Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na göre, kendi memurunun Hemşin’e HES inşa etmesinde sakınca yok

Doğu Eroğlu

Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde görevli memur Abdül Muhsin Akarsu’nun, Hemşin’e HES yapmayı planlayan şirketin ortağı olmasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na göre sorun yokmuş. Çıkar çatışması gerekçesiyle yapılan yürütmeyi durdurma başvuruları Rize İdare Mahkemesi tarafından kabul edilmedi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda görevli memurun ortağı olduğu Dikmen I-II Regülatörü ve HES projesi hakkında Hemşinliler’in yaptığı, çıkar çatışması konulu idari başvuru hakkındaki davanın duruşması bugün görüldü.

Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde görev yapan memur Abdül Muhsin Akarsu’nun ortağı olduğu şirketin Rize’nin Hemşin ilçesine HES yapması hakkında Hemşin Yaşam Derneği’nin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yaptığı “çıkar çatışması” başvurusunun reddi hakkındaki dava bugün Rize İdare Mahkemesi’nde görüldü. HES projesine karşı çıkan Hemşin Yaşam Derneği, denetleyici kurum çalışanı Akarsu’nun, Dikmen I-II Regülatörü ve HES projesini planlayan şirketin de ortağı olmasından ötürü projenin denetlenemeyeceği, Akarsu’nun 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na aykırı olarak, bir anonim şirketin temsilcisi olarak imza attığı sözleşmelere dayanarak HES projesine onay verildiği ileri sürerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na idari başvuru yapmıştı. Dikmen I-II Regülatörü ve HES projesi hakkındaki Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu Kararı’nın iptalini isteyen idari başvuru Bakanlık tarafından süresi içinde yanıtlanmamış ve zımnen reddedilmişti.

Davanın Rize İdare Mahkemesi’nde görülen duruşmasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan hukuk müşavirleri bulunmazken, memur Akarsu’nun ortağı olduğu ve HES projesini yapmaya hazırlanan Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. avukatı ile Hemşin Yaşam Derneği’ni temsil eden avukatlar ile yurttaşlar hazır bulundu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı daha önce davayla ilgili yazılı beyanında, Akarsu’nun görev yaptığı birimin ÇED süreçleriyle ilgili olmadığını belirterek suç bulunmadığını savunmuştu. Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. avukatı, memur olduğu sırada Akarsu’nun şirket adına imzaladığı ticari sözleşmeler hakkında değerlendirme yaptı. Şirket avukatı, kanunen olmayan bir yetkiyle imzalanan sözleşmenin sözleşmeyi sakatlamayacağını, bu durumun sadece memur yönünden disiplin işlemi gerektirebileceğini söyledi. Tarafların beyanlarını alan Rize İdare Mahkemesi dava hakkındaki kararını ilerleyen günlerde taraflara tebliğ edecek.

Hem şirket ortağı hem de denetleyici kuruluşta memur

Rize’nin Hemşin ilçesinde Büyükdere ve Pazar Çayı üzerine kurulması planlanan Dikmen I-II Regülatörleri ve HES projeleri hakkında Haziran 2006’da Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Gerekli Değildir Kararı verilmiş, Rize İdare Mahkemesi bu kararı Aralık 2008’de iptal etmişti. Aynı proje hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Mart 2014’te verdiği ÇED Olumlu Kararı’ysa Rize İdare Mahkemesi tarafından Aralık 2016’da iptal edilmiş, Hemşinliler ikinci kez projeyi önlemişti. Fakat Danıştay 14. Dairesi, iptal kararında etkili olan bilirkişi raporunu yetersiz bularak yerel mahkemenin iptal kararını Kasım 2017’de bozunca HES projesi tekrar yürürlüğe girmiş oldu.

Projeyi planlayan HES şirketi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasındaki çıkar çatışmasının anlaşılması da Danıştay’ın bozma kararı sonrasında oldu. Danıştay kararı sonrasında endişelenen Hemşinlilerin Facebook’ta yaptığı tartışmalara katılan Abdül Muhsin Akarsu kendisini HES projesini planlayan şirketin yetkilisi olarak tanıtmış, Akarsu’nun aynı zamanda kent ve enerji projelerinin ÇED Yönetmeliği bakımından onay mercii olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Rize’deki birimi, Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün de bir çalışanı olduğu anlaşılmıştı.

‘Vatandaş para kazanabileceği projeleri yapar’

HES projesine tepki gösteren Hemşinlilerle Facebook’ta tartışmaya başlayan Akarsu, önce Hemşinlileri görüşmeye davet etti, tartışmaların devamındaysa HES projesini yapmak için vatandaşlara danışmak zorunda olmadığını söyledi:

· “Hangi yatırımcı yapacağı yatırımı önce halka soruyor da benden size sormadım diye alınıyorsunuz? Ayrıca ben her birinizle ayrı ayrı nasıl görüşüp mutabakat sağlayayım. Anlayışlı olalım lütfen.”

· “Lise ve üniversitedeyken sizin gibi düşünürdüm. Herkes her şeyi bana soracaktı. Gördüm ki öyle bir dünya yok. Teşvik edecek projeleri devlet yapar. Vatandaş para kazanabileceği projeleri yapar.”

· “Ben projemle ilgili izinleri aldım. Kamulaştırma başlayacak. İlgili kişilerden de ücretini ödeyip arazi izinlerini alacağım. Gerisi ne ki anlamadım. Ben Hemşin’de bir ev yapmak için ilgin olmadığı halde senden izin mi alacağım. Bu ne yaaa. Bir taraftan teşvik istiyorsunuz diğer taraftan yapmak için izin vermem diyorsun bu ne yaa. Yatırımcı bu şekilde size nasıl güvenip de onca para dökecek?”

Bu tartışmaların üzerinden çok geçmeden, Akarsu’nun Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde çalıştığı resmi kaynaklardan da teyit edildi. Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü resmi sayfasına göre, “Proje ve Yapım Şube Müdürlüğünde” “elektrik teknikeri” olarak görev yapıyordu. Ticaret Sicil Gazetesi kayıtlarındaysa, Akarsu’nun Dikmen I-II Regülatörleri ve HES projesini planlayan Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. ile Şarak Elektrik Üretim A.Ş.’nin kurucu ortakları arasında bulunduğu görülüyordu.

Danıştay, memurun imzaladığı sözleşmeyi kararına dayanak yaptı

Rize İdare Mahkemesi 30 Aralık 2016 tarihinde, Dikmen I-II Regülatörleri ve HES projesi hakkında verilen ÇED Olumlu Kararı’nı iptal ederken bilirkişi raporunu esas almıştı. Bilirkişi raporundaysa HES projesinin inşaat sürecindeki hafriyat atıkları konusunda belirlenen yönetim planının uygulanabilirliğinin bilimsel esaslardan uzak olduğu belirtiliyordu. Danıştay 14. Dairesi yerel mahkemenin bu kararını bozarken, HES projesinin ÇED Raporunda sunulan “Ek-1.9.” başlıklı sözleşmenin hafriyat sorununu ortadan kaldıracağı değerlendirmesinde bulundu. HES projesinin sahibi Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. ile Karadeniz Mıcır Sanayi isimli bir şirket arasında imzalanmış, HES inşaatı sırasında ortaya çıkacak hafriyatın nasıl değerlendirileceğine ilişkin 20 Eylül 2007 tarihli sözleşmede HES projesinin sahibi şirketi temsilen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda memur olarak çalışan Akarsu’nun imzası bulunuyordu.

Bakanlık çıkar çatışması başvurusuna cevap vermedi

Bakanlık memuru Abdül Muhsin Akarsu’nun ÇED Raporuna sunulan sözleşmede şirketi temsilen imzasının olduğunun görülmesi üzerine Hemşin Yaşam Derneği, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na aykırı eylemde bulunulduğuna, HES projesi sahibi şirketin ortağı olan Akarsu’nun aynı zaman Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda memur olarak çalışmasının bir çıkar çatışması anlamına geldiğini belirterek, proje hakkındaki ÇED Olumlu Kararının iptali için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na idari başvuru yaptı.

Hemşin Yaşam Derneği’nin çıkar çatışması gerekçesiyle proje için verilen ÇED Olumlu Kararının iptali için yaptığı idari başvuru hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı herhangi bir yanıt vermeyince, Rize İdare Mahkemesi’ndeki dava süreci başladı. Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde çalışan Akarsu’nun şirket temsilcisi sıfatıyla imzaladığı sözleşmelerin HES projesi hakkındaki ÇED Olumlu Kararı’na esas oluşturduğu, proje sahibinin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde çalışıyor olmasının ÇED sürecini denetimsizleştireceği, devlet memuru olan Akarsu’nun anonim şirket temsilcisi sıfatıyla imzaladığı sözleşmenin kanuna aykırı temsil yetkisi ile idare ve mahkemelerin yanıltılması anlamına geldiğini belirten Hemşin Yaşam Derneği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yapılan başvurunun reddedilmesini yargıya taşıdı.

Bakanlık savunması: ‘O birimde görev yapmıyor’

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hukuk Müşavirliği tarafından Rize İdare Mahkemesi’ne gönderilen 12 Ekim 2018 tarihli ilk savunmada Akarsu’nun proje hakkındaki işlemlere bizzat katılmadığı ve ÇED Olumlu Kararı hakkındaki tasarrufun Akarsu’nun görev yaptığı Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne değil, doğrudan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ait olduğu ileri sürüldü ve çıkar çatışması iddiası reddedildi: “Abdül Muhsin Akarsu halen Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünde Proje ve Yapım Şube Müdürlüğünde tekniker olarak çalışmakta ve çevreyle ilgili bir birimde (ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü) görev yapmamaktadır. Bahsi geçen kurum personelinin proje ile ilgili olarak Rize’de yapılan Halkın Katılımı Toplantısı vb. gibi süreçlerde hiçbir dahli bulunmamaktadır. Kaldı ki, iptali talep edilen işlem Bakanlığımız Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü tarafından verilen 12.03.2014 tarihli Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı olup, Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün bir işlemi değildir.”

Kurum içi soruşturmada ceza yok

Aynı dönemde Hemşinli yurttaşların Rize Valiliği’ne yaptığı şikayetler üzerine başlatılan kurum içi inceleme de sonuçlandı. Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürü imzalı 16 Ekim 2018 tarihli belgede, “Valiliğimize ulaşan şikayetlere binaen muhakkik tarafından yapılan soruşturma sonucu suç teşkil etmeye yer olmadığından ötürü hakkınızda cezai işlem yapılmamıştır” değerlendirmesi yer aldı ve kurum içi soruşturma Akarsu’ya herhangi bir ceza çıkmadan tamamlandı.