Akkuyu Nükleer’in finansmanında belirsizlik sürüyor, projeye yeni ortak aranıyor

Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) 20 milyar dolarlık proje bedeli, 49 yıllık yatırım süresi/enerji satış anlaşması ve kilovat saatini Türkiye tarihinin 12,35 sent’ten satın almayı garanti etmesi ile Türkiye’nin en büyük yatırımı. Bu proje 2010 yılında Türkiye ile Rusya arasında imzalanan anlaşma ile hayata geçti ve o tarihten bugüne birçok tartışmanın konusu oldu. Kimi zaman sürecin şeffaf olmaması, kimi zaman çevreye verdiği/vereceği zararlar, kimi zaman da yatırımın verimli olmadığı üzerinden eleştirilen Akkuyu NGS, son günlerde bir defa daha gündemde. Bu seferki tartışmanın konusu projenin finansmanı. Hürriyet gazetesinden Aysel Alp Tüzer’e konuşan Kolin İnşaat Yönetim Kurulu üyesi Celal Koloğlu, ortaklığın henüz resmiyet kazanmadığını, %49’lik hisseyi devralmadıklarını ve bunu istemediklerini belirtti.

Koloğlu konuyla ilgili “Hayır almadık. Almak da istemedik. Çünkü çok fazla belirsizlik var. Genel olarak birtakım sıkıntılar var. Biz belirsiz bir şeyin içinde yer almak istemeyiz. Bu hızla projenin 2023’e yetişmesi zor görünüyor. Rus tarafından belirsizlik giderilmeden biz hisse devri istemedik” dedi.

Anadolu Ajansı’nın geçtiği haberde de “Cengiz-Kolin-Kalyon (CKK) konsorsiyumu, %49 hissesini devralmayı planladığı Akkuyu NGS ortaklığından çekilme kararı aldı” bilgisine yer verildi. Bu haberlerin ardından bu projenin nasıl finanse edileceği tartışılmaya başlandı.

Ruslar, Türk firmaların finansmana destek vermesini istiyor

Ruslar projenin finansmanına Türk firmaların da katkı vermesini istiyor ve bu yüzden Akkuyu NGS’nin %49’luk hissesini satmak için görüşmeler yürütüyor. Ancak bu konuda henüz bir ilerleme sağlanabilmiş değil. Konuyla ilgili görüşlerini sorduğumuz Çiğdem Toker, üç Türk firmasının süreçten çekilişini şu cümlelerle anlattı:

“2010 yılında Türkiye ile Rusya arasında imzalanmış bir milletler arası anlaşma var. Bu anlaşmaya göre %49’a kadar Ruslar, Türk şirketlerine ortaklık verebiliyor. %51’i hep ellerinde tutacaklar ama %49’a kadar ortaklık verebilecekler. Bu zaten finansman sağlanması için Rusların istediği bir şey. 22 milyar dolarlık büyük bir proje ve bunun tamamını Rusya sağlamak istemiyor. Türk yatırımcıların da destek olmasını istiyor. Haziran 2017’de Cengiz/Kolin/Kalyoncu ortaklığı bu hisseyi alacak diye açıklama yapıldı. Fakat bu gerçekleşmedi. Aradan sekiz ay geçti. Çünkü Rusya bu şirketlerin 49 yıl boyunca dayanaklığı olup olmadığını test etmeye dönük bir denetim süreci başlatıyor. Bu süreç sonra iptal ediliyor. Daha sonra üç şirketten ikisinin çekildiğini söylendi. İki gün önce Kolin şirketinin açıkladığı da bunun teyididir.”

EÜAŞ dışında Türk ve/veya Arap sermayeli firmalar gündemde

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Aydın Sezer, Akkuyu NGS projesinin hiç iyi gitmediğini ve %49’luk hissesi için gündemde olan kurumun sadece Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) olmadığını başka Türk ve/veya Arap sermayeli kuruluşların da projeye girebileceklerini söyledi:

“Artık Akkuyu’da üç Türk firması da Ruslarla ortak konumunda olmadıkları ortaya çıktı. Bunun gerekçeleri arasında Rus tarafından elde ettiğimiz bilgilere göre bu firmaların imajları ile ilgili konulara değinilirken Türk firmaları temsilcileri ise ortada büyük bir belirsizlik olduğunu ifade ediyorlar. Burada şuna dikkat çekmek istiyorum: Türk firmalarının ortada büyük bir belirsizlik olduğunu ifade ediyor olması yaklaşık sekiz yıldan beri gündemde olan Akkuyu projesi ile ilgili sorunların hala devam ettiği anlamına geliyor. Türk tarafı satın almayı düşündüğü %49’luk hisseyle ilgili olarak EÜAŞ yurtdışındaki bir iştirakini sürece koydu. Bu konuda görüşmelerin devam ettiği ama henüz bir karar olmadığı yönünde bilgiler mevcut. Ancak benim Rus medyasından aldığım bilgilere göre EÜAŞ bu konuda tek değil. Başka Türk ve/veya Arap sermayeli kuruluşlar da işin içinde olabilir. Sanıldığın aksine Akkuyu’da işler hiç iyi gitmiyor. Kaybedilen sekiz yıl var”

Rusya ile Türkiye arasında yaşanan uçak krizine rağmen yoluna yavaş da olsa devam eden Akkuyu NGS’nin önünde aşması gereken ciddi bir finansman sorunu var. Bunun nasıl çözüleceğini ve projenin akıbetini önümüzdeki günlerde hep birlikte göreceğiz.

Akkuyu NGS’de bugüne kadar neler yaşandı?

• Mayıs 2010: Türkiye ile Rusya arasında, Mersin Akkuyu’da yapılması için uzun süredir devam eden santral görüşmeler anlaşmayla sonuçlandı. Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev’in ziyareti sırasında imzalanan 17 anlaşmadan biri olan nükleer santral yapımı için, 12.35 sentlik birim fiyat üzerinden anlaşmaya varıldı.
• Kasım 2012: Akkuyu NGS’nin inşa edileceği arazide tetkikler tamamladı.
• Temmuz 2013: Akkuyu NGS’nin Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu (ÇED) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından şeklen reddedildi.
• Şubat 2014: Akkuyu NGS’nin yer lisansının iptali için sivil toplum örgütleri Mersin İdare Mahkemesi’nde dava açtı.
• Nisan 2014: Akkuyu NGS için hazırlanan nihai ÇED Raporu tamamlandı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunuldu.
• Aralık 2014: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulan Akkuyu NGS’nin Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu onaylandı.
• Ocak 2015: Akkuyu NGS için ÇED Raporu’nu hazırladığı öne sürülen mühendislerin raporun tesliminden altı ay önce işten çıkarıldığı ve rapordaki imzalarının sahte olduğu öne sürüldü.
• Nisan 2015: Akkuyu NGS’nin deniz hidroteknik yapılarının anahtar teslimi projelendirilmesi ve inşası ihalesini Cengiz İnşaat kazandı.
• Nisan 2015: Akkuyu Nükleer Santral Projesi kapsamında, Akkuyu Nükleer Deniz Yapıları`nın temeli bugün Mersin`in Gülnar İlçesi`nde törenle açıldı.
• Haziran 2015: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Akkuyu Nükleer A.Ş’ye Akkuyu NGS’nin kurulması amacıyla 36 ay süreli önlisans verdi.
• Kasım 2015: Suriye sınırında Türkiye hava sahasını ihlal eden SU-24 tipi bir Rus savaş uçağı, Türk F-16’ları tarafından düşürüldü.
• Nisan 2016: Bakanlar Kurulu, Akkuyu NGS’ye bağlayacak yüksek gerilim hattı için ihtiyaç duyulan taşınmazların acele kamulaştırılmasını kararlaştırdı.
• Nisan 2016: Rus devlet şirketi Rosatom, Türkiye’de kurduğu Akkuyu Nükleer AŞ’nin yüzde 49’unu, Rusların yaşadığı finansman sıkıntısı nedeniyle satışa çıkardı.
• Haziran 2017: EPDK, Akkuyu NGS için 49 yıllık elektrik üretim lisansı verdi. EPDK tarafından Akkuyu NGS için Akkuyu Nükleer AŞ’ye 15 Haziran 2017 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 49 yıl süreli üretim lisansı verildi.
• Haziran 2017: Rosatom, Akkuyu NGS’nin %49’luk hissesini sattı. Fransız haber ajansı AFP’nin Rus kaynaklarına dayandırdığı haberinde yüzde 49’luk hissenin Cengiz Holding, Kolin ve Kalyon İnşaat şirketlerinin oluşturduğu bir konsorsiyuma satılması onaylandı.
• Ekim 2017: Akkuyu NGS, “Akkuyu Nükleer AŞ, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’ndan (TAEK) inşaat lisansının ilk aşaması olan sınırlı çalışma iznini aldı.
• Aralık 2017: Akkuyu NGS’nin nükleer güvenliği ilgilendirmeyen tüm yapıların yapımı, nükleer güvenliği ilgilendiren reaktör gibi yapıların ise “temel altı beton” gibi çalışmalar verilen sınırlı çalışma izni kapsamında başladı.
• Aralık 2017: Ekonomi Bakanlığı’nın Resmi Gazete’de yayımlanan teşvik belgesi listesine göre, Akkuyu Nükleer A.Ş.’ye 76 milyar TL sabit yatırım tutarlı teşvik belgesi verildi. Akkuyu Nükleer AŞ’ye verilen teşvik belgesiyle, 4,800 MW kapasiteli komple yeni yatırım kapsamında KDV ve gümrük vergisi istisnaları tanındı. Bu bir firmaya verilen en büyük teşvik oldu.
• Şubat 2018: Cengiz-Kolin-Kalyon (CKK) konsorsiyumu, %49 hissesini devralmayı planladığı Akkuyu NGS ortaklığından çekilme kararı aldı.