Petrol zengini Irak’ın ekonomisi ihmal ve yolsuzluklar ile dolup taşıyor. Irak, ekonomisini canlandırmak amacıyla 17 yılın ardından devalüasyon kararı alırken, İran’dan ithal edilen elektriğin borcunun ödenmemesi üzerine geniş kapsamlı elektrik kesintileri uygulanıyor. Ekonomik krizle baş başa kalan Iraklılar durumdan oldukça şikayetçi.
Irak, koronavirüs salgınının yarattığı ekonomik koşullar ve hükümet gelirlerinin yüzde 90’ını oluşturan petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki keskin düşüş nedeniyle birkaç aydır devlet çalışanlarına ödeme yapamıyor. Geçtiğimiz ay, ekonomiyi canlandırmak adına ülkenin para birimi Irak Dinarı’nı devalüe eden (değerini düşüren) Irak yönetiminin bu hamlesi, ülkede satılan malların çok büyük bir kısmının fiyatını yükseltti.
Uzun bir süredir ekonomik krizle boğuşan Irak’a son darbe de İran’dan geldi. İran, Irak’ın elektrik ve doğalgaz arzının büyük bir kısmını, borçların ödenmemesini gerekçe göstererek kesti. Bu yüzden ülkenin büyük bir kısmında geniş kapsamlı elektrik kesintileri yaşanıyor.
Irak’ta ekonomik kriz yıllardır devam ediyor. Kamu sektöründe çalışanların ve emeklilerin maaşları hükümete ayda 5 milyar dolara mal olurken aylık petrol gelirleri ise 3,5 milyar dolara ulaştı. Irak merkezli Bölgesel ve Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalışan Ahmed Tabaqchali, Irak ekonomisini “Korkunç bir duruma doğru gidiyoruz. Harcamalar gelirin çok üstünde” sözleriyle özetlerken Tabaqchali ve diğer ekonomistler, devalüasyonun Irak’taki işletmeler için zor ama gerekli bir adım olduğunu söylüyor. Birçok Iraklı da, Irak hükümetinin tam tersi açıklamalarına rağmen devalüasyon uygulamasının devam edeceği ihtimalinden korkuyor.
Son zamanlarda, Irak’ın İran’a elektrik ve doğalgaz için ödeme yapma kapasitesi oldukça sınırlıydı. Ülkeden İran’a yapılacak nakit transferleri geçici olarak bloke edilirken doğalgaz ve elektrik karşılığında İran’a yiyecek ve ilaç gönderiliyor. İran, Irak’ın kendilerine 5 milyar dolardan fazla borcu olduğunu öne sürerken Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin Ekonomi Danışmanı Abdul Hüseyin el-Anbaki, daha önce “Irak, İran’a olan bu borcunu ödeyemez” ifadelerini kullanmıştı.
Iraklı yetkililer, ülkenin borcunun bir kısmının geciken ödemelerden, diğer kısmının ise Irak’ın, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarına uymaya çalışırken Irak bankalarında kalan donmuş hisselerden kaynaklandığını öne sürüyor. Irak Danışma Konseyi Başkanı Farhad Alaaldin, Irak’ın dış borcu hakkında “Iraklılar için bu durum çok zor çünkü ABD’liler ödeme mekanizmalarını çok yakından takip ediyorlar” diye konuştu. Alaaldin ve bazı hükümet yetkilileri ayrıca, ülkede ekonomik krizin büyümesi durumunda silahlı gruplar arasındaki protestoların ve çatışmaların yeniden şiddetlenebileceği konusunda endişeli.
Dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biri olan Irak’ın vatandaşlarına güvenilir bir şekilde elektrik sağlayamaması ve elektriği dışardan ithal etmesi, geçtiğimiz yıl Adil Abdülmehdi hükümetinin düşmesine yol açan en önemli etmenlerden biriydi.
Irak hükümeti ise ekonomistlerin “acil ihtiyaç” olarak tanımladıkları reformları geciktirmek istiyor. Çünkü bu yıl petrol fiyatlarının yeniden artacağına güveniyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF), 2020’in aralık ayında Irak ekonomisinin yüzde 11 daraldığını açıklarken ülkedeki yönetişimi iyileştirme ve yoksulluğu azaltma konusunda Irak yönetimine çağrıda bulundu.Bu yıl 700 bin gencin iş piyasasına girmesinin beklendiği ülkede işsizliğin de artmaya devam edeceği tahmin ediliyor.
Irak’taki ekonomik kriz, milyonlarca Iraklı için hayatı büyük oranda zorlaştırırken başkent Bağdat’ın yakınlarındaki bir pazarda tüccarlık yapan Hassan al-Mozani, durumu,“Normalde bir ayda 700 ila 1000 ton arası un satardım. Kriz başladığından beri yalnızca 170 ila 200 ton satabildim” diyerek özetliyor. Mozani, unları Türkiye’den dolarla ithal ettiğini ve daha önce çuval başına yaklaşık 22 dolar ödediğini, para birimindeki devalüasyondan sonra ise maliyetin 30 dolara yükseldiğini söylüyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
55 yaşındaki tüccar Hayfa Jadu da aynı dertten muzdarip. Günün büyük bir kısmını evde elektriksiz bir şekilde geçirdiklerini söyleyen Jadu, “Bir jeneratör sahibine para ödeyip elektrik satın alıyorduk fakat fiyatların artmasından bu yana yaklaşık dört aydır elektrik satın alamıyoruz” dedi.
Derleyen: Senem Görür
