AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, şubatta enflasyonun düşeceği vaadini yineledi. Enflasyon, baz etkisiyle düşebilir ancak bu fiyatların gerileyeceği anlamına gelmiyor. Medyascope’a konuşan Prof. Dr. Erkan Erdil, enerji ve gıda fiyatları ile jeopolitik risklerdeki gelişmelere göre baz etkisinin de enflasyonu düşürmeye yetmeyebileceğine dikkat çekerek, “Tek bir değişken üzerinden öngörüde bulunmak çok zor, çok fazla parametre var” dedi.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Eylül’de İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) 140. yıl özel ödülleri programında konuşmuş ve “Enflasyon şubatta makul seviyeye inecek, sonraki dönemlerde ise tek haneli rakamlara düşecek” demişti. Aynı sözleri pek çok kez yineleyen Erdoğan, 5 Eylül’deki kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada oran vererek, enflasyonun yılbaşından sonra “yüzde 40’lara, yüzde 20’lere ineceğini” söylemişti.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 4 Eylül’de açıkladığı Orta Vadeli Program’da (OVP ise 2022 yılı sonunda enflasyonun yüzde 65’e gerileyeceği öngörülüyordu. Bakanlığın yıl sonu tahminlerine rağmen, yılbaşından sonra enflasyonun düşeceği konusunda Erdoğan haklı olabilir mi? Hükümetin, seçim yatırımı olarak enflasyonu düşürmeyi hedeflediği tartışılıyor. Peki AKP bunu başarabilir mi?
Enflasyon düşebilir
Eylül 2021’den bu yana, Merkez Bankası’nın (MB) faiz indirimleri ve kur artışlarına paralel olarak, enflasyon artmaya devam ediyor. Ağustos 2022’de yıllık yüzde 80,21’e ulaşan enflasyon, önceki yıl büyük artışların gözlendiği aralık-ocak döneminde, baz etkisiyle düşüşe geçebilir.
Baz etkisi nedir?
Enflasyon hesaplamaları yapılırken, bir dönem baz (temel) alınır. İki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir. 2022 yılı başında, enflasyon değerleri önceki aylara göre yüksek olduğu için, bir sonraki yılın aynı döneminde aylık enflasyon oranlarının düşük çıkması durumunda enflasyon oranları bir önceki yıla göre düşük kalabilir.
Erdoğan’ın enflasyonun Şubat 2023’te düşeceğini söyledi. Şubat 2022’de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yıllık enflasyonu yüzde 54,44 olarak açıklamıştı. TÜİK’e göre, Şubat 2021’de 100 Türk Lirası (TL) olan hizmet veya mal sepeti, Şubat 2022’de 154,44 TL oldu. Şubat 2023’te Erdoğan’ın dediği gibi enflasyon düşer ve yüzde 40’a gerilerse, aynı hizmet veya mal sepetinin bedeli 216 TL olur.
Enflasyonun düşmesi, fiyatların düşmesi demek değil
Ekonomide, fiyatlar genel seviyesindeki artış enflasyon ile ifade edilir. Fiyatlar genel seviyesindeki düşüş ise deflasyondur. Türkiye’de gerçekleşmesi beklenebilecek gelişme ise dezenflasyon. MB’nin Para Politikası Kurulu (PPK) karar metinlerinde de sıklıkla, “fiyat istikrarı için atılan adımlar ile birlikte, küresel barış ortamının yeniden tesis edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağı” vurgulanıyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Dezenflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki artış hızının yavaşlaması anlamına geliyor. Enflasyonun düşmesi, yani dezenflasyon, fiyatların düşmesi demek değil.
Erdil: “Tek bir değişken üzerinden öngörüde bulunmak çok zor, çok fazla parametre var”
Enflasyonun seyrini Medyascope için değerlendiren Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erkan Erdil, baz etkisinin hareketli ortalamalar üzerinden hesaplandığını söyleyerek, “Yıllık enflasyon düşüyor gibi oluyor ama bu hiçbir zaman reel düzeyde bir fiyat düşüşü değil. Sadece fiyatların artış hızının yavaşlaması ihtimali var” dedi.
Sadece baz etkisiyle enflasyonun düşmesinin mümkün olduğunu belirten Erdil, jeopolitik risklerin ve döviz kurundaki hareketliliklerin fiyatlara yansıması ile baz etkisinin yetersiz olabileceğini ve bir seçim vaadi olarak enflasyonu düşürmenin mümkün olmayabileceğini söyledi. OVP’de yer aldığı gibi, 2022 yılı sonunda dolar kurunun 21 TL olacağını tahmin edildiğine dikkat çeken Erdil, “Kurla birlikte, dış ticaret açığımızın artacak olmasının ve euro düşerken doların yükselmesinin de fiyatlara yansıması olacaktır. Tek bir değişken üzerinden öngörüde bulunmak çok zor, çok fazla parametre var” diye konuştu.
“Kışın, gıda ve enerji fiyatlarının etkisiyle enflasyon, görece daha yüksektir”
Erdil, üretici fiyat endekslerini (ÜFE) takip etmek gerektiğini belirterek, ÜFE’nin hızı azalırsa, gecikmeli olarak tüketiciye de yansıyabileceğini söyledi. Kış aylarında, enerji ve gıda fiyatlarındaki artışın da enflasyonu yükselteceğini vurgulayan Erdil, şöyle devam etti:
“Enerji fiyatları, şu anda dünyadaki talep azalmasına koşut olarak azalıyor. Bu devam ederse bir sıkıntı olmaz ama Rusya-Ukrayna savaşı ve bölgedeki siyasi istikrarsızlıklar çok kestirilemiyor. Putin’in kısmi seferberlik ilanı ve başka adım atma ihtimali. Bunlar enerji fiyatlarını kışın da etkileyebilir. Yaz aylarına görece, gıda fiyatları üzerinden de kışın enflasyon daha yüksek çıkar. Tarım ürünlerindeki girdi fiyatlarındaki artışın etkisiyle, yazın enflasyonda böyle bir düşüş de olmadı.”
