Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in açıklamalarından sonra “dezenflasyon” kavramı gündeme geldi. Peki, dezenflasyon nedir? Ekonomi üzerinde nasıl etkileri olur?
Dezenflasyon, fiyat artış hızındaki düşüş anlamına gelir. Dezenflasyon, “mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesindeki sürekli düşüş” anlamına deflasyon ile karıştırılmamalı. Deflasyon sürecinde mal ve hizmetlerin fiyatları düşerken, dezenflasyon sürecinde fiyatlar yükselmeye devam eder ancak artış hızı yavaşlar.
Örneğin, yıllık enflasyonun yüzde 10’dan, yüzde 9’a, ardından da yüzde 8’e gerilemesi bir dezenflasyon sürecidir.
Dezenflasyonist süreçte fiyatlar şu şekilde ilerler:
Bu yıl yüzde 30 enflasyon: 100 TL — 130 TL
Gelecek yıl yüzde 15 enflasyon: 130 TL — 149,5 TL
Dezenflasyonun nedenleri
Bir ekonominin dezenflasyon sürecine girmesini birkaç faktör tetikleyebilir. Örnek olarak, hükümetlerin kemer sıkma politikaları dezenflasyonu tetikleyen etkenlerden biridir. Merkez bankalarının faiz oranını yükseltmesi, para arzını daraltması, bankaların, işletmelerin ve tüketicilerin borçlanmasını daha pahalı hâle getirerek talebi frenlemesi, fiyatlardaki artış hızını yavaşlatarak dezenflasyona sebep olur.
Enerji fiyatlarının düşmesi, tüm mal ve hizmetlerin üretiminde, nakliyesinde ortaya çıkan maliyetleri etkilediği için dezenflasyonu tetikleyen bir diğer etmendir.
Ekonomide pek çok şey beklentilerle ilgilidir. Enflasyon beklentilerinin düşük olması da süreci etkiler. Bu sebeple de merkez bankaları zaman zaman yaptıkları açıklamalarla beklentileri şekillendirmeye çalışır.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Örnek olarak, tüketiciler daha fazla enflasyon olmasını beklediklerinde harcamalarını öne çekerler. Bu da enflasyonda bir yükseliş yaratır ancak enflasyonun düşeceği beklentileri insanların tüketim hızını keser.
Dezenflasyonun etkileri nelerdir?
Daha düşük enflasyon, bir ülkede yaşayanların geleceğe dair daha az kaygı duyması demektir. Bugün, enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde yaşayanların kafalarında pek çok soru var: Kiram ne kadar olacak? İşimden kovulur muyum? Aldığım maaş yetecek mi?
Enflasyon düştükçe yatırımcıların kârı artar, merkez bankaları faiz artışlarını yavaşlatır ya da faizleri düşürmeye başlayabilir. Düşen faiz, yatırımları artırır, işsizliği azaltır. Tabii bu saydıklarımız, yüksek bir enflasyondan daha kabul edilebilir bir seviyeye düşüşte yaşanacaklar.
Düşük bir enflasyon ortamında ortaya çıkan dezenflasyonist süreç, ekonomiler için olumlu bir şey değildir. Çok düşük enflasyon da ekonomi için sarsıcı bir durum ortaya çıkarır. O yüzden ekonomistler enflasyonda makul oran olarak yüzde 2’yi baz alırlar. ABD’nin salgın sonrası faiz artışlarıyla enflasyonu yüzde 2’ye çekme isteği de bundan kaynaklanıyor.
Sonuç olarak dezenflasyon için iyi ya da kötü gibi bir değerlendirme yapılamaz. Enflasyon oranı burada belirleyici bir rol oynar.
Düşük enflasyon ya da deflasyon dönemlerinde insanların tüketmeye yönelik iştahları azalır. Böyle bir dönemde tüketiciler harcamalarını erteleyebilirler. Tüketimin azalması, üretimin de azalmasına yol açacağı için zincirleme etkiler ortaya çıkabilir. Bu sürecin sonunda da ekonomi bir durgunluğa -yani resesyona- girebilir.
Diğer bir taraftan çok yüksek enflasyonun olduğu bir ülkede çalışanların ücretleri çok hızlı bir şekilde erir çünkü sabit gelirle çalışanların ücretleri, çoğunlukla enflasyonla aynı oranda artmaz. Dolayısıyla böyle bir ortamda girilecek dezenflasyonist sürecin etkileri oldukça olumludur.
Dezenflasyon sürecinin üreticiler üzerinde de farklı etkileri vardır. Yüksek enflasyon sadece üretim maliyetlerini artırmakla kalmaz, aynı zamanda gelecekle ilgili plan yapabilme kapasitesini de kısıtlar. Bu yüzden, yüksek enflasyon ortamında meydana gelecek dezenflasyonist süreç, üreticilerin gelecekle ilgili karar almasını kolaylaştırır.
