Seçim 2023 | Edanur Tanış’ın Hatay izlenimleri: Seçime depremdeki kayıplarının gölgesinde giren kentte iktidara öfke büyük 

Kahramanmaraş’ta 6 Şubat meydana depremler en az 11 ili vurdu. 50 binden fazla yurttaş yaşamını yitirdi, 100 binden fazla yurttaş yaralandı, binlerce bina hasar alıp yıkıldı. Hatay belki de en ağır yarayı alan şehir oldu. 20 Şubat’ta Hatay, 6,4 şiddetindeki Defne merkezli depremle yeniden sarsıldı. Şimdiye kadar en fazla can kaybı Hatay’da yaşandı. Hataylı yurttaşların gündemi hâlâ seçim değil. Hatay derin bir yas içinde, kayıplarını arayanlar, evsiz kalanlar, depremde uzuvlarını kaybedenler ve 2 bin sahipsiz mezar… Hatay’da yurttaşlarla, siyasi parti temsilcileri ve milletvekili adaylarıyla 6 Şubat’tan bugüne neler yaşandığını ve önümüzdeki seçimleri konuştum. 

Kamera Kurgu: Edanur Tanış

Hatay kayıplarının yasını tutuyor

Türkiye doludizgin seçimlere gidiyor. Herkesin gündemi cumhurbaşkanlığı yarışını kimin kazanacağı. Adaylar ve siyasi partiler hergün il il dolaşıyor ve mitingler düzenliyor. Sahneden vaatlerde bulunuyor ve oy istiyorlar. Ancak depremin vurduğu Hatay’da durum böyle değil. Hataylılar Türkiye’nin geri kalanı gibi heyecanla seçimleri beklemek yerine hüzünle kayıplarının yasını tutup hayatta kalmaya çalışıyor. Hatay’da yurttaşlar hâlâ barınma, beslenme ve hijyen sorunları yaşıyor. Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın yaklaşık bir hafta önce açıkladığı bilgilere göre şehirde 22 bin 979 kişi yaşamını yitirdi ve yaklaşık 2 bin sahipsiz mezar var. Akıbeti belli olmayan, 6 Şubat’tan bu yana hiçbir haber alınamayan veya cenazesi kayıp olan binlerce insan bulunuyor.  

Hatay’da hayat “normal”e döner mi?

Özellikle Antakya, Defne ve  Samandağ ile Kırıkhan’ın bir bölümünde hayat uzun süre “normal”e döneceğe benzemiyor. Hatay’ın bu ilçelerinde yıkım çok büyük. Hâlâ enkazı kaldırmamış binalar var. 

Bununla birlikte pek çok yurttaş üç aydan uzun bir süredir çadırda. Havaların ısınmaya başlaması en büyük sorun. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve hastalar hem sıcaktan hem de hijyen sorunlarından dolayı çadırda kalmakta zorlanıyor. Hâlâ çadırı olmayan yurttaşlar da var. Bu yurttaşların çoğunluğu sığınmacı, Roman ve Abdallar gibi dezavantajlı gruplardan. Tahta, demir ve naylonla yaptıkları çadırlarda kalıyor, kendi inşa ettikleri tuvalet ve banyolarda ihtiyaçlarını gideriyorlar. Havaların ısınmasıyla birlikte çadırlara haşere, böcek ve yılan girmeye başladı. Bütün bunlar olurken Hatay’la kurulan dayanışma günden güne azalıyor. İlk aylara göre bölgede artık çok daha az sıcak yemek çıkartan STK ve belediye var. Yurttaşların en büyük endişesi seçimlerden sonra olan az sayıdaki yardımların da kesilmesi.

“Ne olursa olsun oy kullanacağız”

Hatay’ın gündemi seçim değil. Son ziyaretimde Hatay’da dört gün kaldım ve bu süre boyunca konuştuğum bütün Hataylılar gündemlerinin seçim olmadığını söylediler bana. Bazıları ise kızdı ve “Biz bu haldeyken, üç aydır sürünürken, her ailede en az iki-üç kayıp varken bu insanlar miting yapmaya, seçim konuşmaya utanmıyorlar mı, neden bizi konuşmuyorlar” diyerek sitem etti. Gündem her ne kadar seçim olmasa da görüştüğüm herkesle depremi, yaşanları ve son durumu konuştuktan sonra konu bir şekilde seçime geliyor: Herkes bir konuda hemfikir: “Ne olursa olsun oy kullanacağız.” AKP’yi ömrü boyunca affetmeyeceğini söyleyen de var, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan vazgeçmeyeceğini söyleyen de… 

“Onlar enkaz altında, biz yer üstünde can verdik”

Hatay’da derin bir öfke hakim. Kimse depremin ilk üç günü yardımın gelmemesini unutmamış. Bugüne kadar oyunu AKP’ye verdiğini söyleyen bir yurttaş, bu seçimde Kemal Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini söyleyip, “Üç-dört gün komşularımın sesini duydum, ‘Yardım edin’ diyerek can verdiler. Onlar enkaz altında, biz yer üstünde can verdik. Seslerini duyduk yardım edemedik, aç susuz, atlet şort o soğukta dışarıda kaldık” dedi. Hataylılar açıklanan resmi ölüm sayısına da inanmıyor. Konuştuğum pek çok yurttaş sadece Hatay’da 200 bine yakın kişinin yaşamını yitirmiş olabileceğini iddia ediyor.  

Hatay’dan ayrılan 200 bin seçmen nasıl oy kullanacak?

Hatay’da şehirden ayrılmak zorunda kalan yaklaşık 200 bin seçmenin nasıl oy kullanacağını, son durumu, depremin Hataylıların oy verme eğilimini nasıl etkilediğini Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, Türkiye Komünist Partisi (TKP) Hatay İl Sorumlusu Salih Bostancı, Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay İl Başkanı Şahin Kışlakçı, TİP Hatay Milletvekili adayı Aylin Açıkgöz, Oy ve Ötesi Derneği gönüllüsü Avukat Gürkan Korkmaz ve gazeteci Burcu Özkaya Günaydın ile konuştuk. AKP Hatay Milletvekili adayı ve eski AKP İl Başkanı Adem Yeşildal’a da röportaj teklifinde bulundum, kendisi de kabul etti ancak yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle görüşemedik. Görüşme teklifinde bulunduğum bir diğer isim de İYİ Parti Hatay Milletvekili adayı Gökhan Zan’dı. Zan, yaklaşık bir hafta önce röportaj teklifimi kabul etse de Hatay’da olduğum süre boyunca aramalarıma ve mesajlarıma yanıt vermedi.

Lütfü Savaş hemşerileriyle barışacağına emin 

Hatay’ın yeniden ayağa kalkması için çalışmalarına yoğun bir şekilde devam ettiklerini söyleyen Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, kentin kalkınması için Ankara’da bir ekip kurduklarını ve Yıldız Teknik Üniversitesi’nden 112 akademisyenin de kendilerine destek olduğunu dile getirdi. Hatay’ı yeniden inşa ederken doğayla savaşmayacaklarının altını çizen Savaş, “Doğayla inatlaşmayacağız. Hatay’ı tekrar ayağa kaldırırken bize doğanın verdiği imkândan faydalanacağız. Tabii bunun dışında da özellikle Hatay’ın belli noktalarına gidip mağdur olan insanlarımızın ayakta durabilmesi için ziyaretler yapıyoruz. Günde iki-üç noktaya gidiyoruz” dedi.

“Barışırız, hiçbir sıkıntımız olmaz”

Lütfü Savaş aynı zamanda deprem bölgelerindeki en çok eleştirilen belediye başkanı. Depremden bu yana bazı Hataylılar kendisine öfkeli ve kırgın. 23 Şubat’ta Kemal Kılıçdaroğlu’nun Hatay ziyareti esnasında bir yurttaş, Savaş’ı CHP liderinin yanında istifaya davet etmişti. Bu eleştirileri sorduğum Savaş, şu yanıtı verdi: “Bazı insanlarımız yeteri kadar onlarla ilgilenemediğimizi, yanlarına gidip geçmiş olsun diyemediğimiz için bize sitem edebiliyorlar ama şu var ki biz burada olmazsak onlara giden yardımların gitme şansı yok, koordine olma şansı yok. Hiçbir şey yapmamış olacağız. Biz hemşerilerimizle her zaman barışığız. Barışırız, hiçbir sıkıntımız olmaz. Ama şunu bilsinler ki biz onların çocukları ve torunları için burada çalışıyoruz. Tabii ki o kötü günleri geçiren, zaman zaman sıkıntılar yaşayan insanlarımızın en çok umduklarından en çok yardım beklemeleri kadar doğal bir şey yoktur. Biz onları seviyoruz. Dostlar ve kardeşler arasında kırgınlık olmaz. Zaman zaman sitem olabilir.“

Röportajımızın tamamını izlemek için tıklayınız.

TKP İl Sorumlusu Bostancı: “Hatay’la, depremle hiçbir ilişkisi olmayan adaylar parlatılıyor”

Görüştüğümüz diğer isim TKP Hatay İl Sorumlusu Salih Bostancı oldu. TKP, depremin yaşandığı gün en hızlı aksiyon alan gruplardan biri. 6 Şubat’ta Defne, Armutlu’da kurdukları afet koordinasyon merkezinde hem arama kurtarma çalışmalarına katıldılar hem de depremden etkilenen yurttaşların tedavi, beslenme, giyinme, barınma, ulaşım ve hijyen gibi çeşitli ihtiyaçlarını dayanışmayla giderdiler. Hataylıların Armutlu’daki enkaz çevrelerinden ayrılmasıyla birlikte TKP de koordinasyon merkezini Harbiye civarına taşıdı. Şu anda hâlâ su, gıda, ilaç, sağlık malzemesi gibi ihtiyaç duyulan şeyleri mahallelere ve köylere ulaştırmaya devam ediyorlar. 

Hataylıların deprem zamanı belediyelerden ve seçtikleri vekillerden “Geçmiş olsun size” diyerek çadırları gezmesini beklediklerini dile getiren Bostancı, “Şu bir gerçek ki AKP iktidarından sonra buradaki yerel yönetimlere, belediyelere halkın bir kısmı çok öfkeli ve küskün. Bunun kimi yansımalarını da önümüzdeki seçimde göreceğiz. Ölüme terk edilişlerine Hatay halkı bir cevap verecek” diye konuştu.

TKP’nin milletvekili adaylarını sorduğum Bostancı, şu yanıtı verdi:

“TKP’nin belki de aday çıkarmasının en gerekli olduğu yer Hatay’dı. Bizim adaylarımız; enkazda kalan, yakınlarını enkazda kaybeden, enkazdan çıkıp hemen koşup yan enkazdaki hayatları kurtarmaya çalışan tüm bu süreç boyunca gecesini gündüzüne katan insanlar. Hepsi deprem sürecinde sahadaydılar, alandaydılar, dayanışmadaydılar. Tam da onların aday olması gerekiyordu. Depremin ikinci ayına kadar çevre illerdeki villalarda, yedi yıldızlı otellerde yaşayıp aday listeleri belirli olunca milyonluk lüks araçlarına binip çadırların önüne gelen insanlara bence bu halkın bir ‘Hadi ordan’ demesi gerekiyor. Hatay’la hiçbir ilişkisi olmayan, depremle hiçbir ilişkisi olmayan adayların parlatıldığı bir dönemde asıl siz niye aday oluyorsunuz demek gerekiyor bence.“

Avukat Korkmaz: “Herkesi bir sandığın başına, o sandığın güvenliğini sağlamak adına göreve çağırıyoruz”

Oy ve Ötesi Derneği gönüllüsü Avukat Gürkan Korkmaz, depreme Hatay’da yakalandı. Yakınlarını kaybetti. Deprem günü Hatay’da olan herkesin ya birinci derece akrabasının ya bir yakınının ya da bir arkadaşının enkaz altında olduğu haberini aldığını dile getiren Korkmaz, “Tüm Hatay enkaz başındaydı iki üç gün. Ve üç gün Hatay’a hiç kimse gelmedi. Benim kuzenim enkaz altındaydı. Maalesef dokuzuncu günde biz kuzenimizi sekiz buçuk aylık hamile eşiyle birlikte çıkardık. Enkaz altında doğum yapmıştı. Ölü bebeğiyle birlikte çıkarttık” diyerek yaşadıklarını anlattı. 

Hiç kimsenin Hatay’ı bırakıp gitmek istemediğini, gidenlerin de büyük bir kısmının adreslerini taşımadıklarını belirten Korkmaz, “Binlerce kişinin şu anda adresi Hatay’da. Oy kullanacağı yer Hatay olan binlerce kişi şehrin dışında. Nasıl olacak? Burada oy kullanacaklar. Ama nasıl dönecekler? Maalesef dolu uçak Hatay’dan kalkabiliyor ama dolu uçak inmiyor. Bunun sebebini halen yetkililer açıklamış değil. Bilimsel bir açıklaması mı var? Yoksa seçim öncesi uçuşları iptal edip insanların gelip oy kullanmasını engellemek için mi onu bilmiyoruz” diye konuştu.

Binlerce insanın hâlâ kayıp olduğunun altını çizen Korkmaz, “Burada zaten seçim güvenliği, deprem bölgesi olarak çok öncelikli kaygımız. Böyle bir ortamda şehir dışındakilerin oyları nasıl değerlendirilecek? Bu sandık güvenliğine ilişkin kaygıların ne kadarı gerçekleşecek, gerçekten bilmiyoruz. Çok kaygılıyız. Biz, Oy ve Ötesi’yle de birlikte sandık güvenliğini çok önemsiyoruz Herkesi bir şekilde bir sandığın başında, o sandığın güvenliğini sağlamak adına göreve çağırıyoruz” diye ekledi.  

TİP Hatay İl Yöneticisi Kışlakçı: “Hatay için Can’la başla diyoruz”

Hatay’ın kültürel ve tarihsel mirasının Gezi direnişiyle daha da zenginleştiğini anlatan TİP Hatay İl Yöneticisi Şahin Kışlakçı, “Gezi’de kaybettiğimiz dostlarımız, yoldaşlarımız var. Ali İsmail Korkmaz, Ahmet Atakan, Abdullah Cömert burada yaşıyorlardı. Buranın çocuklarıydı. Gezi’yi hiçbir zaman Taksim, Antakya, diğer yerler olarak ayrıştırmadık. Gezi Antakya’dır, Gezi Armutlu’dur, Gezi Ali İsmail’dir, diğer yoldaşlarımızdır. Can Atalay’dır aynı zamanda” diyerek sözlerine başladı.  

Avukat Can Atalay’ın aday gösterilmesini Kışlakçı şu cümlelerle anlattı: “Barış Atay gerçekten çok büyük bir özveride bulundu. Antakya’dan aday gösterilebilecekken -ki garanti seçilebilecek bir durumdaydı- Can Atalay dostumuzu, yoldaşımızı buradan aday göstermeyi uygun gördük. Can ayağa kalkmak istiyor, biz de ayağa kalkmak istiyoruz. Bu şehri yeniden kurmak istiyoruz. O yüzden Hatay için Can’la başla diyoruz.“

Can Atalay’ı tanımayan insanlara onu anlattıklarını ve Atalay’ın çok çabuk kabul gördüğünü belirten Kışlakçı, “Burada kırgın olanlar tabii ki vardır Barış’a da. Can’ı tanımayanlar tabii ki var. Ama bunları kapı kapı dolaşarak, çadır çadır dolaşarak bir şekilde insanlara anlatıyoruz ve o kabul noktası her geçen gün artıyor” dedi. 

Gazeteci Burcu Özkaya Günaydın: “AKP, seçmeninden oyunu yine alacak“

Depreme evinde yakalanan gazeteci Burcu Özkaya Günaydın, şu anda azalarak devam eden yardımların seçimden sonra kesilmesi endişesini taşıdığını anlattı ve şunları ekledi: 

“Aslında önümüzdeki süreçte burada bir gıda krizi olayı ortaya çıkacağını düşünüyorum. Havalar ısınıyor, şimdiden bile çok sıcak. Birkaç ay sonra durulmayacak kadar sıcaklar bastıracak. Seçim kritik. Burada 200 bin insan şehri geçici olarak terk etti.”

Günaydın, seçimlere ilişkin ise şunları söyledi: “AKP, seçmeninden oyunu yine alacak. Çok şaşırtmayacak yani çok büyük bir yükselme de görmüyorum ama azalma da olmayacak. Burada CHP, YSP ve TİP gibi partiler seçmenini getirirse çok büyük bir sürpriz olmayacak ama getiremezse burada dengeler çok değişecek.”