İran Meclisi, dünya petrol sevkiyatının dörtte birinin geçtiği Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına onay verdi. ABD askeri yetkilileri, bu hamlenin Basra Körfezi’ndeki tüm Amerikan gemilerini mahsur bırakabileceğini belirtiyor.
İran Meclisi, dünya enerji ticaretinin can damarlarından Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına onay verdi. Dünya petrolünün dörtte birinin ve doğalgazının beşte birinin geçtiği kritik boğazın kapatılması kararı, küresel enerji piyasalarında endişe yarattı.
Karar öncesinde yapılan tartışmalarda ABD askeri yetkilileri önemli uyarılarda bulunmuştu. Amerikan askeri kaynakları, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmak için gerekli deniz kuvvetleri ve imkanlara sahip olduğunu açıkladı. Bu hamlenin ABD Donanması’na ait tüm gemileri Basra Körfezi’nde mahsur bırakabileceğini belirttiler.
İran’ın mayın tehdidi gerçekleşebilir
ABD Orta Doğu Deniz Kuvvetleri eski komutanı Koramiral Kevin M. Donegan geçen çarşamba dikkat çeken açıklamalar yapmıştı. Donegan, İran’ın boğazı mayınlayabileceğini söyledi. Bu durumun İsrail’e bombardıman kampanyasını sonlandırması için uluslararası baskı yaratabileceğini ifade etti.
Amerikalı komutan, böyle bir eylemin muhtemelen ABD’nin büyük askeri müdahalesine yol açacağını uyardı, İran’ın zaten çökmüş ekonomisine daha fazla zarar vereceğini belirtti. Donegan şu değerlendirmeyi yaptı: “Mayınlama İran’a da zarar verir, Çin’e sattıkları petrolden gelirlerini kaybederler.”
Ekonomik sonuçlar her iki tarafı da vurur
Uzmanlar, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasının İran ekonomisine de zarar vereceğini belirtiyor. İran’ın Çin’e yaptığı petrol satışlarından elde ettiği gelirleri kaybetme riski bulunuyor. Ancak İran liderliğinin rejim güvenliğini öncelediği düşünülüyor.
ABD’nin olası askeri müdahale tehdidi de gündemde. Amerikan yetkilileri, böyle bir durumda büyük çaplı operasyon düzenleyebileceklerini ima ediyor. Bu durum, Orta Doğu’da yeni bir çatışma döneminin kapısını aralayabilir.
Hürmüz Boğazı nerede, coğrafi önemi ne?
Boğaz, Basra Körfezi ile Umman Körfezi’ni birbirine bağlayan ve İran’la Umman’ı ayıran kritik bir geçit.
Boğaz, dünya enerji ticaretinin kalbinde yer alıyor.
Boğazın en dar noktası yalnızca 33 kilometre; gemi trafiği için ayrılan her iki yön ise sadece 3’er kilometre genişliğinde. Bu dar yapı, boğazı olası bir çatışmada son derece savunmasız ve stratejik kılıyor.
Neden bu kadar önemli?
ABD Enerji Bilgi Dairesi’ne göre Hürmüz Boğazı, “dünyanın en önemli petrol geçiş noktası.”
Küresel petrol tüketiminin yaklaşık yüzde 20’si, yani günde 20 milyon varile yakın petrol bu boğazdan geçiyor.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Suudi Arabistan, İran, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi büyük üreticilerin ihracat rotası Hürmüz üzerinden işliyor. Katar’ın sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatının da neredeyse tamamı yine bu boğazdan geçiyor. Alternatif bir deniz rotası bulunmaması, bu hattı daha da kritik hâle getiriyor.
Kapatılırsa ne olur?
İran Devrim Muhafızları Komutanı ve Parlamento Ulusal Güvenlik Komisyonu Üyesi Orgeneral Esmail Kowsari’nin açıklamaları, Tahran’ın boğazı kapatmayı ciddi şekilde düşündüğünü gösteriyor.
Eğer bu gerçekleşirse, küresel petrol arzı ciddi şekilde sekteye uğrayabilir. JP Morgan’ın Haziran 2025 tarihli değerlendirmesine göre, boğazın kapanması durumunda petrol fiyatları varil başına 120-130 dolar aralığına fırlayabilir.
Bu durum, enerji ithalatına bağımlı Avrupa ülkeleri başta olmak üzere küresel çapta enflasyonu körükleyebilir. Nakliye rotalarının aksamaya uğraması ise hammadde, tarım ve tüketim ürünlerinde zincirleme krizler yaratabilir.
Daha önce Hürmüz Boğazı’nda hangi krizler yaşandı?
Boğaz, son 40 yılda birçok kez jeopolitik gerilimin odağında yer aldı:
- 1980–1988 İran-Irak Savaşı sırasında, taraflar birbirlerinin petrol nakliyesine saldırarak “Tanker Savaşı”na yol açtı. Ancak boğaz hiç kapanmadı.
- 1988’de ABD donanmasına ait USS Vincennes, İran yolcu uçağını düşürdü; 290 sivil yaşamını yitirdi.
- 2008’de ABD, İran’a ait teknelerin üç Amerikan savaş gemisini taciz ettiğini açıkladı.
- 2012’de İran, Batı’nın uyguladığı yaptırımlara karşılık boğazı kapatma tehdidinde bulundu.
- 2019’da Birleşik Arap Emirlikleri açıklarında dört ticari gemi saldırıya uğradı. ABD, İran’ı suçladı.
- 2024’te İran, İsrail’in Şam’daki konsolosluk saldırısına yanıt olarak Hürmüz yakınlarında bir konteyner gemisine el koydu.
İran gerçekten burayı kapatabilir mi?
Askeri ve teknolojik kapasitesi göz önünde bulundurulduğunda İran’ın boğazı geçici süreyle bloke edebilme potansiyeli var.
Shahed tipi insansız hava araçları, füze sistemleri ve siber saldırılar bu süreçte kullanılabilir. Ancak böyle bir hamle, ABD başta olmak üzere Batı ülkelerinin doğrudan müdahalesini de beraberinde getirebilir.
ABD’nin Bahreyn’deki 5. Filosu’nun Hürmüz’de sürekli askeri varlık göstermesi, Washington’un bu boğazı “geçilmez” saydığını gösteriyor. İran ise boğazı bir koz olarak elinde tutmayı, topyekûn kapatmadan da küresel ekonomi üzerinde baskı kurmayı tercih ediyor olabilir.
