Avustralya merkezli Minderoo Vakfı (Minderoo Foundation), küresel danışmanlık şirketi Wood Mackenzie, Londra Ekonomi Okulu (London School of Economics) ve Stokholm Çevre Endüstrisi ortaklığında yapılan çalışmaya göre, dünyadaki plastik atıkların yüzde 55’ini 20 firma üretiyor. Çalışma kapsamında hazırlanan Plastik Atık Üreticileri endeksine göre, 2019 yılında dünyada en çok plastik atık üreten 20 şirketin başını, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli doğalgaz ve petrol şirketi Exxon Mobil ile dünyanın en büyük kimya şirketi Dow çekiyor.
Minderoo Vakfı, Wood Mackenzie, Londra Ekonomi Okulu ve Stokholm Çevre Endüstrisi ortaklığında yapılan yeni bir çalışma, dünyadaki tüm tek kullanımlık plastik atıkların yüzde 55’ini, 20 dev şirketin ürettiğini ortaya koydu. Listede ABD merkezli doğalgaz ve petrol şirketi Exxon Mobil ile dünyanın en büyük kimya şirketi olarak bilinen Dow, ilk sıralarda yer aldı.
Çalışma kapsamında hazırlanan ve saf polimer üretimini iklim krizinin nedenlerinden biri olarak tanımlayan Plastik Atık Üreticileri endeksi sayesinde, yakılan veya denizlere atılan polimerleri üreten firmalar, ilk kez net bir şekilde gözler önüne serildi. Çalışmaya göre dünyadaki plastik ambalaj atıklarının yüzde 55’inden sorumlu olan bu firmalar, iklim krizini beslemekten ve bir çevre felaketi yaratmaktan da sorumlu.
Araştırmada, dünyadaki tüm tek kullanımlık plastik atıkların yüzde 55’ini üreten şirketlerin başında gelen Exxon Mobil’in, küresel atık dağına 5,9 milyon ton katkıda bulunduğu belirtildi. Exxen Mobil’i takip eden kuruluşlar ise 5,5 milyon ton plastik atık üreten ABD merkezli kimya şirketi Dow ve 5,3 milyon tonluk üretimiyle petrol ve gaz kuruluşu Sinopec.
Çalışmada, dünya çöpünün yarısından fazlasını üreten 20 şirketin 11’inin Asya’da, dördünün Avrupa’da, üçünün Kuzey Amerika’da, birinin Latin Amerika’da ve birinin de Ortadoğu’da yer aldığı kaydedildi. Ayrıca, plastik atık üretiminin Barclays, HSBC, Bank of America, Citigroup ve JPMorgan Chase gibi bankalar tarafından finanse edildiğine dikkat çekildi.
Tek kullanımlık plastikler, neredeyse tamamen fosil yakıtlardan üretiliyor. Bu da iklim krizini tetikliyor çünkü geridönüşümü en zor madde olan plastiğin atıkları, küresel atık dağlarını oluşturuyor. Araştırmaya göre 2019 yılında dünya çapında oluşturulan küresel atık dağı 130 milyon metrik tondu. Bu atığın 71,5 milyon metrik tonu ise 20 küresel şirkete aitti.
Çalışmayı değerlendiren eski ABD Başkan Yardımcısı Al Gore, çoğu plastiğin petrol ve gazdan, özellikle kırılmış gazdan yapıldığına dikkat çekerek, plastik üretimi ve tüketiminin, iklim krizinde önemli bir faktör olduğunu belirtti. Gore, “Tek kullanımlık plastiklerden üretilen plastik atıklar, çöplüklerde, yol kenarlarında ve okyanusa büyük miktarlar taşıyan nehirlerde birikiyor” dedi.
Araştırmada kişi başına en çok tek kullanımlık plastik atık üreten ülkelere de yer verildi. Avustralya’nın kişi başına en çok plastik atığı üreten ülke olarak kaydedildiği listede ABD ikinci, Güney Kore üçüncü ve İngiltere dördüncü sırada yer aldı.
Minderoo Vakfı Başkanı Dr. Andrew Forrest, araştırmayı şöyle değerlendirdi: “Plastik kirliliği gezegenimizin karşı karşıya olduğu en büyük ve en kritik tehditlerden biri. Fosil yakıtları kullanan bu plastik üreticilerinin, faaliyetlerini mevcut sistem içinde ve kontrol edilmeden sürdürmelerine izin veremeyiz. Okyanuslarımızın boğulması ve plastiğin sağlığımızı etkilemesi nedeniyle, eylemsizlik döngüsünü kırmak için üreticilerden, hükümetlerden ve finans dünyasından sıkı bir müdahale görmemiz gerekiyor.”
Çalışmada ayrıca, her yıl dünyadaki tek kullanımlık plastiğin yalnızca yüzde 10 ila 15’inin geri dönüştürüldüğüne dikkat çekildi. Plastik atık krizinin her yıl büyüdüğünü de gözler önüne seren araştırmada, önümüzdeki beş yıl içinde, tek kullanımlık plastikler için işlenmemiş polimer üretme kapasitesinin yüzde 30’dan fazla büyüyebileceği belirtildi. Çalışmanın içerdiği bir diğer dikkat çekici nokta ise plastiğin, 2050 yılına kadar, sera gazı emisyonlarının yüzde 10’unu oluşturabilecek olması.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Araştırma, plastik endüstrisinin onlarca yıldır minimum düzenleme ve sınırlı şeffaflıkla faaliyet göstermesine izin verildiğini ortaya koydu. Uzmanlar, iklim krizinin önlenmesi ve sürdürülebilir bir dünya için enerji şirketlerine sıkı denetim ve şeffaflık çağrısında bulundu.
Medyascope’tan Doğu Eroğlu’nun, Avrupa’dan gelen plastiklerin izini sürdüğü haber dizisini okumak için:
Haberin belgeseline ise buradan ulaşabilirsiniz. Bir Medyascope belgeseli: Plastiğin Yolculuğu
Derleyen: İlayda Öykü Biberoğlu
