Dünyadaki en parlak zekâya sahip insanlardan biri olarak kabul edilen Albert Einstein, tüm bildiklerini tarihin en büyük düşünürlerinden öğrendi. Okumaya müthiş bir iştahla bağlı olan ünlü fizikçi; matematikten fiziğe, coğrafyadan edebiyata, felsefi metinlerden dini kitaplara, pek çok önemli eserden oluşan eşsiz bir kitap koleksiyonuna sahipti.
Albert Einstein’ın bilim, sanat ve modern kültür mirasını konu edinen Einstein for the 21st Century (21. Yüzyıl için Einstein) adlı kitapta, ünlü fizikçinin zamanının büyük bir bölümünü kütüphanesinde geçirdiği anlatılıyor. Çoğunluğu Alman kitaplarından oluşan bu kütüphanede Boltzmann, Buchner, Hebbel, Heine, Helmholtz, von Humboldt, Kant, Lessing, Nietzsche ve Schopenhauer gibi isimler de bulunuyor.
Dünyanın gizemlerine en fazla yaklaşan ve uzay, mekan, zaman kavramlarına dair algıları tamamen değiştiren Einstein’ın kütüphanesinin tamamı, vasiyeti üzerine Kudüs’teki İbrani Üniversitesi’ne bağışlandı.
Peki Einstein’ın en çok etkilendiği, dönüp dönüp tekrar okuduğu kitaplar hangileriydi?
Beitraege zur Analyse der Empfindungen (Duyuların Analizine Katkı, Ernst Mach, 1886)
Einstein, görelilik kuramını geliştirirken filozof ve fizikçi Ernst Mach’ın “Duyuların Analizine Katkı” adlı çalışmasından etkilendiğini söyler. Bu metinde Mach, insan duyularının anlaşılması zor doğası ve egonun değişkenliğinden bahseder. Einstein’ın bu çalışmada etkilendiği bir başka görüş de, Mach’ın Isaac Newton’un zaman ve mekan teorilerine getirdiği eleştiriler.
Einstein, Moritz Schlick’e gönderdiği 1915 tarihli bir mektubunda, görelilik kuramını geliştirirken etkilendiği yazarları şöyle açıklar: “Pozitivizm denilen düşünce akımının ve özellikle Ernst Mach ve David Hume’un görüşlerinin, görelilik kuramını keşfetmeden önce yaptığım hararetli çalışmalarım üzerinde büyük etkisi var. Bu felsefi çalışmalar olmadan gizemi çözemezdim.”
Bu mektubunda Mach ve Hume’un çalışmalarının düşüncelerine ilham verdiğini söyleyen Einstein, daha sonraki yıllarda Mach’ın çalışmalarını ve bilhassa her rasyonel iddianın bilimsel olarak doğrulanabileceği görüşüne dayanan pozitivizmi reddetti.
Don Quijote (Don Kişot, Miguel de Cervantes, 1615)
Einstein ile çalışan Leopold Infeld, The Quest (Arayış) adlı otobiyografisinde, Einstein’ın Cervantes’in klasikleşen romanı Don Kişot’u ne kadar çok sevdiğini şu sözlerle anlatır: “Einstein, rahatlamak için üstsüz bir şekilde yatağına uzanır ve en sevdiği kitap olan Don Kişot’u okurdu.”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Ethica (Etika, Baruch Spinoza, 1677)
17. yüzyılın en önemli filozoflarından Spinoza, metinleriyle Aydınlanma hareketine zemin hazırladı. Etik bir yaşam sürmek için gerekli gördüğü bilgileri verdiği Etika adlı ünlü eseri ise hâlâ Batı düşüncesinin temellerinden biri. Spinoza bu kitabında Tanrı’yı “doğanın düzeni” olarak nitelendirir ve insanları da Tanrı’nın birer tavrı olarak görür. Spinoza’ya göre özde her şey, Tanrı’nın iradesiyle, yani doğanın düzeni gereği olur.
Haham Herbert S. Goldstein’ın söylediği gibi, Spinoza’nın bu “panteizm”i, Einstein’ın dünyaya dair tinsel görüşünün bir parçasıydı: “Ben, kendini insan soyunun davranışları ve kaderiyle meşgul eden Tanrı’ya değil, Spinoza’nın tanrısına yani kendini var olan her şeyin ahengi içinde açığa çıkarana inanıyorum.”
A Treatise of Human Nature (İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, David Hume, 1738)
18. yüzyılda yaşamış İskoç filozof David Hume’un metafizik varsayımlardan ziyade, gözlemlenebilir gerçeklere dayanan bir ahlak felsefesi çağrısı yaptığı bu kitap, Einstein’ı hayli etkiledi. Hume’un doğa kanunlarının yalnızca gözlem yoluyla kavranamayacağı uyarısı da Einstein’ın sezgiye dair geliştirdiği düşüncelerinin temelini oluşturdu.
Johann Wolfgang von Goethe’nin tüm eserleri
Einstein’ın geniş kitap koleksiyonunun çok büyük bir bölümü Alman yazar Goethe’nin kitaplarından oluşuyordu. Ünlü fizikçi, yazarın 50 ciltlik bir külliyatına sahipti. Çalışma masasında ise bir Goethe büstü vardı.
Leopold Casper’a yazdığı 1932 tarihli bir mektupta Einstein, Goethe’den “Eşsiz bir şair ve tüm zamanların en bilge adamlarından biri” olarak bahseder. Mektupta ayrıca Goethe’nin akademik fikirlerinin de gerçek bir saygı hak ettiğini söyler.
Einstein ayrıca, Dostoyevksi’nin Karamazov Kardeşler kitabını ve teosofist Helena Petrovna Blavatsky’nin Peçesiz İsis kitabını çok severdi.
