Türkiye’nin gündemi, kayyum ve rejim değişikliği tartışmalarıyla bir kez daha hareketlendi. Akademisyen Orhan Şener Deliormanlı, İslam Özkan’ın sunduğu Dünya Alem video serisinde, Türkiye’nin otoriterleşme sürecini, CHP’ye yönelik kayyum atamalarını ve bu gelişmelerin toplumsal-siyasal etkilerini değerlendirdi. Kayyum krizinin ardından CHP’yi neler beklediğini değerlendiren Deliormanlı, “Cumhuriyet Halk Partisi, adının hakkını vermeye başladı” dedi.
Videoda, Türkiye’nin tarihsel olarak deneyimlemediği bir sürece girdiğine vurgu yapan Orhan Şener Deliormanlı, mevcut durumu “rejim değişikliği süreci” olarak tanımladı. Menderes dönemine benzetilse de, yaşananların benzersiz olduğunu belirten akademisyen, “Türkiye Cumhuriyeti tarihinde böyle bir şey yaşanmadı. Pek çok ülke bile bu ölçekte bir dönüşüm görmedi” dedi. Henüz tamamlanmamış bu sürecin, yapısal olarak oturmadığını ve aktörler arasında devam eden güç çekişmeleriyle şekillendiğini ifade etti.
Deliormanlı, halkın çoğunluğunun bu sürece razı olmadığını, ancak olup bitenleri tam anlamıyla kavramakta zorlandığını belirtti. Deliormanlı’ya göre, Türkiye, Rusya veya Belarus tarzı bir rejime doğru ilerliyor. Muhalefetin var olduğu ancak fiilen etkisiz olduğu, rejimin tepesindeki aktörlerin sorgulanamaz bir düzen içinde olduğunu vurgulayan Deliormanlı, “Haritası olmayan bilinmez sularda, açık okyanusta ilerliyoruz” benzetmesiyle, Türkiye’nin kaotik bir döneme girebileceğini söyledi.
Küresel bağlam ve Türkiye’nin otoriterleşmesi
Türkiye’nin otoriterleşme sürecinin küresel dinamiklerden bağımsız olmadığını savunan Deliormanlı, dünyada demokrasinin gerilediği bir dönemde olduğuna dikkat çekti. Sağ popülizmin yükselişi, otoriter liderlerin revaçta olması ve “müesses nizam”ı temsil eden partilerin halkla bağlarının kopması gibi faktörlerin, Türkiye’deki dönüşümü kolaylaştırdığını belirtti.
Örneğin, ABD’de Donald Trump’ın otoriter liderlere sempati duyduğunu ve Erdoğan gibi liderlerle birebir pazarlık yapmayı tercih ettiğini ifade eden akademisyen, Batı Avrupa’nın da son 10-15 yılda Türkiye’ye yönelik “al-ver” politikalarıyla, Erdoğan’ın otoriter hamlelerine göz yumduğunu savundu.
CHP’ye yönelik kayyum atamalarının, partiyi bölme amacı taşıdığının açık olduğunu belirten Deliormanlı, buna karşın CHP’nin halka inerek dinamizm kazandığını vurguladı. “Cumhuriyet Halk Partisi, adının hakkını vermeye başladı” diyerek, partinin elitist algıdan sıyrılarak halkçı bir çizgiye evrildiğini söyledi.
Ekrem İmamoğlu ile başlayan “pazar gezme, halkla temas” çizgisinin, CHP’yi yeniden halkın partisi haline getirdiğini ifade eden Orhan Şener Deliormanlı, bu dinamizmin, insanların sultanistik bir rejime ve ranta dayalı sisteme karşı duyduğu tepkiyle beslendiğini belirtti. “İnsanlar, gerçek seçim, kural-kaide ve eleştiri hakkı istiyor. Dünyanın en kötü ikinci enflasyonunun olduğu bir ülkede makulü arıyorlar” dedi.
Meşruiyet krizi ve seçimlere güvensizlik
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Deliormanlı, rejimin meşruiyet krizine dikkat çekerek, Erdoğan’ın seçim kazanma becerisini yitirdiğini ve bu nedenle muhalefeti etkisizleştirme yoluna gittiğini kaydetti. 2017 referandumunda tespit edilen oy hareketlilikleri ve YSK’nın ıslak imzasız pusulaları geçerli sayması gibi olayların, seçimlere güveni sarstığını belirtti. Deliormanlı, “Eskiden seçimlere ve sınavlara güvenirdik. Şimdi insanların gönlü rahat değil” diyerek, rejimin seçim kazanma güvenini kaybettiği için kayyum gibi hamlelere başvurduğunu ifade etti.
CHP’ye kayyum atanmasının partiyi işlevsiz kılabileceğini ancak toplumun cumhuriyetçi damarının kolayca yok olmayacağını vurgulayan Deliormanlı, “Kayyum, CHP’yi CHP olmaktan çıkarır. Dokunduğun şeyi kirletirsin, üzerine çöktüğün şeyi bitirirsin” şeklinde konuştu. Boğaziçi Üniversitesi örneğini hatırlatarak, kayyumla yönetilen bir CHP’nin meşruiyetini yitireceğini ve başka bir oluşuma dönüşeceğini savunan Deliormanlı, on milyonlarca insanın bu duruma razı olmayacağını ve muhalefet tabanının direncinin devam ettiğini belirtti.
Rejimin geleceği ve ekonomik zorluklar
Rejimin sürdürülebilirliği konusunda şüpheleri olan Deliormanlı, Türkiye’nin doğal kaynakları olmayan bir ülke olarak otoriter bir rejimi finanse etmenin zorluğuna dikkat çekti. “Rant, özelleştirme ve cizyevari vergilerle bir yere kadar gidilebilir. Ama taşıma suyuyla değirmen dönmez” diyerek, ekonomik çöküşün rejimi zorlayabileceğini ifade etti. Suriye’deki inşaat hamleleri veya geri dönüş anlaşmaları gibi dış kaynaklı projelerin de bu açığı kapatamayacağını savundu.
CHP’nin elindeki en büyük gücün halk olduğunu vurgulayan Deliormanlı, hukuk ve diğer kurumsal yolların etkisizleştiği bir ortamda partinin halka dayanması gerektiğini belirtti. “Rejim bütün tuşlara basıyor, muhalefet de barışçıl tüm protesto yollarını denemeli” diyerek, demokratik teamüller içinde her türlü direnişin denenmesi gerektiğini savundu. Muhalefetin psikolojik ve zihinsel olarak güçlendiğini, umudu korurken gereksiz iyimserlikten kaçındığını ifade eden Deliormanlı, “İnsanlar yılmıyor, biat etmiyor. Bu, kaybetmemek demek” diyerek uzun vadeli bir mücadele perspektifi sundu.
Videoda, Türkiye’nin otoriterleşme sürecinin hem iç dinamiklerden hem de küresel eğilimlerden beslendiği vurgulandı. CHP’ye yönelik kayyum atamaları, rejimin muhalefeti etkisizleştirme çabasının bir parçası olarak görülürken, CHP’nin halkçı dönüşümü ve muhalefet tabanının direnci umut verici bulundu. Ancak, meşruiyet krizi, ekonomik zorluklar ve seçimlere güvensizliğin rejimin sürdürülebilirliğini tehdit ettiğine işaret eden Deliormanlı, “Türkiye, dünyanın en büyük sosyal deney laboratuvarı oldu. Ne olacağı belirsiz, ama mücadele bugünden başlamalı” diyerek, halkın iradesinin önemine dikkat çekti.
