alanda tarihî bir kale sütunu bulunuyor. Tarihi kaynaklara göre, MÖ 100 veya MÖ 44 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Roma generali Sezar, Basforos Kralı II. Farnakis ile Zile Altıağaç mevkiinde savaşa tutuşur. Çok kanlı geçen savaşı Sezar kazanır. Bunun üzerine dünyaca ünlü ”Veni-vidi-vici” (Geldim-gördüm-yendim) sözünü söyleyerek, durumu bir mektupla Roma’ya bildirir.

Son dönemde kent dışına verdiği göçle nüfusu azalan Tokat’ta, Sezar’ın yaklaşık iki bin 200 sene önce söylediği “Veni Vidi Vici” sözünü Erdoğan mı söyleyecek, Kılıçdaroğlu’mu? Medyascope olarak bunun yanıtını aradık, siyasetçilere ve vatandaşlara sorduk.

“AKP’de seçmen kaybı var”

CHP İl Başkanı Çağdaş Kurtgöz, milletvekili adayı olmak için istifa etmiş ve yerine Murat Yazıcı seçilmiş. CHP İl Başkanlığı’nda Murat Yazıcı ile seçim sürecini ve Tokat’ın sorunlarını konuşurken birçok kişinin sandıklarda görev almak, seçim çalışmalarına katkı vermek için geldiğine tanık olduk.

Yazıcı söze, “AKP’nin seçmen kaybı var. Ötekileştirme etkisi, ekonominin bozulması ve gençlerin umutsuzluğu bunda çok etkili” diye başladı. Tokat’ta 16 bin gencin ilk kez oy kullanacağını ve bu gençler arasında CHP’ye ve İYİ Parti’ye olan ilginin hayli belirgin olduğunu anlatan Yazıcı, Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanı adayı olmasının da kentte CHP oylarının artmasında etkili olduğunu belirtti. Yazıcı oldukça iddialı ve CHP’nin iki, İYİ Parti’nin bir milletvekili çıkaracağını söyledi. 

“Erdoğan konuştukça AKP’nin oyu iniyor”

Erdoğan’ın televizyonlarda “bağıra, çağıra” konuşmasının AKP’ye oy kaybettirdiğine işaret eden Yazıcı, kimsenin bürokraside iş yaptıramadığını, bürokratların risk almak istemediğini ve bir üst makamdan onay beklediğine dikkat çekti.

Tokat’ın sorunları

“Tokat’ın en önemli sorunları nedir” diye sorduğumuz Yazıcı, ilk sorun olarak deprem riskini söyledi: “Kuzey Anadolu fay hattında ve dere yatağına kurulmuş bir kentiz. 1999 depreminden önce yapılan konut sayımız çok fazla. Toplanma alanlarımız sadece boş arazi ve buraların altyapısı hazır değil, suyu, elektriği yok. Sadece kuru çadır kurulabilecek boş alanlarımız var.”

Eğitimde eşitsizliğin ise ikinci en önemli sorun olduğuna işaret eden Yazıcı, Tokat’ın merkezinde okullar arasında bile dengesiz bir dağılım olduğunu vurguladı. İlkokul öğrencileri ile ortaokul öğrencilerinin aynı binada eğitim gördüğünü, Yeşilırmak Mahallesi’nde tek okul ve sınıflarda 50-55 öğrencinin ders gördüğünün altını çizen Yazıcı, bunun gerekçesinin de Yeşilırmak’tan AKP’ye çok az oy çıkması olduğunu belirtti.

Yazıcı üçüncü önemli sorunun ise “ekonomi” olduğunu, ulaşım sorunu nedeniyle Tokat’a yatırım yapılmadığnı söyledi. Havaalanının bir yıl önce açıldığına ve günde tek uçuşun kısa süre önce iki uçuşa çıkarıldığını belirten Yazıcı, bölgeye demiryolu ulaşımının olmamasının da yatırımları olumsuz etkilediğini anlattı.

Tütün Fabrikası kapatıldı

Tokat’ın ekonomisine çok önemli katkısı olan ve 10 bin işçinin çalıştığı Tokat Sigara Fabrikası’nın kapatılmasının kentteki olumsuz etkisi çok belirgin. Fabrika kapanınca yetişmiş işçiler göç etmiş. Tütün ekimi bitmiş. Turhal Şeker Fabrikası’nın özelleştirilmesi sonucu işçi sayısı azalırken, şeker pancarı üretimi de durma noktasına gelmiş. Bütün bunların kentin ekonomisine olumsuz yansımaları olmuş. 

“CHP’li seçmen batıya göçtü”

Emekli öğretmen Aşır Berk, 1980 sonrasında CHP’ye oy veren kesimin batı illerine göçtüğünü, bunun sonucu olarak CHP’nin örgüt sorunları yaşadığını, bazı ilçe ve beldelerde yönetici bulamadığını anlattı. Son zamanlarda yeniden örgütlenmeye önem verildiğini ve bunun da partiye hareketlilik getirdiğini vurgulayan Berk, Tokat’ta İYİ Parti’yle hareket edilmesi durumunda üç milletvekili çıkarma olasılığına da işaret etti.

“Oy verirsen ramazan kolisi var”

Gelecek Partisi Tokat İl Başkanı Ramazan Başaran, il örgütünün çok yeni olmasına karşın partilerine olan ilgiden memnun olduklarını, üye sayılarının her gün arttığını anlattı ve son günlerde kaydettikleri 350 üyenin 150’sinin AKP’den geldiğine dikkat çekti. Seçimde MHP’ye hiç şans vermediklerini, ittifak olarak seçime girmeleri halinde milletvekili sayısını artırma olasılığının çok yüksek olduğuna işaret eden Başaran, “Sen, ben ayrımı, Alevi, Sünni, Kürt, Türk ayrımı çok yapılıyor. Seçimde oy verirseniz ramazan kolisi alırsınız, diyorlar. Bu da olmaz” diye yakındı.

“İYİ Parti olarak iki milletvekili çıkarmaya çalışıyoruz”

İYİ Parti Tokat İl Başkanı Hakan Karagöllü, 2018 seçimlerinde henüz altı aylık bir il örgütü olarak 36 bin oy aldıklarına işaret ederek, bu seçimlerde iki milletvekili çıkarma konusunda iddialı olduklarını söyledi. Tokat’taki genç seçmeni kazanmaya çalıştıklarını, genç seçmenin ne 70’lerdeki kuyruklar ve ekonomi ile ne de oy için dağıtılan makarna, kömür kolileri ile ilgilendiğini vurgulayan Karagöllü, “Onlar kendi hayatlarına bakıyor ve bu hükümet bu gençlere bir şey vaat etmiyor” dedi.

20 yıldır AKP’nin üst seviyede milletvekili çıkardığını, Tokat’ın göç vermesi nedeniyle daha önce yedi olan milletvekili sayısının beşe düştüğünü belirten Karagöllü, bu seçime ilişkin tahminini ise şöyle açıkladı:

“Bu seçimde AKP iki, CHP iki ve İYİ Parti’nin iki milletvekili çıkarma ihtimali var. Birimiz bir milletvekilini sırtımızdan düşüreceğiz, bu hangi parti olur, sandıkta göreceğiz. MHP bu seçimde Tokat’tan milletvekili çıkaramaz.” 

Üniversitenin ekonomiye katkısı

Osmanlı’nın son dönemlerinin en önemli paşalarından olan Gazi Osman Paşa, Tokat doğumlu. O nedenle burada kurulan üniversite onun adını almış. Gazi Osman Paşa Üniversitesi’nin öğrenci sayısı yaklaşık 35 bin ve bunun dört bini yabancı öğrenci. Bu dört bin yabancı öğrencinin yarıya yakının ise Afrikalı ve siyah tenli olduğunu öğreniyorum. Çünkü sokak röportajı için dolaşırken fazlaca siyah tenli genç dikkatimi çekince soruşturdum ve karşıma bu sonuç çıktı. Bu öğrencilerden biriyle de röportaj yaptım. Adının İdris olduğunu söyleyen öğrenci, iki yıldır Türkiye’de olduğunu, üniversitede okuduğunu söyledi ve “Tayyip Erdoğan’ı çok seviyorum” dedi.

Sokakta kadınlar ve gençler konuşmaya yanaşmıyor

Tokat’ta sokak röportajı yapmak istediğimizde kadınlar ve gençler buna yanaşmadı. Bazı gençler konuşmaya razı olurken, çoğu “acele işi olduğunu” söyleyerek, uzaklaştı. İkisi başörtülü dört genç öğrenciden başörtülü olanlar Erdoğan derken, diğer gençlerden biri İnce, biri Kılıçdaroğlu dedi ve bu yaklaşımlarının arkadaşlıklarını etkilemediğini de özellikle belirtti.

Tıp öğrencisi olan bir genç ise siyasi parti tercihi ya da cumhurbaşkanı adaylarından kime oy vereceği sorularıma uzun uzun tahliller yaparak yanıt vermesine karşın, parti ve siyasetçi ismi vermekten kaçındı. 

“Bu sefer Kılıçdaroğlu”

Üzerinde Kemal Sunal’ın farklı filmlerinden fotoğrafların yer aldığı arabasında simit ve cevizli pide satan 50’sine merdiven dayamış Tokatlı ise “Bir önceki seçimde İYİ Parti’ye oy verdim ama bu sefer Kılıçdaroğlu’na vereceğim” dedi.

Tarihi Tokat Taşhan’daki atölyesinde tahta kalıplarla yazma ve çantalara desen basan bir kadın, işlerin eskisi kadar iyi olmadığını, yaptığı işi alaylı ustalardan değil Halk Eğitim’den öğrendiğini anlattı. Siyasi tercihi ve cumhurbaşkanı adaylarından hangisine oy vereceği konusunda ise “O tercihim bana kalsın” diyerek yanıt vermekten kaçındı.