Yeraltı sinemasının kurucusu olarak kabul edilen Jonas Mekas, 23 Ocak Çarşamba günü, 93 yaşında hayatını kaybetti. Litvanya doğumlu yönetmen, Nazilerden kaçıp New York’a gitti ve avangard sinemanın kurucularından birine dönüştü. Mekas, çektiği 60’a yakın filmi ve diğer sanatsal üretimleriyle John Waters’tan Andy Warhol’a, Allen Ginsberg’ten Jim Jarmusch’a ve John Lennon’a kadar birçok sanatçıya ilham kaynağı oldu.
Jonas Mekas
1922 yılında Litvanya’nın küçük bir köyünde doğan Jonas Mekas, 1944’te Naziler tarafından Almanya’daki bir çalışma kampına götürüldü. Burada geçirdiği beş yılın ardından kaçarak New York’a giden Mekas, ilk kamerasını satın alarak hayatından kesitleri belgelemeye başladı ve kendisini Amerikan deneysel sinemasının öncülerinden biri olarak buldu. Henüz “film” ve “kültür” kelimelerinin yan yana kullanılabileceğinin hayal bile edilemediği zamanlarda, 1954’te “Film Culture” adında bir dergi çıkarmaya başladı. Bu dergi, doğmakta olan avangard sinemaya dair yoğun fikir alışverişinin yapıldığı bir foruma dönüştü ve kısa süre içinde ABD’nin en önemli sinema yayınlarından biri oldu. Mekas, 1959-1981 yılında yazdığı haftalık köşe yazılarında, yerleşmiş geleneklere karşı çıkan alternatif sinemanın sınırlarını belirledi: Daha az mükemmel ve daha özgür sinema.
Jonas Mekas (solda), kardeşi Adolfas (sağda) ile New York’ta (1962)
(Fotoğraf: Ian Roberts)
Jonas Mekas, tüm bu süreçte film çekmeye ve şiir yazmaya devam etti. Mekas’ın 20’ye yakın şiir ve deneme kitabı yayınlandı ve bu kitapları çok sayıda dile çevrildi. Litvanca şiirleri, Litvanya edebiyatının başyapıtları arasına girdi. Çektiği filmler ise dünyanın en önemli müzelerinde gösterildi. Mekas ayrıca, New School for Social Research, The International Center for Photography, Cooper Union, New York Üniversitesi ve MIT’de dersler verdi.
Jonal Mekas’ın 1961 yılında gösterime giren “Guns of the Trees” filminden bir kare.
Yönetmenin çektiği 60’a yakın filmi, bir üst anlatı etrafında şekillenmek yerine, kendi hayatından kesitlerle dolu empresyonist göndermelerden oluşuyor. 2012 yılında Guardian’a verdiği bir röportajda, “hayatında ve üretimlerinde aranması gereken şeyin sanatkârlık değil, gereksinim olduğunu” söyleyen Jonas Mekas’ı yönetmen Harmony Korine şu sözlerle anlatıyor: “Yeraltının gerçek kahramanı ve radikalizmin temsilcisiydi. Dünyayı başkalarından çok daha farklı görüyordu. Onun sineması, hafızanın, ruhun, ateşin ve havanın sinemasıydı.”
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Jonas Mekas aralarında John Lennon, Yoko Ono, Salvador Dalí, Carl Jung, Andy Warhol ve Patti Smith’in de bulunduğu birçok ünlü ismi filme aldı. Yönetmen, yazar, şair, ressam ve sinema aktivisti Mekas, hayatı boyunca uğruna savaştığı ideali şu sözlerle özetliyordu: “Sinemanın donmuş toprağını kırmanın tek yolu, resmi algıyı tamamen bozmaktan geçiyor.”
