Türkiye’de yakıt fiyatlarındaki hızlı yükseliş sürüyor. Bir litre benzin 10 Mart 2021’de 7 lira 7 kuruş iken aradan geçen bir yılın ardından bugün (10 Mart 2022) 20 lira 40 kuruş seviyesinde. Konuştuğumuz taksi ve dolmuş esnafı, yakıt parasını çıkarmak için çalışır hale geldiklerini söylüyor. Vatandaşlar da araçlarını kullanmayı bıraktıklarını, bunun yerine daha hesaplı olduğu için toplu taşımayı tercih ettiklerini anlatıyor. İktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe’ye göre artışların üç sebebi var: Dünyada petrol fiyatlarının yükselişi, Türkiye’de döviz kurlarının yüksek seyri ve yanlış hükümet politikaları.
Haber – Kamera – Kurgu: Aytuğ Özçolak
“Bizim buna dayanacak gücümüz yok”
İzmir’de konuştuğumuz taksi şoförleri, akaryakıta özellikle son bir ayda gelen zamlarla kazançlarının eridiğini belirtti. Taksi şoförü Mehmet Ahmet Seyrek, zamların taksi esnafına etkisini şöyle anlattı:
“Şu an kazancımız yok, resmen zarar ediyoruz. 22 lira 90 kuruşa mazot alıyoruz, bizim buna dayanacak gücümüz yok.”
“Son üç ayda mazot uçtu”
Dolmuş şoförü Turgay Yumuşak ise şöyle konuştu:
“Şu son üç ayda mazot uçtu. Boş gidiyoruz. Gerçekten mal sahipleri de, çalışan şoför arkadaşlar da zor durumda. Zam yapsalar, ücretleri 7-8 liraya çıkarsalar müşteri bulamayacaklar. Buna süratle bir çözüm bulunması lazım.”
Dolmuş şöförü N. K. ise zamların dolmuş esnafına etkisini şöyle tarif etti:
“Şu an mazotu 600-650 liraya alıyorum, bir ay önce 320, altı ay önce 200 liraya alıyordum. Bu fiyatların sonucunda doğal olarak yolcu da azaldı. Yani şu an para kazanamıyoruz. Dayanamıyoruz yani dayanacak gücümüz yok.”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
“Arabamı kullanmayı bıraktım”
Dolmuşta konuştuğumuz bir vatandaş, son bir haftadaki zamların ardından kendi aracını kullanmayı bıraktığını ve artık toplu taşımayı tercih ettiğini söyledi:
“Ben çocuğumu her gün okula arabam ile alıp bırakıyordum. Sürekli gelen zamların ardından dolmuşla gidip gelme kararı aldım. İki litrelik bile benzin kullansam neredeyse 50 liraya geliyor.“
“Yaşadığımız olağanüstü bir dönem”
İktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe de yakıta her gün zam gelmesi gibi durumu daha önce görmediğini belirtti:
“Ben her gün zam geldiğini hatırlamıyorum. Yetmişli yıllarda petrol krizleri olduğunda fiyatlarda sıçramalar olurdu ama günlük olarak olmazdı, belli periyotlarda fiyatlar artardı. Şimdi yaşadığımız olağanüstü bir dönem. Birkaç hafta önceye kadar insanlar benzin istasyonlarına koşturuyordu. Sonra baktılar ki bunun sonu yok. Ne zaman koşturacaksınız? Fiyatlar her gün bir lira, iki lira gibi inanılmaz derecede yüksek tutarlarda artıyor.“
“Bir litre akaryakıta yaklaşık 6 lira vergi ödüyoruz”
Karatepe, zamların sebeplerini ise şöyle açıkladı:
“Dünyada petrol fiyatlarının arttığını biliyoruz. Yaklaşık bir ay önce 93-94 dolar seviyesinde seyreden Brent petrol, Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte bugün 130 dolara kadar ulaştı. Dolayısıyla petrolün dünyadaki fiyatının yükseliyor olmasının bize yansıması normal bir şey. Çünkü biz petrol üreticisi bir ülke değiliz. Petrol ihtiyacımızın yaklaşık yüzde 92-93’ünü ithal ediyoruz. Fiyatlara etki eden bir diğer faktör kurların seviyesi. Bugün döviz kurları inanılmaz derecede yüksek seyrediyor. 14 seviyesinde hareket eden bir dolar kuru var. Mesela eylül ayında kur 8,5 lira seviyesindeydi. Bu artışın etkisini de çok belirgin biçimde yakıt fiyatlarında hissediyoruz. Bir diğer faktör ise iktidarın geçen yıl uygulamaya başladığı akaryakıtta ÖTV’yi sıfırlama uygulamasının aralık ayında son bulması. Bugün akaryakıttan hem ÖTV hem de yüzde 18 oranında KDV alınıyor. Bir litre akaryakıta yaklaşık 6 lira vergi ödüyoruz.”
“Düşük faiz ısrarı kurları, kurlar da fiyatları yükseltiyor”
Karatepe, yapılması gerekenler konusunda ise şunları söyledi:
“Bence yapılması gereken şeylerden, iktidarın doğrudan müdahale edebileceği şeylerden biri, bu ürünlerden aldığı ÖTV ve KDV fiyatlarıyla oynamak. Şu an bir litreden alınan 6 liralık vergi, toplam fiyatın neredeyse dörtte birine denk geliyor. Buralarda bir indirim yapılması hem esnafı hem de vatandaşı rahatlatır. Diğer yandan kurların hareketini engelleme imkânı aslında iktidarın elinde var. Mevcut faiz politikasını değiştirirse bunun olumlu etkisini görürüz ancak iktidarın bu yönde bir adım atma niyetinin olmadığı görülüyor. Cumhurbaşkanının düşük faiz ısrarının devam ettiği anlaşılıyor, bunun sonucunda kurlar yükseliyor, onun sonucunda da fiyatlar yükseliyor.”
Prof. Dr. Yalçın Karatepe, hükümetin yakıttaki ÖTV ve KDV oranlarına müdahale etmemesi ve döviz kurlarındaki artışın devam etmesi durumunda fiyatların artmaya devam edeceğini belirtti.
