Türkiye’nin 100 milyon dolar ödeme taahhüt ettiği Türk Yatırım Fonu’nu, Prof. Dr. Mehmet Şişman değerlendirdi. Şişman, doğal kaynak açısından zengin bölgeyle işbirliğinin Türkiye’ye faydalı olacağını ancak böyle bir fonun ufkunun olması gerektiğini söyledi. Ayrıca Çin ve Rusya’nın bölgeyi boş bırakmayacağına dikkat çeken Şişman, Rusya-Ukrayna savaşının Türkiye’ye alan açmış olabileceğini belirtti.
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkeler arasında Türk Yatırım Fonu kurulmasına ilişkin anlaşma, 11 Kasım’da yürürlüğe girdi. Prof. Dr. Mehmet Şişman, anlaşmanın bölgesel işbirliğine olası katkılarını ve Türkiye’nin rolünü değerlendirdi.
Türk Yatırım Fonu, 16 Mart 2023’te TDT’nin “8. Devlet Başkanları Zirvesi”nde imzalandı ve 1 Kasım’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kabul edilmesinin ardından Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Anlaşma çerçevesinde Türkiye’nin, fona olan sermaye taahhüdüyle yapacağı ödemeler 100 milyon doları geçemeyecek. Cumhurbaşkanının, bu tutarı 5 katına, yani 500 milyon dolara kadar artırma yetkisi bulunuyor. Fon, bölge içi ticaret hacmini artırmayı ve TDT ülkelerinin ekonomik kalkınmasına destek olmayı amaçlıyor.
Türki cumhuriyetlerde Rusya ve Çin etkisi
TDT içindeki Türki cumhuriyetlerin, eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) sınırları içinde olduğunu hatırlatan Mehmet Şişman, bölgede Çin ve Rusya’nın etkisine dikkat çekerek, “Orayı boş bırakmazlar” dedi.
Türki cumhuriyetler arasında değer transferi olacağını söyleyen Şişman, bu ülkelerin hammadde kaynaklarının katkısının sınırlı kalacağına değindi.
“Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye’ye alan bırakıyor”
SSCB’nin dağıldıktan sonra bağımsızlığını kazanan Türki ülkelerin demokrasilerinin gelişmediğini dile getiren Şişman, “SSCB’nin ekonomik yatırımları parça parça bölgelere bölmesinin, bir yerde toplamamasının da Türki cumhuriyetlerin gelişiminde etkisi var. Bunun çözülmesi çok zor, zaman alacak” dedi.
Rusya’nın bölgedeki etkinliğinin sürdüğünü vurgulayan Şişman, “Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye’ye alan bırakıyor” dedi.
“Fonun bir ufkunun olması lazım”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Şişman, Türkiye’nin yatırım fonunda yer almasıyla ilgili “Türkiye’nin burada devreye girip, bir yatırım fonu oluşturması iyi bir şey ama bunun bir konusunun, bir ufkunun olması lazım. Benim temel eleştirim bu” diye konuştu. Turgut Özal döneminden bu yana Türkiye’nin Türki cumhuriyetlerle ilgilendiğini belirten Şişman, bu konuda gecikildiğini ve bağların çok güçlü olmadığına değindi.
Yatırım fonunun bir meta veya varlık üzerinden mi oluşturulacağı konusunda belirsizlik olduğunu dile getiren Şişman, “Mesela bir ara doğalgaz dediler. Doğalgazsa, orada Rusya faktörü var. Tabii, burada Rusya’nın siyaseten yoklandığını düşünüyorum” diye yorumladı.
“Fon oluşturulması yararlı ama iyi yönetilmeli”
Şişman, Azerbaycan’ın İsrail’den hava savunma sistemi almak üzere 1,2 milyar dolarlık anlaşma yaptığını hatırlattı ve Azerbaycan’ın Avrupa’yla ilişkilerinin daha farklı olduğunu söyledi.
Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan gibi diğer Türki cumhuriyetlerin enerji kaynakları yönünden zengin olduğunu vurgulayan Şişman, “Türkiye’nin bu ülkelerle emtia üzerinden bir fon oluşturması, Türkiye için yararlı bir şey. Kimse onu inkâr edemez ama bunu iyi yönetmek, ekonomisini iyi kurmak lazım. Bunların yönetimine bilgili, hünerli, liyakatli insanları getirmek lazım” diye konuştu.
Türk Yatırım Fonu’na ilişkin bilgilerin şeffaf olmadığını belirten Şişman, “Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak böyle bir şeyi niye bilmiyorum? Oradaki Türki cumhuriyetlerde bizden daha geri bir demokrasi var, belki o nedenle de olabilir” yorumunu yaptı.
Türk Devletleri Teşkilatı işbirliği ile dünya ekonomisinde bir özne olabilir mi?
TDT işbirliği ile üye ülkelerin dünya ekonomisinde önemli bir özne olmasını “uzak bir ihtimal” olarak gören Şişman, değerli kaynakları nedeniyle bu bölgenin, dünyanın ilgisini çektiğini söyledi. Şişman, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un kasımda Kazakistan ve Özbekistan’a yaptığı ziyareti hatırlattı.
Türk Devletleri Teşkilatı nasıl bir araya geldi?
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye TDT’nin üye ülkeleri. Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise gözlemci ülkeler olarak teşkilatın içinde. TDT’nin mevcut üyelerinden Türkiye hariç hepsi, SSCB’nin parçasıydı.
TDT’nin temeli, SSCB’nin dağılmasının ardından 1992’de Ankara’da düzenlenen “Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi” ile atıldı. Genel sekreterliği İstanbul’da bulunan TDT, başta ekonomi olmak üzere, siyasi, sağlık, tarım gibi pek çok alanda işbirliğini artırmayı hedefliyor.
