Türkiye toplumuna son iki yılda dördüncü kez “doğalgaz müjdesi” verildi. Ancak bulunan doğalgaz rezervlerinin ne kadar verimli olacağı ve yurttaşların doğalgaz faturalarına ne kadar etki edeceği belirsizliğini koruyor. Keşfedilen bu rezervler Türkiye’nin ihtiyacını ne kadar karşılar? Gaz en erken ne zaman sisteme verilebilir? Türkiye’nin Karadeniz’deki faaliyetleri neler?
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dünkü (26 Aralık) kabine toplantısının ardından Karadeniz’deki Çaycuma-1 sondajında arama çalışmalarına devam eden Fatih sondaj gemisinin 58 milyar metreküplük yeni doğalgaz rezervi bulduğunu açıkladı. Bu yeni rezerv ile Türkiye’nin Karadeniz’de keşfettiği rezerv miktarı 710 milyar metreküpe ulaştı, piyasa değeri ise 1 trilyon dolar.
Dün açıklanan doğalgaz rezervinin ne anlama geldiğini, ne zaman kullanılmaya başlanacağını, Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacının ne kadarını karşılayacağını ve vatandaşın faturasına etkisi olup olmayacağını anlatmadan önce Karadeniz’de açıklanan müjdelerin kronolojisine bakalım.
İlk müjde 2020’de
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye tarihinin en büyük doğalgaz rezervi keşfini 21 Ağustos 2020’de açıkladı. “Ülkemizin milli enerji ve maden politikasını yeni baştan belirledik” diyen Erdoğan, Fatih isimli sondaj gemisinin 320 milyar metreküplük bir doğalgaz rezervi keşfettiğini müjdeledi.
Fatih gemisinin bulduğu bu rezerv, Zonguldak’ın 170 kilometre açıklarındaki Tuna-1 araştırma kuyusunda ve 2 bin 100 metre derinlikteydi.
85 milyar metreküp daha
Karadeniz’deki doğalgaz rezervine 17 Ekim 2020’de bir yenisi daha eklendi. Erdoğan, Fatih gemisinin 85 milyar metreküp daha doğalgaz bulduğunu açıkladı. Böylece Türkiye’nin Karadeniz’deki toplam doğalgaz rezervi 320’den 405 milyar metreküpe yükseldi.
- VİDEO | Karadeniz’deki doğalgaz keşfini Ankaralılara sorduk: “Aşı ya da okulla ilgili bir müjde bekliyorduk”
Gaz keşfi yükseliyor
Erdoğan bir sonraki müjdeyi 4 Haziran 2021’de duyurdu. Zonguldak’ta düzenlenen Filyos Limanı Açılışı ve Doğalgaz İşletme Tesisleri Temel Atma Töreni’nde konuşan Erdoğan, Fatih gemisinin Sakarya açıklarındaki Amasra-1 kuyusunda 135 milyar metreküplük yeni bir doğalgaz keşfi yaptığını açıkladı, Karadeniz’deki toplam gaz keşfi 540 milyar metreküpe çıktı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Son müjde
Erdoğan’ın Karadeniz’deki son müjdesi dün akşam saatlerinde geldi. Fatih sondaj gemisi, Çaycuma açıklarında başladığı Çaycuma-1 sondajında 58 milyar metreküplük yeni bir doğalgaz keşfetti. Erdoğan, bu son müjde ile Türkiye’nin Karadeniz’deki doğalgaz rezerv miktarının 710 milyar metreküpe çıktığını söyledi.
Basit bir matematikle rezerv miktarının aslında 710 milyar değil, 598 milyar metreküp olması gerektiğini anlıyoruz. Peki bu nasıl mı oluyor? Onu da Erdoğan’ın ağzından dinleyelim:
“Dünyanın alanında en yetkin ve güvenilir rezerv değerlendirme şirketi, sahada açtığımız 13 kuyunun 3 boyutlu modellemelerini çıkarttı. Bu modellemelere dayalı verilerin detaylı analizi neticesinde daha önce ilan ettiğimiz 540 milyar metreküplük rezervimiz 652 milyar metreküp olarak revize edildi. Böylece Karadeniz’deki gaz rezervimiz Çaycuma-1’deki yeni keşfimizle birlikte 170 milyar metreküp artarak toplamda 710 milyar metreküpe ulaştı.”
Şimdi ne olacak?
Karadeniz’deki bu son müjdenin ardından görüşlerine başvurduğum Rusya ve enerji uzmanı Aydın Sezer, “Bana bu haberi tek kelime ile yorumla deseniz ‘Olumlu’ derim, iki veya üç kelime ile derseniz ‘Çok da değil’ derim” yanıtını veriyor.
Erdoğan’ın Ağustos 2020’deki açıklamasından önce Reuters’a konuşan yetkililerin tahminleri, Karadeniz’de toplam 800 milyar metreküplük bir rezerv olduğu yönündeydi. Yetkililere göre bölgede bulunan doğalgaz 7 ile 10 yıl arasında kullanıma alınabilirdi.
Reuters’ın bu haberini hatırlatan Sezer, 2020’den beri açıklanan rakamların “yazılı bir senaryo”ya dönüştüğü izlenimine kapıldığını söylüyor: “Keşif deniliyor ama ticarileştirilmiş gibi açıklanıyor. Oysa tam rakama ulaşabilmek için ayrı sondaj yapılması lazım. Fakat kamuoyunun önüne kesin ve net rakamlarla geliyorlar.”
Türkiye’nin ihtiyacını ne kadar karşılar?
Sezer’e “Açıklanan bu 58 milyar metreküplük gaz ne kadar büyük?” diye sorduğumda şu cevabı alıyorum: “11 aylık kadar.”
“Peki, 800 milyar metreküp Türkiye’nin ihtiyacını ne kadar karşılar?” dediğimde de Sezer, Türkiye’nin yılda 60 milyar metreküp doğalgaz tükettiğini hatırlatıyor:
“Hattın taşıma kapasitesi ve üretim kapasitesini bir kenara koyalım. 800 milyar metreküpü tam kapasite ile kıyıya çekersek 10 ila 12 yıla kadar ihtiyacımızı karşılar. ”
“Üretime 2023 itibarıyla başlayacağız”
Karadeniz’de bulunan bu doğalgaz rezervlerinin üretimi hakkındaki en net açıklamalar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’den geldi. Dönmez, haziran ayında yaptığı bir açıklamada, Sakarya’daki sahada bulunan doğalgazın ilk üretimine 2023 yılı itibarıyla başlanacağını duyurdu.
Öte yandan Dönmez, 2026’dan itibaren konutlarda kullanılan doğalgazın tamamının 25-30 yıl boyunca Karadeniz’de bulunan doğalgazdan çıkacağını vurguladı.
Dönmez’in “2026’da tüm kuyuları açmış olacağız” açıklamasını hatırlatan Sezer, Türkiye’nin ilk üretim sahasından kıyıya rekor düzeyde boru döşediklerini ve doğalgaz piyasasındaki gelişmelere bağlı olarak da bu süreci hızlandırdıklarının altını çiziyor. Üretimin ne zaman olacağına dair belirsizliğin devam ettiğini söyleyen Sezer, “2-3 yıl sürebilir” diyor.
Sezer’le bu konuşmayı yaptıktan sonra Bakan Dönmez bir açıklama daha yaptı: “Cumhuriyetimizin 100. yılında inşallah bu gazı insanımızla buluşturmak istiyoruz. Bir aksilik çıkmadığı takdirde mart ayının sonuna doğru da ilk gazı sisteme vermiş olacağız.”
Doğalgazın tüketime sunulması için açıklamada verilen tarihin ne kadar gerçekçi olduğu şüpheli. Konuştuğum uzmanların yorumlarına ve daha önceki örneklere bakarsak, mart ayı sonu fazlasıyla erken gözüküyor.
“İthalata bağlı yaşamaya devam edeceğiz”
Türkiye’de tüketilen enerjinin yüzde 70’inden fazlası ithal ediliyor. Türkiye, ihtiyaç duyduğu doğalgazı Rusya, Azerbaycan, İran ve diğer ülkelerden ithal ediyor.
Karadeniz’de ne kadar gaz bulursak bulalım Türkiye’nin net doğalgaz ve petrol ithalatçısı konumunda olduğunu hatırlatan Sezer, “Biz Türkiye’de ithalata bağlı yaşamaya devam edeceğiz” diyor.
Faturalara etkisi ne olacak?
Erdoğan’ın açıkladığı doğalgaz müjdelerinin ardından yurttaşların en çok merak ettiği konu, bu keşiflerin doğalgaz faturalarına nasıl yansıyacağı. Sezer, dünyadaki enerji fiyatları düşse bile Türkiye’de fiyatların düşmeyeceğini söylüyor. Denizde bulunan doğalgazın maliyeti konusunda şeffaflık olmadığını vurgulayan Sezer, bu gazın yerli ve milli gaz denilerek BOTAŞ ya da TPAO’ya sübvanse edileceğini düşünüyor.
TPAO’nun Karadeniz’deki faaliyetleri neler?
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) Karadeniz’de yürütmekte olduğu hidrokarbon arama faaliyetleri 2004 yılından itibaren ivme kazandı. TPAO’nun internet sitesinde yer alan bilgilere göre, 2004 ile 2019 yılları arasında Karadeniz’de yürütülen yoğun sismik faaliyetler ve toplanan veriler sonucunda altı adet derin deniz ve 10 adet sığ deniz arama kuyusu kazıldı. Akçakoca-3 ve Akçakoca-4 kuyularındaki gaz keşfinin ardından Akçakoca üretim sahasında kazılan kuyu sayısı ise 24 adet.
Fatih gemisinin 320 milyar metreküplük doğalgaz keşfettiği Tuna-1 kuyusu ise Zonguldak’ın 170 kilometre açıklarında.
Türkiye’nin kaç tane sondaj gemisi var?
Türkiye, dört sondaj gemisiyle denizlerdeki aramalarına devam ediyor: Fatih, Kanuni, Yavuz ve Abdülhamid Han.
- Fatih: Türkiye’nin ilk milli sondaj gemisi Fatih, 2017’de TPAO’ya katıldı. Uzunluğu 229 metre, genişliği 36 metre, 51 bin 283 groston ağırlığında ve 6. nesil teknolojiye sahip gemi, Güney Kore’de 2011’de inşa edilerek denize indirildi.
- Yavuz: 2018’de envantere katılan Yavuz, 230 metre uzunluğunda ve 36 metre genişliğinde.
- Kanuni: Türkiye’nin üçüncü sondaj gemisi Kanuni, 2020 yılında envantere katıldı. Gemi 2012 yılında inşa edildi. 227 metre uzunluğunda ve 42 metre genişliğinde.
- Abdülhamid Han: Türkiye’nin envanterine en son kattığı gemi ise Abdülhamid Han. Güney Kore yapımı bu gemi, TPAO tarafından Kasım 2021’de satın alındı ve mayıs ayında Mersin’deki Taşucu NATO Limanı’na demirledi. Abdülhamid Han, 238 metre uzunluğunda ve 42 metre genişliğinde.
