Türkiye 2021 yazında tarihinin en büyük orman yangınlarını yaşadı. 28 Temmuz-12 Ağustos tarihleri arasında çıkan 299 yangında, havadan ve karadan müdahalelerin yetersiz kalması sonucunda yüz binlerce hektarlık orman yandı, sekiz insan ve sayısız hayvan yaşamını yitirdi. Sekiz ayın ardından havalar tekrar ısınmaya başladı, uzmanlar tarafından “yangın sezonu” olarak tanımlanan dönem mayıs ayıyla birlikte başlıyor. Ancak Türkiye halen herhangi bir yangın söndürme uçağına ve yeterli sayıda yangın söndürme işçisine sahip değil.
“Havaların ısınmasını beklemeden”
“Havaların ısınmasını beklemeden orman yangınlarıyla mücadeledeki altyapımızı güçlendirecek adımları atıyoruz. Bu çerçevede yerli ve milli insansız insansız hava aracı sayımızı sekize, yangın söndürme uçaklarımızın sayısını 20’ye, helikopter sayımızı 55’e çıkarıyoruz. Filomuz ekleyeceğimiz yeni hava araçlarıyla kapasitemizi yükseltiyoruz.”
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 22 Ocak 2022’de yaptığı bu açıklama, henüz karşılığını bulmuş değil. Yangın söndürme uçakları ve helikopterleri için yapılacak ihaleler Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) tarafından yılın ilk günlerinde duyurulmuştu. Ancak bu ihalelerin ne durumda olduğuna dair bir açıklama şu ana kadar yapılmadı. Başkanlık, son on günde ise üç yeni ihale açtı. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay’a göre yeni açılan ihaleler, önceki ihalelerin sonuçlanmadığı şeklinde yorumlanabilir. Tolunay, diğer yandan Türkiye’nin yangın sezonuna 20 gün kala hazır olmadığını belirtiyor: “9 Nisan itibariyle Türkiye’de yangın söndürme uçağı yok. Bunun yanında yeterli yangın söndürme işçisine de sahip değiliz.”
4 Ocak’ta ihale açılmıştı, sonucu hala belli değil
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan 4 Ocak’ta yapılan açıklamada, “2022 yılında orman yangınlarıyla mücadele edebilmek amacıyla; beş adet amfibik uçak, beş adet büyük tanker uçak, 10 adet küçük tanker uçak ve 55 helikopterden oluşacak hava gücü süreci Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından başlatılmıştır” denilmişti. İhalenin Tarım ve Orman Bakanlığı’nca değil SSB tarafından yapılacağına dikkat çekilen açıklamada, amfibik uçakların sipariş üzerine üretilen özel uçaklar olduğu, uçaklar tedarik edilene kadar kiralama yöntemi ile hizmet almaya devam edileceği açıklanmıştı. İhale süreçlerinin en geç nisan ayına kadar bitmesi bekleniyordu. Ancak ihalelerin sonuçlanıp sonuçlanmadığı veya sürecin ne durumda olduğuna dair bir açıklama henüz yapılmadı. Konuyla ilgili Savunma Sanayii Başkanlığı’na yazılı şekilde ilettiğimiz sorular da yanıt bulmadı.
Tekrar ihale süreci
4 Ocak’ta, sipariş üzerine üretilen özel uçaklar olduğu ve bu yüzden tedarik sürecinin uzun olduğu belirtilen amfibik uçaklarla ilgili ihalenin durumu belirsizken, 28 Mart’ta tekrar ihale açıldı. SSB tarafından yapılan ihale duyurusunda 20 adet uçak tedarik edileceği açıklandı. Tekliflerin ise 9 Mayıs’a kadar verilebileceği belirtildi.
4 Ocak’ta özel amfibik uçaklar tedarik edilene kadar kiralama yöntemine gidileceği ilan edilmişti. Kiralama ihalesi duyurusu 29 Mart’ta yapıldı. Duyuruda, “Proje kapsamında 2022 yılı yangın sezonu boyunca 10 (on) adet 2-4 (iki-dört) ton tank kapasiteli uçaklar kiralanacaktır” denilirken, tekliflerin 18 Nisan’a kadar iletilebileceği belirtildi.
4 Nisan’da bir kiralama ihalesi daha
Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından 4 Nisan’da yapılan üçüncü duyuruda, “Proje kapsamında 2022, 2023 ve 2024 yılları yangın sezonu boyunca toplam 5 adet olmak üzere, asgari 5 ton tank kapasiteli Amfibik ve/veya asgari 8 ton tank kapasiteli Tanker Uçaklar kiralanacaktır” denildi. Tekliflerin 25 Nisan’a kadar sunulabileceği açıklandı.
Geç mi kalındı?
Prof. Dr. Doğanay Tolunay’a göre ihalelerin çok daha önceden sonuçlanması, 1 Mayıs itibariyle yangınla mücadeleye hazır olunması gerekiyordu: “Ülkemizde yangın sezonu dediğimiz bir dönem vardır, havaların ısınmasıyla başlar sonbahara kadar devam eder. Tarih olarak da 1 Mayıs ile 1 Kasım tarihleri arası diyebiliriz. Yirmi gün kaldı. Mayıs ayı itibariyle orman yangınları ile mücadele için araç filonuzun hazır olması, orman işçisinin hazır olması, teknik-uzman ekibin hazır olması gerekir. Uçak ve helikopter yangınla mücadele araç gereçlerinin bir parçası, bunlarında yine mayıs ayı başında hazır bulunması gerekir.”
“9 Nisan itibariyle Türkiye’de hazırda uçak yok”
Tolunay, bugün itibariyle Türkiye’de yangın söndürme uçağının olmadığını söylüyor: “Hava filosuyla ilgili ihale Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından ocak ayında açıklanmıştı. 20 uçak, 55 helikopter kiralanacağı ve nisan ayına geldik, bu ihalelerin sonuçları açıklanmadı. Yeni ihalelere çıkılması önceki ihalelerin yapılamadığı şeklinde yorumlanabilir. Bu sadece bir yorum çünkü ihaleleri kim, nasıl, kaça aldı bunlar açıklanmadı. Ancak 9 Nisan itibariyle Türkiye’de hazırda uçak ve helikopter yok. Belki geçen yıldan anlaşılmış az sayıda helikopter bulunabilir ama şu anda uçağımız yok. Bunların da yakın zamanda ihalelerinin tamamlanıp Türkiye’ye gelmesi çok mümkün görünmüyor. Geçen sene de uçak ihaleleri açılmıştı ve iptal edilmişti. Sonrasında üç tane uçak kiralanmıştı, bunların ülkemize gelmesi de yangın mevsiminin tam ortası olan 1 Temmuz’u bulmuştu.”
“Orman yangını işçisi de yeterli değil”
Tolunay, yangınla mücadele kapsamındaki diğer önlemlerde de yetersiz kalındığını belirtiyor: “Yangınlarla mücadele sadece uçak ve helikopterle olmaz. Geçen yılki gibi büyük yangınlar olduğu zaman yerden müdahale yapılması gerekir. Bunun için de teknik personelin sayısının yeterli olması gerekir. Bu sene orman yangın işçisi alımlarında da sorunlar yaşandı. Önce ek 10 bin kadar sözleşmeli işçi alınacağı açıklandı. Sonra bu sayı 5 bine indirildi. Ancak İŞKUR üzerinden yapılacak yangın işçisi alımları da yine birkaç ayı alabilecek durumda. Çünkü başvurular yapılacak, mülakatlar olacak, güvenlik soruşturmaları olacak. Bu konu da yine 1 Mayıs’a yetişmeyecek gibi görünüyor.”
“Yangın sezonu öncesinde ilgili kurumların ortak çalışmalar yapması gerekiyordu”
Tolunay, belediyeler ve diğer kuruluşların şu ana kadar herhangi bir ortak çalışma yapmadığını vurguluyor: “Yangın riski olan bölgelerdeki vatandaşlara yangın sırasında nasıl davranacaklarına, yangından nasıl kaçacaklarına dair planların bilgilerin verilmesi gerekiyor. Belediyelerle diğer kuruluşların ortaklaşa çalışması gerekiyor. Bunun için de yangın sezonu öncesinde ilgili kurumların ortak çalışmalar yapması gerekiyordu. Bunlarda da aksaklıklar var. Uçaklar bunun bir parçası, elinizde işçiniz yoksa, uçaklarınızla iletişim kuramıyorsanız, yangına müdahale eden araçlarınızın nerede olduğunu bilemiyorsanız, yangına müdahale edecek ekiple iletişim kuramıyorsanız yangınlar yine büyür. Şu anda orman yangınları ile mücadeleye ülke olarak hazır değiliz.”
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
