Medyascope’tan HPV dosyası: Bilinmeyenler, gözardı edilenler, aşıya erişimdeki zorluklar

Haber: Edanur Tanış

Kamera – Kurgu: İbrahim Yayan

İnsan papilloma virüsü (HPV), araştırmalara göre yüzde 99,7 oranında rahim ağzı kanserine neden oluyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre her yıl rahim ağzı kanseri nedeniyle 300 bin kişi yaşamını yitiriyor. Rahim ağzı kanserinden neredeyse yüzde 100 koruyan HPV aşısı, yaklaşık 15 yıldır tüm dünyada uygulanıyor. HPV aşısı Türkiye’de ulusal aşı takviminde yer almıyor ve aşının üç dozunun toplamı 2 bin 85 lira. Medyascope, HPV’den korunmak için aşı olan ve olmak isteyen, aşı ücretinin geri ödenmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) dava açan kişilerle konuştu, aşının ulusal aşı takvimine eklenmesi ile ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) verilen kanun tekliflerini AKP Kayseri Milletvekili ve Sağlık Komisyonu Üyesi İsmail Tamer’e sordu. 

HPV virüsü başta rahim ağzı kanseri olmak üzere anüs, penis ve boğaz kanserine neden oluyor. Rahim ağzı kanserlerinin yüzde 99’u HPV virüsü nedeniyle oluşuyor. DSÖ’nün verilerine göre her yıl dünyada rahim ağzı kanseri nedeniyle 300 bin kişi yaşamını yitiriyor. The Lancet tıp dergisinde yayımlanan bir makalede, 12-13 yaşlarındayken aşı olan 20’li yaşlarındaki kadınların, bu aşıyı olmayanlara göre rahim ağzı kanserine yakalanmama oranın yüzde 87, 14-16 yaşlarında yüzde 62, 16-18 yaşlarında olanlarda ise yüzde 34 olarak saptandı. Yaklaşık 200 tipi olan HPV, cinsel yolla ve havlu, kıyafet gibi eşyaların ortak kullanımı ile bulaşıyor. Her ne kadar böyle olsa da halk arasında HPV sadece cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak biliniyor.

Özel hastanelerde tarama testinin fiyatı üç doz aşının ücretini geçiyor

HPV aşısının uygulandığı yaş aralığına göre iki ya da üç doz yapılması gerekiyor. Üç doz aşının toplam maliyeti ise 2 bin 85 lirayken, bir rahim ameliyatının ücreti 10 bin ile 20 bin lira arasında değişiyor. HPV taraması devlet hastanelerinde ve aile sağlığı merkezlerinde 30-60 yaş arası kadınlara ücretsiz yapılıyor. HPV test ücretini sorduğumuz özel hastanelerden 600 lira ile 2 bin 500 lira arasında fiyat aldık. Yani bazı özel hastanelerde tarama testinin fiyatı, üç doz aşının ücretini geçiyor.

Türkiye’de pek çok yetişkin ve çocuk, HPV aşısına haberdar olmadıkları için ve aşının fiyatı nedeniyle ulaşamıyor. Medyascope olarak HPV aşısıyla ilgili bir haber yapacağımızı ve HPV aşısı olan ve olmak isteyen, aşıyı çocuklarına olan ve olmak isteyen ebeveynlere ulaşmak istediğimizi sosyal medyada duyurduk, 69 kişi bizlere döndü. Bu kişiler arasında HPV’ye yakalanan, geçmişte veya şu an rahim ağzı kanseri olan, ücreti karşılayamadığı için aşı olamayan, aşı olmak için para biriktiren ve aşı ücretinin taraflarına geri ödenmesi için dava açan kişiler de vardı. 

“Maddi imkanın varsa aşıyı mutlaka yaptır” 

29 yaşındaki avukat Süreyya Kardelen Yarlı, HPV aşısının üçüncü dozunu Ağustos 2021’de oldu. Aşıyla ilgili daha önce internetten araştırdığı kadarıyla yüzeysel bir bilgisi olduğunu ve jinekoloğunun “Maddi imkanın varsa mutlaka yaptır” tavsiyesi üzerine aşılandığını söyledi. 

Yarlı, aşı olduğunda yaklaşık olarak üç doz için 2 bin 65 lira ödemiş ve bir anda bu kadar yüksek bir meblağ ödemek kendini zorlamış. 8 Aralık 2021’de aşı ücretinin geri ödenmesiyle ilgili SGK’ya dava açan Yarlı, sebebini şöyle anlattı:

“Bu aşının ücreti çok yüksek ve herkes bunu ödeyemez. SGK açısından uzun vadede baktığınızda aşı ücreti kanser hastalarının tedavisinde harcanan miktara göre çok daha az. Yani bu aşı maliyet açısından bakıldığında devlete olumlu geri dönüşleri olacak bir aşı. Konu kadın, kadının üreme ve cinsel sağlığı olduğunda yapılan yatırım çok az.” 

Emsal karar: Bilirkişi aşının rahim ağzı kanserinden yüzde 100 koruduğu görüşünü verdi

Aşı ücretinin geri ödenmesi için dava açan ilk kişi Kardelen Yarlı değil, şu anda Önce Kadınlar ve Çocuklar Derneği, aşı bedelinin geri ödenmesi için toplu olarak davalar açıyor. Bildiğimiz kadarıyla aşı ücretinin geri ödenmesi ile ilgili ilk davayı 2013’te avukat Mahmut Dikmen açtı ve emsal bir kararla davayı kazandı. Kararda şu cümlelere yer verildi: 

“Bilirkişi raporuna göre davaya konu aşının uygulanması bu hastalığın neredeyse yüzde 100 önlenmesine neden olmaktadır. Bu itibarla kurumun bu aşının bedelini ödemesi, sonradan bu hastalığa yakalanarak kanser tedavisi gibi pahalı bir tedavi ve masraflarla karşılaşmaya tercih edilmelidir. Sonradan rahim ağzı kanserine yakalanan hak sahiplerine tedavi için çok yüksek oranlarda sağlık yardımı yapılmasındansa, bu uygulamanın aşı düzeyinde masrafları karşılanarak hastalığın önüne geçilmesi toplum yararına olduğu gibi kurumun da yararındadır.”

Medyascope‘a konuşan Mahmut Dikmen, “Dava sonuçlandıktan sonra aile hekimimize, kadın derneklerine Eczacılar Odası’na ve Türk Tabipleri Birliği’ne kararın örneklerini verdik. Bu kararın, HPV aşısının Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) listesine alınması için bir başlangıç olabileceğini düşünerek davayı açtık” dedi.

“Kamuoyunun verdiği her mücadelenin ve çabanın sonucu vardır, er ya da geç olacaktır”

Hayatın her zaman kontrol edilen bir yolda ilerlemediğini belirten Dikmen, “Çocuğumuz bizim çocuğumuz ama o ayrı bir birey. Öngöremeyeceğimiz bir hayat tarzı olabilir, rıza dışı durumlar olabilir. Yani her halükarda bir risk var, bu nedenle aşıya ahlakçı bir bakış açısıyla yaklaşılması bana göre doğru değil” diye devam etti. HPV aşı ücretinin geri ödenmesi için açılan davaların mutlaka baskı oluşturacağını aktaran Dikmen, “Kamuoyunun verdiği mücadelenin, çabanın veya her farkındalık çalışmasının sonucu vardır, er ya da geç olacaktır” diye konuştu. 

“HPV’ye yakalanınca 18-19 yaşlarında tamamen asosyal bir birey oldum” 

Medyascope’a konuşan bir diğer isim de 24 yaşındaki Kürşat Yavuz. 18’li yaşlarında HPV’ye yakalanan Yavuz, bunu öğrenene kadar HPV ile ilgili hiçbir bilgisi olmadığını anlattı. İlk başta genital bölgesinde siğil çıktığını ancak bunu önemsemediğini dile getiren Yavuz, bu siğillerin giderek artmasından sonra endişelendiğini ve doktora gittiğini söyledi. HPV’ye yakalandıktan sonra hayatının çok zorlaştığını dile getiren Yavuz, “Tedavi sürecimde SGK’lı değildim, devlet ilaçlarımı karşılamıyordu. Hem çalışıp hem okuyordum. Sosyal çevremden, ailemden uzaklaştım, algı bu hastalığın sadece cinsel yolla bulaştığı yönünde. Ben virüsü cinsel yolla kapmadım ve bunu aileme açıklayamadım. 18-19 yaşlarında tamamen asosyal bir birey oldum ” dedi. 

“Bu hastalık çoğunluklu olarak erkeklerde olsaydı, bu aşı Türkiye’de ücretsiz hale getirilirdi”

Virüse sadece kadınların yakalanmadığını ancak böyle bir algı olduğunu belirten Yavuz, “Bu hastalık çoğunluklu olarak erkeklerde olsaydı, bu aşı Türkiye’de ücretsiz hale getirilmiş olurdu. HPV kadının suçuymuş gibi bir algı var, bu çok yanlış. Kadınları öldüren bu virüs, bizi yaşatıyor ama süründürüyor” diye konuştu. Kürşat Yavuz HPV tedavisi oldu ancak virüsü vücudundan tamamen atıp atmadığını öğrenmek için tarama testi olması gerekiyor. Aşı olmak istediğini söyleyen Yavuz, aşı ücretini karşılayamadığı için aşı olamıyor. 

Tamer, HPV aşısıyla ilgili “Beklesin insanlar biraz, çok uzun sürmez” demişti

HPV aşısının ücretsiz olması için bu yıl içinde Türkiye İşçi Partisi (TİP) İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil, Halkların Demokratik Partisi (HDP) milletvekilleri Gülistan Kılıç Koçyiğit, Muazzez Orhan Işık ve Ayşe Sürücü TBMM’ye kanun teklifi vermişti. Kanun teklifiyle ilgili 21 Temmuz 2021’de Medyascope’a konuşan AKP Kayseri Milletvekili ve Sağlık Komisyonu üyesi İsmail Tamer, “Zaten HPV aşısını paralı yapmıyoruz ki” demiş ve şöyle devam etmişti: “O teklif bana göre yanlış bir teklif, o konudan SGK sorumlu. Teklif verseler ne olacak, vermeseler ne olacak? Bu konu siyasetten başka bir şey değil. Aşıların hepsi Türkiye’de ücretsiz, HPV aşısıyla ilgili karar alınmadığı için ücretli yapılıyor. Beklesin insanlar biraz, çok uzun sürmez.”

“Aşının ücretsiz olması gerektiğini düşünüyorum”

İsmail Tamer’e ulaştık, kendisine HPV aşısının ücretli olması hakkında ne düşündüğünü sorduk. Tamer, “Ben bir doktor olarak aşının tamamen ücretsiz olması gerektiğini düşünüyorum, gerekli desteği de veriyorum zaten. Çünkü bu halk sağlığı. Devletin en önemli görevlerinden birisi de halk sağlığını korumaktır. Sağlık Bakanlığı ve SGK bunu elinden geldiği kadar yapıyor zaten. Çalışmaları takip ediyoruz” dedi. 

“HDP’nin tekliflerinden haberim de olmaz, beni ilgilendirmez zaten”

İsmail Tamer’e aşının ücretsiz olmasıyla ilgili verilen kanun tekliflerinin gündeme alınıp alınmadığını sorduğumuzda Tamer, “Şu an itibarıyla böyle bir teklif yok. Geldiği zaman da gereğini yaparız” dedi. Kendisine 23 Aralık 2021’de HDP İzmir Milletvekili Serpil Kemalbay’ın, HPV’ye bağlı gelişen kanserlerin önlemek amacıyla HPV aşısının Ulusal Aşı Programı’na eklenmesi için verdiği kanun teklifini hatırlattığımızda, Tamer, şunları söyledi: 

“Onların teklifleri bizi ilgilendirmez. Biz iktidar partisiyiz, biz sonuca gideriz. Yapacağımız zaman da yaparız zaten. Onların tekliflerinden haberim de olmaz, beni ilgilendirmez zaten HDP’nin yaptığı çalışmalar. Biz yıllardan beri sağlıkta dönüşüm yaptık. Bu ülkede ilaç bulunamıyordu muayene yapılamıyordu. Bunların hepsi yok oldu. Bunlardan bahsetmek nereden nereye geldiğimizi unutmamak lazım.”