Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki cihatçıların yıldırım hızıyla İdlib’den Halep’e, ardından Hama’ya, sonra Humus ve en sonunda da Şam’a ilerlemesinin ardından Esad hanedanlığının Suriye’deki 53 yıllık yönetiminin sonunu getirdi. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ülkeden kaçtı, Moskova’ya sığındı. Peki onlarca yıllık iktidar 10 günde nasıl yerle bir oldu? Esad nasıl devrildi?
İki hafta önce birilerine “13 yıldır düşmeyen Beşar Esad yönetimi, 12 günde düşecek” deseydiniz; kimse inanmazdı. Fakat beklenmeyen oldu.
Mart 2011’de başlayan Suriye iç savaşının üzerinden 13 yıl geçti. Bu 13 yılda Suriye, Rusya, İran ve İran destekli milislere fazlasıyla bağımlı hale geldi. Suriye ordusu ülkenin büyük bir bölümünün kontrolünü yeniden ele geçirmiş olsa da, kuzey ve kuzeybatıda işler pek de iyi gitmiyordu.
Esad nasıl devrildi?
- 27 Kasım
Cihatçı silahlı örgüt Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) ve müttefikleri, 27 Kasım Çarşamba günü Beşar Esad rejimine yönelik operasyon başlattı.
Operasyonun adı da “Saldırganlığı Caydırma (Rad’ul Udvan) Operasyonu”ydu.
HTŞ liderliğindeki cihatçılar, son haftalarda Rusya ve Suriye’nin İdlib’in güneyindeki sivillere yönelik artan saldırılarına cevap olarak bu saldırıları düzenlediklerini söyledi. Muhalifler, 2024’ün başından beri 80’den fazla sivilin rejimin saldırılarında öldürüldüğünü savunuyor. Şam ise bu iddiaları yalanladı.
Nüfusunun 3 milyonun üzerinde olduğu bilinen İdlib, yıllardır HTŞ’nin kontrolünde. Uzmanlar, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu ve akabinde İsrail’in verdiği yanıtla büyüyen ve yayılan Ortadoğu’daki savaşın HTŞ’nin yeniden Halep’e doğru ilerlemesine zemin oluşturduğu görüşünde.
Ukrayna’daki savaşta da cephe hattında önemli gelişmeler yaşanırken Rusya’nın Suriye’ye yeterince güç ayıramadığını unutmamak gerek.
- 28 Kasım
Cihatçılar, Halep’i Şam’a bağlayan otoyolu kesti.
Sadece bir günde İdlib’den ilerleyen cihatçılar, 46. Alay Üssü’nü ve en az 8 köyü ele geçirdi.
- 29 ve 30 Kasım
Cihatçılar, Halep’e girdi.
Rus savaş uçakları, 2016’dan beri ilk kez Halep’e hava saldırısı düzenledi.
Cihatçılar, bir gün içerisinde Halep’in çok büyük bir kısmını ele geçirdi. Kuzeyde 80’den fazla kasaba ve köyü kontrol ettikleri belirtildi.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İranlı mevkidaşı Abbas Arakçi ve Türk mevkidaşı Hakan Fidan ile görüştü ve endişelerini dile getirdi.
- 1 Aralık
Halep düştü ve yıllar sonra Suriye ordusunun kontrolünden çıktı.
İran Dışişleri Bakanı Arakçi, Esad ile görüşmek üzere Şam’a gitti ve ayrılmadan önce Tahran’da “Suriye hükümetini ve ordusunu kararlıkla destekleyeceklerini” açıkladı.
Halep, bir zamanlar Suriye’nin en büyük şehriydi. Aynı zamanda ülkenin sanayî ve finans merkeziydi. Mart 2011’de Suriye iç savaşı başladığında bu şehir, diğer kent ve kasabalarda görülen büyük çaplı protestolara tanık olmadı. Ancak Temmuz 2012’den itibaren isyancıların Beşar Esad rejimini devirmek ve Suriye’nin kuzeyinde kontrolü ele geçirmek için bir saldırı başlatmasıyla önemli bir savaş alanı haline geldi.
Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu (SMO) PKK/YPG’ye karşı “Özgürlük Şafağı Operasyonu” başlattı. YPG çekildi, SMO Tel Rıfat’a girdi. Operasyon kapsamında SMO sınıra 18 kilometre uzaklıktaki Tel Rıfat’ta kontrolü ele geçirdi.
Tel Rıfat, 8 yıldır YGP’nin kontrolündeydi.
Operasyon Afrin ile Halep arasında Kürtlerin yoğun yaşadığı Tel Rıfat’tan YPG’yi çıkarma amacını taşıyor.
- 2 ve 3 Aralık
Rusya ve İran, Suriye hükümetine “koşulsuz destek” sözü verdi.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
HTŞ, Halep’i birkaç gün içerisinde ele geçirmelerinin ardından rotalarını güneye doğru çevirdi ve Hama’ya yöneldi.
3 Aralık’ta cihatçılar, Hama’nın sınır bölgelerine ulaştı.
Baas yönetiminin ilk günlerinden itibaren Hama, partinin politikalarına muhalefetin odak noktası oldu. Kentin muhafazakâr yapısı ve Müslüman Kardeşler’in faaliyetleri bunda büyük bir rol oynadı.
Nisan 1981’de “İslamcı militanlar” Hama’nın dışındaki bir köyde bulunan askeri kontrol noktasına saldırıldı. Kente özel kuvvetler yollandı, sokağa çıkma yasağı getirildi, evler arandı ve sokaklarda yargısız infazlar yapıldı. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre üç gün içinde 350’den fazla kişi öldürüldü. Şubat 1982’deyse, tarihe “Hama Katliamı” olarak geçen olaylar yaşandı.
- 4 ve 5 Aralık
Işık hızıyla ilerlemeye devam eden cihatçılar, Hama’nın doğusunda daha fazla toprak ele geçirdi.
5 Aralık Perşembe günü itibarıyla cihatçılar, 11 bin 500 kilometrekare toprak kazandı ve Hama da düştü.
Cihatçılar, başkent Şam’a giden yol üzerindeki son büyük şehir olan ve hükümet için stratejik bir geçit olarak görülen Humus’a doğru ilerlemeye başladı.
- 6 Aralık
Cihatçılar, “devrimin başkenti” olarak bilinen Humus’a kadar ulaştı.
Rusya’nın Şam Büyükelçiliği, 6 Aralık Cuma günü vatandaşlarını Suriye’yi terk etmeleri konusunda uyardı.
- 7 Aralık
Beklenen oldu, Humus da düştü.
Suriye Savunma Bakanlığı, Suriye ordusunun Şam ve çevresinden çekildiğine dair haberleri yalanladı.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Hiçbir ülkenin çakıl taşında dahi gözümüz yoktur. Temennimiz, komşumuz Suriye’nin 13 yıldır hasretini çektiği huzura ve barış ortamına kavuşmasıdır” dedi.
Suriye hükümeti, kentin kontrolünü büyük ölçüde kaybetti.
- 8 Aralık
Suriye’de Mart 2011’de başlayan iç savaşın ardından ülkede yeni bir döneme girildi.
Cihatçılar, Halep, Hama ve Humus’tan sonra başkent Şam’ı ele geçirdi. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ülkeden ayrıldı.
Rus haber ajansı TASS’ın haberine göre Esed ve ailesi Moskova’da.
HTŞ lideri Ebu Muhammed el-Golani Suriye devlet televizyonundan zafer ilan etti. “Gelecek bizim” dedi.
Rusya, Esad ailesine sığınma hakkı verdi.
