Kitaplar üzerinden ticaret savaşı veriliyor: Yayınevi yöneticileri, sabit fiyat uygulaması ile kitapların her yerde aynı fiyattan satılmasını istiyor

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yazdığı “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” isimli kitabın perakende satış fiyatı ile çevrimiçi satış fiyatının farklı olması sabit fiyat tartışmalarını yeniden gündeme taşıdı. Turkuvaz Kitap’tan çıkan kitap, perakende olarak 40 TL’ye satılırken, internet üzerinden karton kapaklı kitap 28 TL’ye, kitabın ciltli versiyonu ise 42 TL’ye satılıyor.

Türkiye’de kitapların satış fiyatının satıcılar tarafından değiştirilebilmesi ve özellikle internet siteleri üzerinden satılan kitapların fiyatlarında büyük indirimler yapılması pek çok yayınevi yöneticisi tarafından ciddi bir sorun olarak görülüyor. Medyascope’a konuşan yayınevi yöneticileri, kitaplar üzerinde tekel oluşturulduğunu belirtirken sabit fiyat uygulaması sayesinde kitap fiyatlarının düşebileceğini ve özellikle küçük kitabevlerinin korunabileceğini söylüyor.

Kitap satışlarında sabit fiyat uygulamasına geçilmesine ilişkin bir yasa taslağı üzerinde uzun zamandır çalışma yürütülüyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) açıldıktan sonra bu konunun da Meclis gündemine alınması ve iktidar kanadından bu yönde bir yasa teklifi verilmesi bekleniyor. Bu teklifte kitap fiyatlarının sabitlenmesinin yer alması öne çıkan hususlar arasında. 

“Bağımsız kitabevlerinin, zincir mağazalar ve çevrimiçi satış siteleri karşısındaki rekabet imkânı artacak”

Türkiye Yayıncılar Birliği’ne göre bu uygulama sayesinde bağımsız kitabevlerinin, zincir mağazalar ve çevrimiçi satış siteleri karşısındaki rekabet imkânı artacak ve bağımsız kitabevlerinin sayısı da yükselecek. Ayrıca telif ödemelerinin net perakende fiyatı üzerinden bir yüzdeyle yapıldığı durumlarda yazarlar, çizerler ve çevirmenler bundan avantaj sağlayacak ve dağıtımcılar da garantili kâr oranları üzerinden hesaplama yapabilecek. 

Türkiye Yayıncılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk: “Bugün kitaplar üzerinden ilerleyen ‘çevrimiçi ticaret savaşları’ var”

Türkiye Yayıncılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk’e göre sabit fiyat uygulaması, kitapçıların basit rekabet koşullarıyla hırpalanmadan ayakta kalmasını sağlayabillir. Medyascope’a konuşan Kenan Kocatürk, kitaplar üzerinden bir “çevrimiçi ticaret savaşı” yaşandığını belirtirken “Bugün kitaplar üzerinden ‘online ticaret savaşı’ var. Çevrimiçi satış firmaları birbirlerinin fiyatlarının altında fiyat tespit etmek için yapay zekâ mekanizmalarını kullanıyor. Bu, okura destek gibi gözükse de, çok satanlar üzerinden ilerleyen bu sistem yüzünden kültürel çeşitlilik yok oluyor” dedi. 

“Sosyal devlet olarak bu tür uygulamalarla okuma kültürüne ve eğitime önemli ölçüde destek sağlanıyor”

Kıta Avrupa’sındaki pek çok ülkede sabit fiyat uygulamasının yürürlükte olduğunu vurgulayan Kocatürk, bunun bir sosyal devlet meselesi olduğunu ve sabit fiyat uygulamasının yayıncılığın bir kamu hizmeti olarak görüldüğü yerlerde yapıldığını dile getirdi: “Gelişmiş ülkelerde özellikle, kıta Avrupası’nda sabit fiyat uygulaması var. Sosyal devlet olarak bu tür uygulamalarla aynı zamanda okuma kültürüne ve eğitime önemli ölçüde destek sağlanıyor.”

“İngiltere sabit fiyat uygulamasını bıraktıktan sonra fiyatlar son 10 yılda yüzde 80 arttı”

Kocatürk, İngiltere’de sabit fiyat uygulamasından vazgeçilmesinin ardından kitap fiyatlarının yükseldiğini ve çok sayıda kitapçının kapanmak zorunda kaldığını vurgularken bazı ülkelerde kitapçıların belli oranlarda indirim yapabildiğini de aktardı: “Satıcıların Fransa’da yüzde 5, İtalya’da yüzde 15 indirim yapma hakkı var. Almanya’da 18 ay süreyle kitabın satış fiyatı aynı kalıyor ama bu sürede yayıncı fiyatı değiştirebiliyor, kitapçıya da bunu bildirmesi gerekiyor. İngiltere sabit fiyat uygulamasını bıraktıktan sonra fiyatlar son 10 yılda yüzde 80 arttı. Diğer Avrupa ülkelerinde böyle bir artış olmadı. Büyük bir çevrimiçi satış firmasının yıkıcı indirimleri yüzünden İngiltere’deki kitapçı sayısı üç binden 800’e düştü. Almanya’da ve Fransa’daki kitapçı sayıları ise dört binlere ulaştı.”

“Sabit fiyat kültürel çeşitliliği ve yayıncıyı korur”

Kitap fiyatlarının ağırlıklı olarak büyük tedarikçilerin ve çevrimiçi satış firmalarının “indirim baskısıyla” belirlendiğini ve büyük oranda “şişirilmiş” fiyatlar olduğunu vurgulayan Kocatürk, “Büyük tedarikçilerin baskısıyla yayıncıların belirlediği fiyatlar var. Bu fiyatlar şişirilmiş fiyatlar. Sabit fiyat uygulaması geldiğinde bu fiyatlar kültürde yüzde 20, eğitimde yüzde 40’a kadar düşebilir. Sabit fiyat kültürel çeşitliliği ve yayıncıyı korur. Çevrimiçi satış yapılan sitelerde indirim yapmadan görünür olamıyorsunuz. Kitapçılarımızı ve yayın çeşitliliğini koruyamazsak yayıncıyı ve kültür dünyasını koruyamayız” diye konuştu.

İmge Kitabevi Sahibi Refik Tabakçı: “Kitabevleri açısından haksız rekabet var”

İmge Kitabevi‘nin sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Refik Tabakçı da sabit fiyat uygulamasının muhakkak getirilmesi gerektiğini söyledi. Yeterli sermayesi olmayan kitabevlerinin indirimlerle mücadele edemediği için tek tek kapandığını belirten Tabakçı, “Kitabevlerinin kiraları ve personel maaşları gibi kendine özgü giderleri var ama internette bunları optimize edebiliyorsunuz. Bu da kitabevi açısından haksız rekabete yol açıyor” dedi. 

“Internet siteleri çok fazla satış yaptığı için indirim yaparak kâr edebiliyor”

Türkiye’deki kitap fiyatlarının Avrupa’ya göre düşük olmasının da sektördeki çalışan insan sayısını azalttığını savunan Tabakçı, şöyle devam etti: “Kitap fiyatlarının düşük olmasını savunmak kitap üretimini zora sokuyor. Bizim hedeflerimiz çevrimiçi siteler değil, onların indirimli kitap satması sorun. Üretim adedi arttıkça fiyat düşüyor. Internet siteleri çok fazla satış yaptığı için indirim yaparak kâr edebiliyor ama kıyıda köşede kitap satanın fazla müşterisi olmadığı için indirim yapamıyor.” 

Dipnot Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Emir Ali Türkmen: “Zincir mağaza olmayan küçük kitabevleri korunabilir”

Medyascope’a konuşan Dipnot Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Emir Ali Türkmen de tekel karşıtı olabileceği için prensip olarak sabit fiyat uygulamasını savunduklarını belirtirken, “Bu sayede zincir mağaza olmayan küçük kitabevleri korunabilir” diye konuştu.

Evrensel Kitabevi sahibi Hamdi Karapınar: “Büyük tekeller küçük kitabevlerini ezemez”

Konuyu Medyascope’a değerlendiren Evrensel Kitabevi sahibi Hamdi Karapınar da sabit fiyat uygulamasını savunduklarını ve bu sayede büyük tekellerin küçük kitabevlerini ezemeyeceğini belirtti. Bu uygulama ile kitap fiyatlarının aşağı çekilebileceğini ve kitap satışlarının artabileceğini vurgulayan Karapınar, böylece müşterilerin de kayıp yaşamayacağını söyledi. 

Sabit fiyat uygulamasının geçerli olduğu ülkeler

Kitaplarda sabit fiyat uygulaması Almanya, Avusturya, Fransa, İspanya, İtalya, Hollanda, Norveç, Macaristan, Güney Kore, Japonya, Meksika, Arjantin’de yürürlükte. Türkiye Yayıncılar Birliği’nin verilerine göre Almanya’da çevrimiçi kitap ticareti satışların yaklaşık yüzde 20’sini oluşturuyor ve tüm kitap satışlarının yüzde 30’u bağımsız kitabevlerinde yapılıyor.

Sabit fiyat uygulamasının olduğu Fransa’da ise bağımsız kitabevlerinin pazar payı yüzde 40, çevrimiçi kitap satışlarının pazar payı ise yüzde 20 civarında. 

Sabit fiyat uygulaması nedir?

Sabit fiyat uygulaması genel anlamıyla, kitapların perakende satış fiyatlarının yayıncılar veya kitabı ithal edenler tarafından belirlendiği, bu fiyatların belli kurallar ve koşullar çerçevesinde sabitlendiği ve korunduğu bir uygulama. Kitabın satış fiyatını belirleyen yayıncı veya ithalatçı, perakende satış fiyatını tüm satış kanallarına bildirmekle yükümlü. Bu uygulama süresince kitaplar aynı fiyattan satılıyor ve hiçbir perakendeci kitabın satış fiyatını değiştiremiyor. Kitabın yayıncısı ya da ithalatçısının fiyatı değiştirme hakkı her zaman bulunuyor ve bu yola gidildiği takdirde yeni fiyat tüm satış kanallarına bildiriliyor.