Merkez Bankası, politika faizini yüzde 40’a çıkarırken, kredi kartı işlemlerinde uygulanacak faizlerde aralık ayında değişiklik olmayacağını açıkladı. Eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Fatih Özatay, faiz kararını ve kredi kartlarıyla ilgili gelişmelerin tüketicilere etkisini Medyascope‘a değerlendirdi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz artışları yurttaşları doğrudan ve ilk olarak kredi kartı faizlerini artırarak etkiliyor. Dün (23 Kasım) TCMB faizi yüzde 35’ten yüzde 40’a çıkardı ancak kredi kartı azami faiz oranları ve üye işyeri azami komisyon oranlarında aralık ayında değişiklik olmayacağını da duyurdu.
TCMB’nin faiz kararını ve kredi kartı adımını Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi ve eski TCMB Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Fatih Özatay, Medyascope için değerlendirdi.
Faiz artırımlarının sonuna mı gelindi?
Para Politikası Kurulu’nun (PPK) faiz kararı açıklamasında, “Kurul, dezenflasyonun tesisi için gerekli parasal sıkılık düzeyine önemli ölçüde yaklaşıldığını değerlendirmiştir” denildi. TCMB’nin faiz artışlarını destekleyen ve doğru yolda olduklarını söyleyen Özatay, faiz artışlarının devamına ilişkin konuştu:
“Faiz artışlarının sonuna gelindiğini değil de, ‘sona gelinmekte olduğunu’ anlıyoruz. Bir ya da iki artış daha yapacak, aralık ve ocak aylarında. Kanımca aralıkta yapıp duracak ama ocakta bir daha yapacağını düşünenler de var. Olağanüstü bir gelişme olmazsa ve enflasyon tahmin ettikleri gibi giderse, politika faizi yüzde 42,5 ya da 45’te duracak gibi. Sadece faiz değil, maliye politikasıyla da birlikte, TCMB’nin 2024 yıl sonu tahminlerine ulaşılabilir.”
TCMB’nin yüzde 5 enflasyon hedefini neden güncellenmiyor?
PPK’ kararında, bütün kararlarda olduğu gibi orta vadeli enflasyon hedefinin yüzde 5 olduğu vurgulanıyor. Bu hedefin 2012 yılından bu yana olduğunu söyleyen Özatay, “2012-2016 arası enflasyon yüzde 8 düzeyindeydi, yüzde 5 hedefinin bir anlamı vardı. 2021-2022’de üç haneli rakamlara yaklaştı. Enflasyon yüzde 70-80’lere çıktığında da aynı hedef varsa, hedef işlevini görmüyor” diye konuştu. Özatay, enflasyon hedefinin yüzde 5’te tutulmasına tepki gösterdi:
“Hedefi niye koyuyoruz? İleriye ilişkin kararlarda, yapılan sözleşmelerde ışık tutsun diye. Neye göre faiz kararı vereceğim, borçlanacağım, vadeli alışveriş yapacağım ya da ücret sözleşmesi imzalayacağım? Enflasyon hedefi inandırıcıysa, onun kadar ya da ondan biraz daha fazla bir ücret isteyeceğim mesela. Şimdi yok, hedef ne bilmiyoruz.”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Kanun çerçevesinde enflasyon hedefini TCMB ve hükümetin ortak açıkladığını hatırlatan Özatay, “Yıl sonu tahmini ara hedef olarak alınabilir diye düşünüyordum ben ama o da yapılmadı. 2024, 2025 ve 2026 için ara hedef açıklansa iyi olurdu ama kanun çerçevesinde hedefi TCMB açıklamıyor” diye konuştu.
Kredi kartı faiz oranlarının sabit tutulması ne anlama geliyor?
TCMB’nin aralık ayında değişmeyeceğini açıkladığı kredi kartı azami faiz oranlarının sonrası aylarda sabit tutulup tutulmayacağını bilmenin mümkün olmadığını söyleyen Özatay, karar hakkında şunları söyledi:
“Sabit olması tüketici için, kredi kartı kullananlar ve borçlananlar için iyi bir şey. Onları gözetmiş oluyor. Faiz kararlarını alırken, faizi yükseltirken oluşabilecek hasarı azaltmaya çalışıyor. Bu da olumlu bir karar. Yani TCMB düzgün işler yapıyor.”
Kararın, genişleyici olduğu veya seçimlere yönelik alındığı yorumlarına katılmayan Özatay, şöyle devam etti:
“Bir şey yapıyorsunuz, enflasyonu düşürmeye çalışıyorsunuz, faizleri yükseltiyorsunuz. Şu ya da bu nedenle karşı çıkanlar oluyor. Nedenlerden biri de kredi kartı faizlerinin yükselmesi. Çok fazla aykırı ses çıkarsa, o politikayı sürdürmek zorlaşır. Sonuçta en fazla hasar görecek, kendini koruyamayacak kesimlerden birini korumaya çalışıyor. Ben bunda bir anormallik görmüyorum.”
“Kredi kartı kullanan tüketiciyi korurken, bütçeye ufak bir negatiflik gelmiş oluyor”
Kredi kartının faizi üzerinden yaklaşık yüzde 30 vergi ve fon alınıyor. Faizlerin artırılmamasının neden olacağı vergi geliri kaybı hakkında Özatay, şunları söyledi:
“Bütçe açığı 2024-2025’te yüksek olacak, düşürmeye çalışıyoruz. Salt bütçe açığı açısından baktığımızda, bütçe gelirlerinden kayıplar sevimli değil, başka bir taraftan telafi edilmesi gerekir. Zaten iktisat böyle bir şey. Bir karar aldığınızda bir şey düzeltirken, başka bir tarafı bozabiliyorsunuz, bu tercih meselesi. Kredi kartı kullanan tüketiciyi korurken, öbür taraftan bütçeye ufak bir negatiflik gelmiş oluyor, onlar da doğal şeyler. Dolayısıyla onun için makro iktisat var ve bütün olarak bakmak gerekiyor. Bütçeye gelen etki nedir, nereden telafi edebiliriz diye herhalde bakıyorlar.”
Kredi kartı faizinden ne vergisi alınıyor?
Kredi kartı işlemlerinde uygulanan faizden, yüzde 15 oranında Banka Sigorta Muamele Vergisi (BSMV) ve ayrıca yüzde 15 oranında Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) adlarıyla, Gelir İdaresi Başkanlığı’na aktarılmak üzere banka tarafından alınıyor. BSMV ve KKDF, konut kredisi ve konut ipotekli ihtiyaç kredisi haricinde, tüm kredi işlemlerinde hesaplanan faiz üzerinden alınıyor.
BSMV ve KKDF’den kamu 2022’de 75 milyar lira ve 2023’ün ilk 10 ayında 149,3 milyar liralık kazanç elde etti. Bu gelir kalemi, her iki dönem için de merkezi yönetim gelirlerinin yaklaşık yüzde 3’ü kadar oldu. Gelirler içindeki payı artmasa da, 14 Mayıs seçimlerinin ardından yeni TCMB yönetiminin haziran ayından bu yana sürdürdüğü faiz artışları ve yüksek enflasyonla birlikte, BSMV ve KKDF gelirleri yıl bitmeden iki katına çıktı.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel, BSMV ve KKDF’nin kredi kartı borçlarından kaldırılması için Meclis’te kanun teklifi vereceklerini açıklayarak konuyu 22 Kasım’da grup toplantısında gündeme getirdi.
Kredi kartı faizi neden önemli?
Kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranları, referans oranına göre belirleniyor. TCMB’nin ekim ayında faizi yüzde 35’e çıkarmasının ardından, kredi kartı borcunun asgarisi ödenip geri kalanı ödenmediği durumda, kasım ayı itibariyle aylık yüzde 3,66 oranında, ödemenin gecikmesi durumunda aylık yüzde 3,96 oranında, kredi kartı nakit çekim ve kredili mevduat hesapları (KMH) içinse faiz yüzde 4,42 oranında faiz uygulanıyordu. Yapılan politika faizi artışına rağmen, kredi kartı faizleri aralık ayı boyunca bu oranlarda sabit kalacak.
Yüksek enflasyonla alım gücü azalan ve geçinmekte zorlanan yurttaşlar, kredilere ve kredi kartlarına daha fazla yöneldi. TCMB’nin faiz artışları ve tedbirleriyle, hem krediye erişmekte önceki döneme kıyasla zorlanıyor, hem de daha yüksek faiz ödemek zorunda kalıyor. Yurttaşlar günlük harcamalarını borçlanarak yapmaya yöneldikçe finansal sisteme dahil olanların sayısı da artıyor.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi raporlarına göre, eylül 2023 itibariyle bir veya birden fazla kredi kartı sahibi olan 35,8 milyon kişi bir veya birden fazla kredi kullanıyor. Yalnızca eylül ayında 227 bin kişi ilk defa kredi kartı kullanmaya başladı. Borçlanarak geçinmeyi sürdüremeyen 3 milyon 818 bin 605 kişi hakkında ise, bireysel kredi ve kredi kartı borcu nedeniyle yasal takip başlatılmış durumda.
