Kronoloji: Ortadoğu’nun kaderinin değiştiği son 1 yılda neler yaşandı?

İsrail-Hamas savaşı, İsrail-Hizbullah savaşı ve İsrail-İran savaşı. 7 Ekim sonrası Ortadoğu topyekun savaşın eşiğine geldi. İşte son bir yılda bölgede yaşananlar.

Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu ve İsrail’in verdiği cevapla büyüyen ve giderek Ortadoğu’nun diğer bölgelerine yayılan savaşta 1. yılı doldurduk. Hiçbir ülke ve kuruluş İsrail’in saldırganlığını durdur(a)madı. 

7 Ekim sonrası İsrail, 11 bini çocuk olmak üzere 42 bin Filistinliyi öldürdü. “Dünyanın en büyük açık hava hapishanesi” Gazze, en büyük toplu mezara dönüştü. 2 milyon 300 bin nüfuslu Gazze’de hastaneler morga dönüştü. İsrail, sadece Gazze’yi değil; işgal altındaki Batı Şeria’daki saldırılarını da sürdürdü. İsrail, bir yıl içerisinde Batı Şeria’da en az 700 Filistinliyi öldürdü. 

Tel Aviv hükümeti, Gazze’deki nüfusun büyük bir kısmını yerinden etti.

Kalanlar da açlıkla mücadele ediyor. Çünkü ne yiyecek, ne su ne de elektriğe ulaşabiliyor. 

Bölgedeki tüm okullar kapalı çünkü İsrail, abluka altındaki şehre saldırmaya devam ediyor. Gazze’de bir nesil, İsrail’in saldırıları nedeniyle yok oluyor. 625 bin öğrenci savaşın ikinci yılında da eğitim alamıyor. 

7 Ekim sonrası Gazze’deki savaşın kıvılcımları başka bölgelere de sıçradı.

İran’ın liderliğindeki “Direniş Ekseni” olarak bilinen  Lübnan Hizbullah’ı, Yemen’deki Husiler ve Irak’taki bazı gruplar da Ortadoğu’daki savaşa dahil oldu. 

İsrail’in Lübnan Hizbullah’ına düzenlediği saldırılar, iletişim ağlarını hedef alması ve liderleri Hasan Nasrallah’ı öldürmesinin ardından İran’ın verdiği cevapla her gün “Ortadoğu’da topyekûn savaş mı çıkıyor?” sorusunu soruyoruz.

7 Ekim 2023: İsrail-Hamas savaşı başladı

Medyascope Dış Haberler Servisi, 7 Ekim 2023’ten günümüze yaşanan olayları anbean derledi. 

Hamas, İsrail’e eşi benzeri görülmemiş bir deniz, hava ve kara saldırısı başlattı. 

İsrail’in pek çok şehri, Hamas tarafından atılan füzelerin hedefi oldu. İsrail’in hava savunma sistemi Demir Kubbe (Iron Dome), füzelere etkin şekilde karşı koyamadı. Çok sayıda Hamas militanı İsrail askerlerinin koruduğu Gazze Şeridi’ndeki çitleri aştı ve ülkeye girdi. 

7 Ekim günü Hamas, en az 700 İsrailliyi öldürdü. İsrail Sağlık Bakanlığı’na göre en az 2 bin kişi yaralıydı.

Hamas, 7 Ekim günü 100’e yakın İsrailliyi rehin aldı.

Hamas’ın beklenmeyen saldırısının ardından İsrail, Gazze Şeridi’ne misilleme operasyonu başlattı. Adı da belliydi: “Demirden Kılıçlar”.

9 Ekim 2023: Netanyahu düğmeye bastı

7 Ekim sonrası Gazze Şeridi’ni “tamamen kuşatan” İsrail, bölgede yaşayan 2,3 milyon Filistinlinin su, yiyecek ve elektriğini kesti. Öte yandan 300 bin yedek askeri de orduya çağırdı. 

Bilanço da giderek ağırlaşmaya başladı. İsrail topraklarında can kaybı 900’e yükseldi, Gazze’deki sağlık görevlileri ise 680 Filistinlinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

13 Ekim 2023: İsrail ordusundan Gazze halkına uyarı

İsrail ordusu Gazze’nin kuzeyinde yaşayan 1,1 milyon kişinin 24 saat içinde bölgeden ayrılması uyarısı yaptı. 

17 Ekim 2023: İsrail hastane vurdu

İsrail, Gazze’deki El Ehli Hastanesi’ni vurdu. Saldırıda 471 Filistinli öldü. Hastanede, İsrail’in Gazze’ye yönelik bombardımanından kaçan siviller kalıyordu

Saldırı, ABD Başkanı Joe Biden’ın İsrail ziyaretinden birkaç saat önce meydana geldi.

Filistin’e göre hastaneyi İsrail bilerek hedef aldı. Filistin yönetimi 3 günlük yas ilan etti. Hamas, olayı soykırım olarak nitelendiren bir bildiri yayımladı.

İsrail ordusu bir süre sessiz kaldı. Bugün itibariyle İsrail tarafı “Biz yapmadık” demeye başladı.

İsrail ordusu, patlamaya İslami Cihad’ın fırlatmaya çalıştığı roketlerin arızalanarak erken patlamasının sebep olduğunu iddia etti, bu yönde kanıtları olduğunu açıkladı. Kanıt olarak sunulan belgeler arasında bir ses kaydı ve radar kayıtları var.

27 Ekim 2023: İsrail-Hamas savaşı yeni bir safhaya girdi

İsrail, 7 Ekim sonrası Gazze’ye kara harekâtı başlattı.

21 Kasım 2023: Hamas esir takasına “Tamam” dedi

Katar, İsrail ile Hamas arasında esir takası anlaşması imzalandığını açıkladı. Çatışmaların 4 günlüğüne durdurulmasını içeren anlaşma uyarınca Hamas, 50 İsrailli’yi; İsrail ise aralarında kadın ve çocukların bulunduğu 150 tutuklu Filistinliyi serbest bırakacak. Bu anlaşma, 7 Ekim’den bu yana atılan en büyük diplomatik adım.

• ABD İsrail’i, Katar Hamas’ı ikna etti: İşte ateşkesin perde arkasında yaşananlar

Ateşkes, 24 Kasım’da yürürlüğe girdi.

4 Aralık 2023: İsrail-Hamas ateşkesine rağmen savaş büyüyor

İsrail ordusu Gazze’deki askeri operasyonlarını genişletti.

Onlarca tank, zırhlı araç ve buldozer Han Yunus mülteci kampının güneyine girdi. Han Yunus Gazze’nin kuzeyinden kaçan on binlerce Filistinliye ev sahipliği yapıyor.

12 Aralık 2023: Netanyahu müttefiklerinin eleştiri odağında

ABD Başkanı Joe Biden, 7 Ekim sonrası ilk kez İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarını eleştirdi. 

Washington’da katıldığı bir etkinlikte konuşan Biden, İsrail’in binlerce Filistinlinin ölümüne neden olan, sivil-savaşçı ayrımı gözetmeksizin Gazze’ye yönelik bombardımanı nedeniyle uluslararası toplumun desteğini kaybetmeye başladığını dile getirdi.

26 Ocak 2024: İsrail ve soykırım davası

Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Güney Afrika’nın açtığı soykırım davasında İsrail’in abluka altındaki Gazze Şeridi’ne saldırılarını ve bölgedeki sivil ölümleri durdurmasını söyledi ancak “derhal ateşkes” çağrısında bulunmaktan kaçındı. 

Yargıçlar, “Güney Afrika tarafından İsrail’in Gazze’de gerçekleştirdiği iddia edilen eylem ve ihmallerden en azından bazılarının Soykırım Sözleşmesi hükümleri kapsamına girebilecek nitelikte olduğu görülmektedir” diye konuştu.

29 Şubat 2024: İsrail-Hamas savaşı kontrolden çıktı

İsrailli askerler, Gazze’nin kuzeyinde yardım konvoyuna ulaşmaya çalışan Filistinlilerin olduğu bölgeye doğru ateş açtı. Saldırıda en az 112 Filistinli hayatını kaybetti. 760 kişi de yaralandı.

25 Mart 2024: ABD çekimser

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Gazze’de “acil ateşkes” sağlanmasını talep eden karar tasarısını kabul etti. 

15 üyeli Güvenlik Konseyi’nde yapılan oylamada 14 üye kabul oyu kullandı.

BMGK’nin daimî üyelerinden ABD çekimser kaldı.

ABD, daha önceki tasarıları veto etmişti.

1 Nisan 2024: İsrail Suriye’ye saldırdı

İsrail, Şam’daki İran Büyükelçiliği yerleşkesinde bazı binaları vurdu. Aralarında İran Devrim Muhafızlarının önde gelen komutanlarından Muhammed Rıza Zahedi’nin de olduğu sekiz kişi öldü.

5 Nisan 2024: İsrail yardım çalışanlarını öldürdü

İsrail Gazze’ye düzenlediği saldırıda yardım kuruluşu World Central Kitchen’da (WCK) görevli 7 çalışanı öldürdü. 

Ölen 7 kişi Avustralya, Polonya, Birleşik Krallık, ABD ve Kanada vatandaşıydı. Hayatını kaybedenlerden biri de Filistinliydi.

ABD Başkanı Joe Biden, “İsrail sivillerin hayatını korumak için yeterince çabalamadı” ifadelerini kullandı.

13 Nisan 2024: İran’dan ilk misilleme

İran, 1 Nisan’daki saldırılara misilleme olarak İsrail’deki bazı hedefleri vurdu. 7 Ekim sonrası İran ilk kez bu kadar görünür şekilde devrede.

İran İsrail’e 110 balistik füze ve 30 güdümlü füze fırlatmıştı.

24 Nisan 2024: Dünyadaki Filistin’e destek gösterileri

Columbia Üniversitesi’nden Yale’e, New York Üniversitesi’nden Harvard’a yayılan Filistin’e destek protestoları dünya çapında da ses getirmeye başladı. 

Protestocular üniversitelerinden, Gazze’de ateşkes çağrılarını desteklemelerini ve İsrail’le bağlantılı şirketlerle ilişkilerini kesmelerini talep etti. Eylemlerde öğrenciler gözaltına alındı, üniversiteler protestoları durdurmak için uzaktan eğitime geçti, kampüse polis soktu, rektörler öğrencileri tehdit etti.

Türkiye’deki birçok üniversite de ABD’deki protestolarda öğrencilere yönelik polis müdahalesini kınayan ortak bir açıklama yayımladı. 

• ABD’deki öğrencilerin Gazze protestosunu destekleyen Türkiye’deki üniversitelere “ikiyüzlülük” tepkisi

Üniversitelerin sosyal medya hesaplarından hem Türkçe hem de İngilizce olarak yayımlanan açıklama şöyle:

“Altı ayı aşkın bir süredir, Gazze’de yaşayan masum insanları adeta yok etmeye yönelik vahşeti barışçıl yöntemle protesto eden üniversite öğrencilerine yönelik şiddet uygulanıyor. Columbia Üniversitesinden Yale’e, New York Üniversitesinden Harvard’a birçok üniversitedeki protestocular üniversitelerinden, Gazze’de ateşkes çağrılarını desteklemelerini ve İsrail’le bağlantılı şirketlerle ilişkilerini kesmelerini talep ediyor. Eylemlerde öğrenciler gözaltına alınıyor, üniversiteler protestoları durdurmak için uzaktan eğitime geçiyor. Üniversite öğrencilerinin gösterdiği barışçıl tepkiye karşı gösterilen orantısız tepkiyi temel insan hakları ve akademik özgürlüğe vurulmuş bir darbe olarak kabul ediyor, derin bir üzüntü duyuyor ve şiddetle kınıyoruz.”

20 Mayıs 2024: Netanyahu ve Sinvar’a tutuklama talebi

Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) Başsavcısı Imran Han, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar hakkında savaş suçu işledikleri gerekçesiyle tutuklama emri çıkarılmasını istedi.

Han, “savaş suçu işledikleri” gerekçesiyle Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar’ın yanı sıra Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye ve Hamas’ın askeri kanadı olarak bilinen İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın lideri Muhammed El Masri’nin de tutuklanmalarını istedi.

24 Mayıs 2024: Refah saldırısı

Uluslararası Adalet Divanı, İsrail’in Gazze’nin Refah kentindeki askeri operasyonlarını, saldırılarını ve diğer faaliyetlerini acilen durdurması gerektiğine hükmetti. Karar 2’ye karşı 13 oyla alındı. Karara gerekçesinde, İsrail’in askeri faaliyetlerinin Filistin halkı için “acil risk” teşkil etmesi yazdı.

6 Haziran 2024: Yerlerinden edilen Filistinli siviller hedefte

İsrail’in Nuseyrat Mülteci Kampı’nda yerlerinden edilen Filistinlilerin kaldığı bir okula düzenlediği hava saldırısında en az 40 kişi öldü.

Gazze’de savaşın başlamasından bu yana Deyr el Balah’taki Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı’na (UNRWA) ait okulda İsrail’in doğrudan saldırmayacağını ümit eden yerlerinden edilen Filistinliler kalıyordu.

9 Haziran 2024: İsrail ordusu 4 rehineyi kurtardı

İsrail, Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu ile kaçırdığı 4 İsrailli rehinenin kurtarıldığını duyurdu. 

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) kurtarılan dört İsrailli rehinenin ismini açıkladı: Noa Argamani (25), Almog Meir Jan (21), Andri Kozlov (27) ve Shlomi Ziv (40).

4 Temmuz 2024: Lübnan barut fıçısı

Hizbullah, üst düzey saha komutanlarından Muhammed Nime Nasır’ın İsrail saldırısında öldürülmesinin ardından Lübnan’dan İsrail’e 200’den fazla roketle ve insansız hava araçlarıyla saldırı düzenledi.

7 Ekim’den bu yana hemen her gün İsrail ile Lübnan Hizbullah’ı arasında karşılıklı saldırılar yaşanıyor. 

11 Temmuz 2024: ABD’den Gazze yardımlarına darbe

ABD, Gazze’ye yardım geçişi için inşa ettiği yüzer iskeleyi teknik ve güvenlik gerekçeleriyle sonlandırdığını açıkladı. 

İskele, mayıstan bu yana elverişsiz hava koşulları nedeniyle birkaç kez onarım için kaldırılmıştı.

19 Temmuz 2024: Husiler de devrede

Kızıldeniz’den geçen ticari gemilere saldıran Husiler ilk kez Yemen’den İsrail’i vurmayı başardı. Demir Kubbe’yi aşabilen İHA, başkent Tel Aviv’e düştü. 

Saldırıda 1 kişi yaşamını yitirdi, 10 kişi yaralandı. 

27 Temmuz 2024: Lübnan yanıyor

İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’ndeki bir futbol sahasına düzenlenen saldırı sonucunda Dürzi topluluğundan 12 çocuk ve genç öldürüldü. 

Bu, İsrail-Hizbullah geriliminin tırmanmaya başladığı Ekim 2023’ten bu yana İsrail-Lübnan sınırında ya da yakınında meydana gelen en ölümcül saldırı oldu.

İsrail, saldırıdan Lübnan Hizbullah’ını sorumlu tuttu; Hizbullah suçlamaları reddetti.

30 Temmuz 2024: İsrail-Hizbullah savaşı

İsrail, Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta düzenlediği hava saldırısı sonucu Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükrü’yü öldürdü. 

İsrail’in hedef aldığı Hizbullah komutanı Fuat Şükrü’nün kod adı Hacı Muhsin.

Fuat Şükrü 1983 yılında yüzlerce Amerikan deniz piyadesinin ölümüyle sonuçlanan Beyrut saldırısını organize eden isim. 300’e yakın Amerikan ve Fransız askerinin öldüğü saldırıyı Hizbullah hiçbir zaman üstlenmedi.

31 Temmuz 2024: İsmail Haniye öldürüldü

Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye, İran’ın başkenti Tahran’da düzenlenen saldırı sonucu öldürüldü. 

Hamas lideri İsmail Haniye, sık sık Türkiye’ye gelen isimlerden biriydi.

2013’te Haniye, AKP Genel Başkanı ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın TBMM’deki grup toplantısına katılmıştı.

1 Ağustos 2024: Muhammed Deif öldürüldü

Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye’nin İran’ın başkenti Tahran’da öldürülmesinin yankıları sürerken İsrail, Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları’nın lideri Muhammed Deif’in öldürüldüğünü açıkladı.

Deif, Hamas’ın iki numarasıydı.

6 Ağustos 2024: Hamas’ın yeni lideri Yahya Sinvar

İran’ın başkenti Tahran’da öldürülen İsmail Haniye’nin ardından gözler, Hamas’ın siyasî liderliğine kimin getirileceğindeydi. Hamas, Yahya Sinvar’ı örgütün yeni lideri olarak atadı. Sinvar “Gölgelerin lideri” olarak adlandırılıyor. Gözlemcilere göre o, Hamas’la Filistin meselesinin geleceğini etkileyebilecek biri.

İsrail’e göre Yahya Sinvar, 7 Ekim saldırılarının arkasındaki isim.

1 Eylül 2024: İsrail askerleri 6 rehinenin cesedini buldu

İsrail ordusu, 7 Ekim 2023’te Hamas tarafından esir alınanlardan 6 kişinin cansız bedeninin Gazze’de bir tünelde bulunduğunu açıkladı. 

Haber, rehine ailelerinin öfkesine ve Netanyahu hükümetine yönelik protesto çağrılarına neden olurken, uzmanlar hükümetin ateşkes anlaşmasını reddetmesinin İsrailli rehinelerin hayatına mal olduğunu belirtiyor.

2 Eylül 2024: İsrail’de Netanyahu karşıtı protestolar

İsrail askerleri Hamas’ın elindeki altı rehinenin daha cesedine ulaştı. İsrail’de on binlerce kişi sokağa döküldü. Protestocular, Başbakan Binyamin Netanyahu ve hükümetine, rehineleri geri getirmek için bir an önce anlaşma yapmaları çağrısı yaptı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, altı rehinenin öldürülmesinin ardından yaptığı açıklamada Hamas’ın “anlaşma istemediğini” söyledi.

Netanyahu’nun açıklamalarına rağmen birçok kişi, rehine takasının zamanında yapılmadığını söyleyerek ölümlerden hükümeti sorumlu tutuyor.

6 Eylül 2024: İsrail askerleri Ayşenur Ezgi Eygi’yi öldürdü

Türk-Amerikan vatandaşı Ayşenur Ezgi Eygi, İsrail askerlerinin Batı Şeria’daki saldırısında öldü.

İsrail askerler Eygi’yi, Nablus’un güneyindeki Beita kasabasında düzenlenen bir gösteride başından vurdu.

Filistin medyasında yer alan haberlere göre Eygi, Filistinli köylüleri İsrailli yerleşimcilerin şiddetinden korumak için yürütülen bir kampanyada yer alıyordu.

Faz3a kampanyasının üyesi olduğu iddia edilen Eygi, askeri operasyonlara ve yerleşimci saldırılarına karşı Filistinli çiftçileri destekliyordu.

18-19 Eylül 2024: Hizbullah’a yönelik siber saldırı

Lübnan‘da önce Hizbullah militanlarının kullandığı çağrı cihazları, sonra telsizler patlatıldı. Saldırıda en az 37 kişi öldü, binlerce kişi yaralandı. Saldırıların ardından pek çok soru yanıtsız kaldı. 

26 Eylül 2024: Ateşke çabaları sonuçsuz

ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği ülkeleri; Lübnan Hizbullahı ve İsrail arasındaki çatışmaların artması sebebiyle taraflara 21 günlük geçici ateşkes çağrısı yaptı. 

New York’taki Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu sırasında ABD ve Fransa’nın katkısıyla hazırlanan çağrı metninde, İsrail ve Lübnan halkının çıkarına olmayan, geniş bölgesel çatışma riskinin kabul edilemez olduğu belirtildi.

Toplam 12 ülkenin imzaladığı çağrıda, diplomatik bir çözüme alan sağlamak amacıyla “Lübnan-İsrail sınırında derhal 21 günlük bir ateşkes çağrısında bulunuyoruz” ifadeleri yer aldı.

İsrail ise ateşkes çağrısını reddetti.

27 Eylül 2024: İsrail Nasrallah’ı öldürdü

İsrail’in Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta Hizbullah’ın ana karargâhına düzenlediği hava saldırısında örgütün lideri Hasan Nasrallah öldü.

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) X hesabından yayımladığı mesajında, Nasrallah’ın öldüğünü doğruladı ve “Hasan Nasrallah, dünyayı artık terörize edemeyecek” dedi.

Hizbullah yazılı açıklama yayınladı:

“Seyid Hasan Nasrallah, Hizbullah’ın Genel Sekreteri, 30 yıl dolayında önderlik ettiği büyük, ölümsüz şehit yoldaşlarına katıldı.”

30 Eylül 2024: Kuzey Okları operasyonu

İsrail, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ı öldürmesinin ardından Lübnan’a sınırlı bir kara harekâtına başladı. Operasyonun adı, “Kuzey Okları” olarak açıklandı. 

1 Ekim 2024: İran’dan İsrail’e füze saldırısı

İran, İsrail’e bir kısmı hipersonik balistik füzeler olan yaklaşık 200 füze fırlattı. 

İsrail füzelerin büyük çoğunluğunun engellendiğini ileri sürdü.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, “İran çok büyük bir hata yaptı ve bedelini ödeyecek” dedi.