İslami Etüt Toplantıları: Türkiye’deki Selefi hareketin IŞİD yol ayrımı

Haber: Doğu Eroğlu & Sema Kızılarslan

Ebu Yusuf künyeli Ömer Yetek’in 2018 tarihli ifadeleri, Türkiye’deki Selefi cemaatlerin IŞİD’e katılma sürecindeki en önemli kırılma anını açığa çıkardı. Yetek’e göre Selefi hareketin en önemli isimleri, 2013’ten itibaren “İslami Etüt Toplantıları” adıyla bir araya gelmeye başladı. Temmuz 2014’te İstanbul-Ömerli’deki bayram namazını da düzenleyen grup, IŞİD konusundaki fikir ayrılıkları yüzünden dağıldı. Toplantıların bileşeni olan İlyas Aydın ve Ömer Yetek daha sonra IŞİD’e katıldı, diğer cemaat önderleri ise IŞİD’e biat etmeyi kabul etmedi. IŞİD konusundaki farklı görüşlerin açığa çıktığı süreci araştıran Medyascope, 2014’te Ömerli’de kılınan bayram namazını ve İslami Etüt Toplantıları’nı düzenleyen isimler ile görüştü

Suriye İç Savaşı‘nda IŞİD’in güç kazanması, Türkiye-Suriye hattında önemli bir değişiklik yarattı. 2014’e kadar ÖSO ve el-Kaide’nin Suriye kolu Cephetül Nusra’ya Türkiye’den katılımlar olmuştu ama Suriye İç Savaşı’nın diğer tüm taraflarında korku yaratan IŞİD’in güç kazanması ve 2014’te toprak üzerinde egemenlik kurup hilafeti ilan etmesi, Türkiye’den Suriye ve Irak’a gidişleri artırdı.

Farklı şekillerde örgütlenen binlerce kişi yaşamak ya da savaşmak için IŞİD egemenliğindeki bölgelere gitti.

Türkiye’nin bazı kentlerinde daha önce el-Kaide ile birlikte hareket etmiş ya da Afganistan veya Pakistan’da eğitim almış kişiler gençleri örgütlerken, kimi kentlerde ise yoksul kesimler savaş ganimeti heyecanıyla örgüte katıldı.

Ancak kurumsallaşmış Selefi cemaatlerin ve mescitlerde örgütlenen grupların IŞİD’e gitme kararını nasıl aldığı büyük ölçüde gizli kaldı.

2015’te IŞİD’e katılan ve yaklaşık üç yıl IŞİD’in medya ofisinde çalışan Ömer Yetek’in anlattıkları, IŞİD’e katılımlarda şimdiye kadar yeterince anlaşılamamış bir sürece dair ipuçları veriyor.

Aralık 2017’de IŞİD’den kaçıp Türkiye’ye dönen ve 20 Ocak 2018’de Ankara’da gözaltına alınan Ömer Yetek’in 31 Ocak 2018 tarihli ifadesi, 10 Ekim 2015 Ankara Saldırısı hakkındaki dava dosyasına eklendi.

Yetek’in ifadelerine göre, 2013-2015 döneminde Türkiye’deki Selefi hareketin gündemine gelen IŞİD’e biat konusu, yani IŞİD’in inanç ve uygulama esaslarını kabul edip yapının bileşeni olma tartışması, Selefi hareket içinde önemli bir kırılmaya yol açtı.

2013 ve 2014 yıllarında “İslami Etüt Toplantıları” adıyla İstanbul’da buluşmalar düzenleyen Selefi hareketin kanaat önderleri, Yetek’e göre IŞİD konusunda anlaşmazlığa düşüp toplantıları sonlandırdı.

Yetek’e göre İslami Etüt Toplantıları’nın düzenli katılımcıları Halis Bayancuk (Ebu Hanzala), İlyas Aydın (Ebu Ubeyde), İsmail Okur (Ebu Zeyd), Mustafa Yağbasa ve kendisi idi. O dönemde her bir isim İstanbul’da farklı büyüklükteki cemaatlerin önderleri konumundaydı.

Yaşanan tartışmalar sonunda Halis Bayancuk, İsmail Okur ve Mustafa Yağbasa IŞİD’e katılmayı kabul etmedi ve cemaatlerini Türkiye’de tutmaya çabaladı. IŞİD yanlısı tavır takınan İlyas Aydın 2014’te, Ömer Yetek ise 2015’te IŞİD’e katılıp Türkiye’den ayrıldı. Kendi cemaatlerinden birçok isim de Aydın ve Yetek’i takip etti.

IŞİD’de en üst düzey görev alan Türkiye kökenli kişilerden biri olan Yetek’in İslami Etüt Toplantıları hakkında anlattıklarını Medyascope’un araştırması da doğruluyor.

Medyascope’un toplantılara şahit olan Selefi hareket mensuplarıyla yaptığı görüşmelere göre, Selefi cemaatlerin IŞİD’e katılımı konusundaki bilinen en büyük kırılma İslami Etüt Toplantıları’nda meydana geldi.

Medyascope araştırması sırasında, tutukluluğu süren Ebu Hanzala yerine Tevhid ve Sünnet Cemaati’nde etkin bir başka isimle görüştü. Toplantı katılımcılarından Mustafa Yağbasa da toplantı sürecini Medyascope’a anlattı. Ulaştığımız bir diğer isim İsmail Okur, sorularımıza yanıt vermedi. YPG’ye esir düştükten sonra birçok röportaj veren İlyas Aydın görüşmek için Medyascope ile yazıştı ama bu görüşme mümkün olmadı.

Ömer Yetek: Bingöl’den İslami Etüt Toplantıları’na

Bingöl’de doğup büyüyen, dini eğitimini de Bingöl ve Siirt’teki medreselerde alan Ömer Yetek, 2006’da İstanbul’a yerleşti. Sultanbeyli’de kendi mescidini 2010’da başlatan Yetek, kendi ifadesine göre kısa sürede 20-30 kişilik bir gruba sahip oldu ve Selefi kanaat önderleriyle temas kurmaya başladı.

Ömer Yetek 31 Ocak 2018 tarihli polis ifadesinde, 2012’de Tevhid ve Sünnet Cemaati’nin bir etkinliğinde, bu cemaatin etkili isimleriyle tanıştığını anlatıyor. Aynı etkinlikte İstanbul’daki diğer Selefi cemaatlerin kanaat önderleri Mustafa Yağbasa ve İlyas Aydın da bulunuyordu.

Bir el-Kaide soruşturması kapsamında 2011’de tutuklanan Ebu Hanzala künyeli Halis Bayancuk’un Ocak 2013’te tahliye olmasından sonra, birçok kanaat önderinin katılımıyla düzenlenecek bir toplantılar serisi gündeme geldi.

Yetek ifadesinde, kanaat önderlerinin katıldığı toplantıları şöyle özetliyor: “Ebu Hanzala (Halis Bayancuk), Ebu Ubeyde (İlyas Aydın), Mustafa Yağbasa ve Ebu Zeyd (İsmail Okur), aramızda her ay toplantı yapma kararı aldık. Bu toplantıyı ilmi amaçla ve Seleficilik görüşünü yayıp istediğimiz İslam devletini nasıl oluştururuz, cemaatlerimize bunu nasıl izah ederiz diye düzenliyorduk. islamietutler.com isimli bir internet sitesi kurup, toplantı kararlarını bu site üzerinden yayınlardık. (Artık erişilemeyen internet sitesine Wayback Machine üzerinden göz atabilirsiniz. Whois veri tabanına göre, alan adı 24 Aralık 2013’te Tevhid Dergisi tarafından satın alınmış) Sitenin sorumluluğu bendeydi. Ebu Hanzala bu toplantılara bir-iki defa geldi ve ardından kendisi cezaevine girdi. Toplantılar beş-altı ay kadar sürdü. 2014’te IŞİD halifelik ilan edince, bizim merakımız IŞİD’e yöneldi. Bu toplantılar da kendiliğinden sona erdi.”

Ebu Hanzala künyeli Halis Bayancuk’un en etkili figürü olduğu Tevhid ve Sünnet Cemaati’ne yakın bir kaynak, Ömer Yetek’in ifadesindeki birçok ayrıntıyı doğruluyor.

Medyascope’a konuşan bu kaynağın bildirdiğine göre, 2013’te başlayıp 2014 ortalarına kadar devam eden toplantılar, İslami Etüt Toplantıları adıyla anılıyordu.

Kaynağımız toplantılarda Selefi hareketin sorunlarının ele alındığını ifade ediyor: “Toplantılar, ‘Niçin camianın sorunları yerine herkes kendi sorunlarıyla ilgileniyor?’ sorusu üzerine başladı. Herkesi ilgilendiren sorunların istişare edilmesine karar verildi. Biz insanları İslam’a davet ediyoruz. Davet yaparken öncelikle vurgulanması gereken şeyler hangileri, dini hangi kaynaklardan öğreneceğiz gibi gündemler konuşuldu.”

Kaynağımız Ömer Yetek’in ifadesindeki, “Bu toplantıyı. . . istediğimiz İslam devletini nasıl oluştururuz, cemaatlerimize bunu nasıl izah ederiz diye düzenliyorduk” sözlerine de açıklık getiriyor. Kaynağımıza göre Yetek, 2014’te Irak Şam İslam Devleti’nin Suriye ve Irak’ta egemenlik kurarak oluşturduğu İslam Devleti’nden değil, daha genel geçer bir kavram olarak şer’i kanunlara göre kurulan ve yönetilen, İslam’ın esas alındığı kavramsal bir devletten söz ediyor.

Görüştüğümüz bir diğer İslami Etüt Toplantıları katılımcısı Mustafa Yağbasa, toplantıların artan dini istismarı yüzünden düzenlendiğini söylüyor. Yağbasa özellikle Gülen Cemaati’nin emniyet ve yargıyı kullanarak Selefi hareket üzerinde oluşturduğu baskının 2013 itibarıyla yoğunlaştığını aktarıyor.

Toplantının daimi katılımcıları İstanbul’daki Selefi cemaatlerin kanaat önderleri

O dönemde Halis Bayancuk, İsmail Okur, İlyas Aydın, Mustafa Yağbasa ve Ömer Yetek İstanbul’un farklı ilçelerinde bulunan mescit ve medreselerde cemaat faaliyeti yürütüyordu. Bu isimlerin kimisi 20-30 kişilik gruplar, kimisi ise daha büyük cemaatler üzerinde söz sahibiydi.

Kaynağımız toplantı katılımcıları hakkında şunları söylüyor: “İslami Etüt Toplantıları’na katılanlar… Örneğin İlyas Aydın’ın kendi cemaati vardı. Ömer Yetek’in cemaat diyemesek bile bir grubu vardı. Mustafa Yağbasa ve Ebu Zeyd de var. Her biri hoca olarak ön plana çıkan insanlar, aylık ya da iki-üç ayda bir konuşulması gereken şeyleri konuşuyorlar. Bazı toplantılara belki diğer illerden isimler de davet edilmiştir ama asıl olarak bu kişiler vardır (Halis Bayancuk, İsmail Okur, İlyas Aydın, Mustafa Yağbasa ve Ömer Yetek).”

IŞİD 29 Haziran 2014’de halifelik ilan etti ve kendini “İslam Devleti” olarak tanımlamaya başladı. Ömer Yetek bu dönemde gündemlerinin halifelik ilanına kaydığını, “2014’te IŞİD halifelik ilan edince, bizim merakımız IŞİD’e yöneldi” diye açıklıyor.

Kaynağımıza göre, Ebu Hanzala’nın 14 Ocak 2014’te Van’da başlatılan ve altı kente daha uzanan operasyonlar kapsamında bir defa daha tutuklanmasıyla birlikte, Ebu Hanzala’nın önderliğindeki Tevhid ve Sünnet Cemaati’nin toplantılara katılımı zayıflamış. 2014’te toplantıya katılan isimlerden Ömer Yetek ve İlyas Aydın’ın IŞİD’e duydukları merakı ifade etmeleri de cemaatler arasındaki ayrışmayı artırmış.

Tevhid ve Sünnet Cemaati’ne yakın kaynak, IŞİD tartışmalarının İslami Etüt Toplantıları’na yansımalarını şöyle anlatıyor: “Oturumlara katılan kişilerden Ömer Yetek ve İlyas Aydın gelip dediler ki, ‘IŞİD’le alakalı merakımız var, araştırmak istiyoruz, gitmek istiyoruz.’ Bunun üzerine Ebu Hanzala net tavır koydu. Cezaevinden şunu söyledi: ‘Kesinlikle oraya gidilmesi taraftarı değilim. O insanları tanımıyoruz. Hedeflerini bilmiyoruz. İnançlarıyla, yollarıyla ilgili bilgi sahibi değiliz.’ Ömer Yetek ve İlyas Aydın, ‘Biz gitmek istiyoruz’ dedi ve gitti. Ondan sonra, o topluluklarla bir bağımız kalmadı.”

Ömerli’deki bayram namazını da İslami Etüt Toplantıları grubu düzenledi

28 Temmuz 2014’te İstanbul-Ömerli’de kılınan toplu bayram namazı etkinliğinin düzenleyicisi de İslami Etüt Toplantıları grubuydu.

Bayram namazı etkinliğinin çağrısı, İslami Etütler Platformu adına yapıldı.

Ramazan Bayramı namazı için Ömerli’de toplanan kalabalığın en önünde saf tutan isimler, aynı zamanda etkinliğin organizasyonundan sorumlu olan İlyas Aydın, Mustafa Yağbasa, İsmail Okur ve Ömer Yetek’ti.

Mustafa Yağbasa namazı kıldırıp hutbe okurken İsmail Okur, İlyas Aydın ve Ömer Yetek de namazın ardından konuştu.

IŞİD’in hilafet ilanından sonra düzenlenen etkinlik kamuoyunda, “IŞİD İstanbul’da etkinlik düzenledi” kanaati yaratınca, “Yeni adı İslam Devleti olan Irak Şam İslam Devleti ile herhangi bir organik bağımız bulunmamaktadır” itirazını içeren karşı açıklama da İslami Etütler Tertip Komitesi imzasıyla yayınlandı.

Yetek ifadesinde bayram namazı etkinliğinden, “Toplantı grubunda (İslami Etüt Toplantıları) Ömerli’de bayram namazı etkinliği düzenlemeyi kararlaştırdık. Düzenlenen etkinlikte hutbeyi Mustafa Yağbasa okudu. Ebu Hanzala’nın vekili Enes isminde biriydi. Ebu Ubeyde, İsmail Aydın, Mustafa Yağbasa, Ebu Hanzala’nın vekili Enes ve ben de namaz etkinliğinden sorumluyduk. Bu namaz organizasyonundan sonra düzenlemiş olduğumuz toplantılar da son buldu” diye söz ediyor.

O dönem toplantı grubu içinde IŞİD yüzünden yaşanan ayrışmalara rağmen Ebu Hanzala’nın etkin olduğu Tevhid ve Sünnet Cemaati’nin ve cemaatin yayın organı Tevhid Dergisi’nin İslami Etüt Toplantıları’na ilgisinin sürdüğü anlaşılıyor.

28 Temmuz 2014’te Ömerli’de düzenlenen bayram namazı etkinliğine ilişkin videolar, İslami Etütler (islamietutler.com, İslami Etüt Toplantıları için açılan internet sitesi), islamdeveti.com (İlyas Aydın’a bağlı faaliyet yürüten internet sitesi), tevhiddersleri.com (Tevhit ve Sünnet Cemaati’ne bağlı faaliyet yürüten internet sitesi) ve tevhidecagri.com (Ömer Yetek’e bağlı faaliyet yürüten internet sitesi) imzalarıyla yayına kondu.

Kamuoyundaki tepkilerden sonra İslami Etütler Tertip Komitesi adına yayınlanan açıklama, Tevhid Dergisi’nin internet sitesinde de yer aldı.

Tevhid Dergisi internet sitesinin Wayback Machine’deki 20 Eylül 2014 tarihli arşiv kaydı.