Trans kadın Merve Kaygısız, 16 Mart 2021’de cinsiyet uyum ameliyatı olabilmek ve atanmış ismini değiştirmek için mahkemeye başvurdu. Mahkeme heyeti Kaygısız’a ameliyat izni verdi ancak isim değişikliği talebini emsal teşkil eden Anayasa Mahkemesi (AYM) kararı olmasına rağmen bekletici mesele yaptı. Merve Kaygısız kimliğinde yazan ismi nedeniyle ayrımcılığa maruz kalıyor ve iş bulamıyor. Kaygısız ile trans kadın olarak yaşadıklarını ve başlattığı hukuki süreci konuştuk.
Kamera-Kurgu: Edanur Tanış
İstanbul’da yaşayan trans kadın Merve Kaygısız (30) 2019 yılından beri uyum sürecine devam ediyor. Küçükken, diğer çocuklardan farklı olduğunu her zaman hissettiğini anlatan Kaygısız, “Bir kız çocuğunun üstündeki bir şey kendi üstünüzde olsun istemek çok tuhaf. Bunları kendinize anlatamıyorsunuz. Ben küçükken, ‘Allah’ım beni neden kız yaratmadın, beni kız yap’ diye dua ederdim” dedi. Ergenlik döneminde bazı şeylerin yanlış olduğunu görmeye başladığını söyleyen Kaygısız, evde makyaj yaparken yakalanınca ailesinin durumu fark ettiğini dile getirdi.
Ergenlik döneminde büyük bir bilinmezin içinde olduğunu aktaran Kaygısız, “Arkadaşlarım dalga geçiyordu, lisedeyken arkadaşlarım ‘top’ derdi durumumu bilmedikleri halde. O lakap benle devam etti. Ailem, ‘Ergenliktir, geçer’ dedi. Bu laf benle 18, 19 yaşıma kadar devam etti” diye konuştu.
“Arkadaşlarım ‘Bize ters’ dedi”
Gebze Teknik Üniversitesi Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü’nde okumaya başlayınca ilk defa üniversitede arkadaşlarına kimliğini açıklayan Kaygısız o günü şöyle anlattı:
“Babamın olmadığı bir ortam, her fikirden insanın olduğu bir yer, ben de üniversitede benim de tonum farklı diyebilmek istedim. Ben onlara trans olduğumu söyleyince bu durumun onlara ters olduğunu söylediler. Benle bir daha konuşmayacağını söyleyen de oldu. Beni tanıyıp benle konuştuktan sonra bazı arkadaşlarımın translara karşı önyargıları kırıldı.”
“Ailem ameliyata zorladı”
Merve Kaygısız hayatının bazı dönemlerinde “hapsolduğu erkek bedeninden kurtulmak için” doktor kontrolü olmadan hormon ilaçları kullanmış. Ailesinin haberdar olmasını istemediği için sürecine gizli başlayan Kaygısız, zaman geçtikçe bedeninde gözle görülür değişimin olduğunu ve ailesinin hormon ilacı kullandığını anladığını söyledi. Hormon ilaçlarıyla birlikte memelerinin büyüdüğünü belirten Kaygısız, ailesinin bu durumu fark ettikten sonra yaşananları şöyle anlattı:
“Çok direndim ama beni meme aldırma ameliyatına zorladılar. 2014’te ameliyatı oldum. Hissettiklerimin tarifi yoktu, umutsuzluğa kapılmanın bambaşka bir boyutuydu. Doğduğum bedene mecburen hapsolup yaşayacağımı düşündüm.”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
“Müdürlerim ‘kimlikte hangi isim yazıyorsa onla sesleniriz’ dedi”
Bir market zincirinde işe girip ekonomik özgürlüğünü kazandıktan sonra sürecine başlayan ve ailesinin evinden ayrılan Merve Kaygısız bu sefer de işyerinde kimlik belgesinde cinsiyetinin erkek olması ve atanmış ismi nedeniyle sorunlar ve baskılar yaşamaya başladı. Bu süreçte epilasyona da giden Kaygısız, “Tamamen değişmiştim. Bir yerden sonra markette artık iki isimle seslenmiyorlardı. Herkes Merve olarak bilip sesleniyordu bana. En büyük sıkıntıyı müdürlerimden çekiyordum, bana atanmış ismimle sesleniyorlardı. Onlara bana Merve demelerini söylediğimde, ‘Kimlikte ne yazıyorsa öyle sesleniriz’ dediler. Kimlik belgemin canıma tak ettirdiği ilk olay bu oldu. İşten ayrıldım” dedi.
İşten ayrılmasından bu yana iş bulamadığını dile getiren Kaygısız, “Nereye başvursam ‘kimliğini ya da ismini değiştir, öyle gel’ dediler. Ben bir döngüye girdiğimi fark ettim. Cinsiyetimi değiştirmem gerekiyor, bunun için paraya ihtiyacım var, iş için cinsiyetimi değiştirmem gerekiyor. Ben de 2021 Mart ayında mahkemeye başvurdum” diye devam etti.
“Hâkim ameliyatı şart koştu”
1 Temmuz 2021’de ilk duruşma için tarih verildiğini söyleyen Kaygısız, hastane yönlendirmesini almaya gittiğinde hâkimle yaptığı görüşmesini, “Hâkim bana, ‘Sen bu başvuruları yapmışsın ama ameliyatını olmadan ben sana ismini vermeyeceğim’ dedi. Ben mahkemeye çıkmadan duruşmanın nasıl sonuçlanacağını biliyordum. Bu konuşmadan sonra emsal kararlar aramaya başladım” diyerek anlattı.
11 Aralık 2017’de isim değişikliği için başvuruda bulunan bir kişinin “cinsiyet değiştirme” ameliyatı olmadığı gerekçesiyle isim değişikliği talebi reddedilmişti. Konuyla ilgili AYM’ye bireysel başvuru yapan kişiyle ilgili AYM 27 Aralık 2021’de özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine hükmetmişti. ( 2018/34343). Bu kararı mahkemeye sunduğunu aktaran Kaygısız, şunları ekledi:
“Bana, ‘Ne yaparsan yap, cinsiyetini değiştirmeden ismini değiştirmem’ dedi. Bir kadınla beraber olup baba olabileceğimi söyledi. Ben de ‘Tamam’ deyip ameliyat için verilen izinle yumurtalıklarımı (testis) 8 Aralık’ta aldırdım. 28 Aralık’ta görülen ikinci duruşmaya üremeden tamamen yoksun olduğumun belirtildiği ameliyat raporumu götürmeme rağmen bana yine aynı cevabı verdiler. ‘Cinsiyetini tamamen değiştir öyle gel, erkek cinsiyetine Merve ismini vermiyorum’ dediler.”
Testis aldırma ameliyatını olmayıp ismini değiştiren birçok arkadaşının olduğunu söyleyen Kaygısız, “Emsal kararlar ortada, hâkimin bana kastının olduğunu düşünmeye başladım. Kimliğimi bir yerde çıkartırken sıkıntı yaşıyorum. Bu psikolojik olarak da çok zor, özgüvenimi kaybettiriyor” diye ekledi.
