1 Kasım 2015’teki genel seçimlere kısa bir süre kalmışken 1 Eylül 2015’te Cumhuriyet gazetesinde yer alan habere göre, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) önde gelen kurmayları, 7 Haziran seçimlerinin ardından ortaya çıkan tabloyu değerlendirmek için bir toplantı düzenledi. Bu görüşmede, yeni seçim hazırlıkları ve AKP’nin oyundaki düşüş değerlendirildi. Haber serimizde, AKP’nin neden kaybettiğini ve neden kaybetmeye devam edeceğini konuşan bu önemli isimlerin öngörüleri ile varsayımlarının izlerini takip edeceğiz.
Geçen bölümde, yıllar içinde AKP’nin genç seçmen ile arasındaki diyalog ve seçim sonuçlarına göre genç oylarının düşüşünü takip etmiştik. Bu haberimizde ise 2007-2018 yılları arasındaki seçim sonuçlarına göre Kürt seçmen oylarının düşüşünü takip edeceğiz. Araştırmamızı Team Araştırma ve Rawest Araştırma şirketinin raporundaki verilere göre hazırladık.
Eylül 2015’teki görüşmede yer alan kişilerin bazıları şu an iktidarın önemli isimlerinden. Görüşmeye atılan isimler şöyle: Ömer Çelik, Mustafa Şentop, Taha Özhan, Erol Olçok, Lütfi Elvan, Taner Yıldız, Ali Sarıkaya, İbrahim Dalmış, İbrahim Uslu, Hatem Ete, Efkan Ala, Ertan Aydın, Faruk Çelik, Mücahit Arslan ve Mahir Ünal.
Yukarıdaki isimler, 2015 yılında yapılan bu görüşmede Kürt seçmen ve Kürt sorunu ile ilgili çok önemli açıklamalarda bulunuyor.
İbrahim Uslu: “Güneydoğu ve Doğu Anadolu’yu kaptıran AKP’nin Türkiye ortalamasının üstünde oy aldığı sadece iki bölge kaldı: Karadeniz ve İç Anadolu”
İbrahim Uslu, 2015 yılında Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezi (ANAR) Genel Müdürü olarak görev yapıyordu. Daha önce iki dönem milletvekilliği yapan eşi Zeynep Karahan Uslu, 7 Haziran 2015 seçimlerinde de AKP Aydın Milletvekili adayı olmuştu.
Kürt seçmen ve Kürt oylarının düşmesine dikkat çeken İbrahim Uslu, “Kürtler’in asıl temsilcisi biziz çünkü daha fazla alıyoruz klişemiz altüst oldu” diyor. 7 Haziran seçimlerinde en büyük düşüşün Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşandığını hatırlatan Uslu, şöyle konuşuyor:
“Kürt seçmen ayrılık sinyalleri vermeye başlamıştı fakat AK Parti bu olguyu da görmezden gelmeyi tercih etti. Uzun yıllar ‘Kürtler’in asıl temsilcisi biziz çünkü daha fazla oy alıyoruz’ klişemiz altüst oldu. Şu an Kürt seçmenin yüzde 57’si HDP’yi ve ancak yüzde 31’i AK Parti’yi destekliyor. Kürtler konusunda Rojava ve Suriye eksenli gelişmeyi kimse kestiremedi. Partinin bir Kürt masası olsaydı, sadece o konuda araştırma yapan şirketlerimiz olsaydı, üç aşağı beş yukarı ne tepki verebileceklerini ölçebilirdik.
Türkiye geneli çalışmalar bize bir resim veriyor fakat detaylara inemiyoruz. Bu yüzden somut olarak Kürtler’e, Akdeniz ve Ege’ye yönelik çalışma grupları oluşturup bölgenin ve insanının hassasiyetlerini öngörebiliriz.
AK Parti, Ege ve Akdeniz’de güç kaybediyor. Bu bölgedeki iller, çevre illeri de enfekte ediyor. 7 Haziran’da en büyük düşüş Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşandı. Artık o bölgede de birinci parti HDP oldu. AK Parti bu trende göre İç Anadolu ve Karadeniz’e sıkışan bir bölge partisine dönüşebilir. Başarısız olduğumuz illerdeki sıkıntılar çözülmüyor, aksine katlanarak artıyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
AK Parti muhalefet partilerini eleştirdiği noktaya doğru savruluyor. Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerini kaptıran AK Parti’nin Türkiye ortalamasının üstünde oy aldığı sadece iki bölge kaldı: Karadeniz ve İç Anadolu.”
Ömer Çelik: “AK Parti’nin en temel argümanı her bölgeden ve her kesimden oy alabilmesidir. Eğer bu olgu da elimizden gidiyorsa sıkıntılı bir durumla karşı karşıya olduğumuzu bilmeliyiz”
2015 yılında Kültür ve Turizm Bakanı olan Ömer Çelik bu görüşmelerden kısa bir süre sonra, 13 Eylül 2015’te AKP’nin parti sözcüsü olarak atandı. Bu görüşmede Çelik, AK Parti’de siyaset yapan kadınlar ile HDP’de siyaset yapan kadınları karşılaştıran bir çıkarım yapıyor. Çelik’e göre Kürt oylarının erimesinin nedeni, partide siyaset yapan kadınların söylem kurma yetisine sahip olmaması:
“Ege ve Akdeniz’deki AK Parti karşıtlığı çevrelerindeki illeri de enfekte etmeye başlamış. AK Parti’nin en temel argümanı her bölgeden ve her kesimden oy alabilmesidir. Eğer bu olgu da AK Parti’nin elinden gidiyorsa sıkıntılı bir durumla karşı karşıya olduğumuzu bilmeliyiz.
AK Parti’de siyaset yapan kadınlar söylem kurma yetisine sahip değiller. HDP’li kadınlara bakıldığında herhangi bir konuda rasyonel bir mimari ile konuşup dertlerini ifade edebiliyorlar. Bölgede AK Parti’den daha az oy aldıkları bir dönemde bile söylem üstünlüğü onlardaydı. Şimdi oy üstünlüğünü de ele geçirdiler.”
Efkan Ala, 10 Kasım 2020 tarihinde AKP Dış İlişkilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı olarak atandı. 2015 yılında yani bu görüşmelerin gerçekleştiği dönemde AKP Erzurum Milletvekili olarak TBMM’ye girdi. 1 Kasım seçimlerinden sonra ise AKP Bursa Milletvekili oldu. Efkan Ala, AKP’nin, HDP’yi seçim barajının altında bırakma stratejisini eleştiriyor. “Kendi siyasi planlarımızla çeliştik” diyen Ala, şöyle konuşuyor:
“Biz Çözüm Süreci üzerinden PKK’ya silah bıraktırıp onları siyasete kanalize etmeye gayret gösterirken, seçim stratejimiz çerçevesinde HDP’yi baraj altında bırakmayı hedefledik. Bu şekilde kendi siyasi planlarımızla çelişmiş olduk.”
Lütfi Elvan: “HDP vekilleriyle daha sıkı ilişkiler kurmalı, yapıcı ve birleştirici bir tarz belirlemeliyiz”
Lütfi Elvan ise görüşmenin yapıldığı dönem, 2015–2016 yılları arasında başbakan yardımcılığı, 2013–2015 yılları arasında ise Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı görevini üstlenmişti. Elvan, HDP’li milletvekilleri ile ilişkilerinin zayıf olduğunu itiraf ediyor ve “Yapıcı, birleştirici bir tarz belirlemeliyiz” diyor:
“HDP vekilleriyle daha sıkı ilişkiler kurmalıyız. Yapıcı ve birleştirici bir tarz belirlemeliyiz. Terörle mücadele ve milli konuları beraber işleyebiliriz. Aleviler’i patlama noktasından çekip rahatlatacak adımlar atmalıyız. Kongrede belediyeler ve yolsuzlukla mücadele konusunda güçlü mesajlar vermeliyiz. ‘Bürokraside AK Parti’li olmayanın yeri yok’ algısını kırmalıyız.”
2007 yılından başlayarak, 24 Haziran 2018’deki seçimlere kadar AKP’ye oy veren Kürt seçmenin oranları şöyle:
2007 genel seçimi oy verme davranışı bakımından bölgede bir dönüm noktası. 2007 seçimlerinde AKP bölgedeki oyların yüzde 55’ini alarak bölgede en yüksek oy oranına sahip siyasi parti oldu. 2007 seçimlerinde bölge seçmeninin yaklaşık beşte dördü, Kürt siyasi hareketinin desteklediği adaylar veya AKP’ye oy verdi.
2011 seçimlerinde Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) desteklediği bağımsız adayların oy oranı bölgede yüzde 31’den yüzde 42’ye çıktı, böylece AKP ve bağımsızların oy oranının toplamı bölge seçmeninin yüzde 90’ına yaklaştı.
Kürtler’in ve Zazalar’ın 2007’de yaklaşık yüzde 74’ü, 2014’e gelindiğinde ise yaklaşık yüzde 95 oranında AKP ve HDP’ye oy verdi. 2007- 2014 sürecinde AKP’nin oy oranı belirgin bir şekilde artış gösterdi ve diğer partilere oy verenler önemli bir şekilde azaldı.
Kürt ve Zaza seçmenler arasında son dört seçim boyunca ilk kez oy kullananların oy tercihleri incelendiğinde ise HDP oy oranlarının daha yüksek olduğu görülüyor. Bir başka deyişle, son dört seçimde de yeni kuşakların HDP’ye yönelimi daha yüksek.
2014’teki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise bölgedeki Kürt ve Zaza seçmenler arasında Selahattin Demirtaş desteği yüzde 48, Recep Tayyip Erdoğan desteği yüzde 41 oldu.
Bölgedeki Kürt ve Zazalar, Cumhuriyet Halk Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin ortak adayı olarak seçime katılan Ekmeleddin İhsanoğlu’na ise sıfıra yakın bir oranda destek verdi.
2015 yılında ise Rawest araştırma şirketinin hazırladığı rapora göre, hem AKP hem HDP‘nin bölgedeki oyları düştü. Bölgede 875 bin 626 kişi sandık başına gitmedi.
Rawest, Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Tunceli, Şanlıurfa ve Van’da yaşayan seçmenlerin 2018’deki tercihini yakından takip etti. “Kürt İllerinde 24 Haziran Manzarası” başlıklı belgede, Kürt seçmenlerin tercihleri mercek altına alındı.
Araştırmaya göre bölgede, AKP yüzde 33,6, HDP yüzde 52,6 oranında oy aldı. Cumhurbaşkanı adaylarında ise Recep Tayyip Erdoğan 41,1, Selahattin Demirtaş 49,4 oy aldı.
2015 yılında AKP’nin Kürt oylarında önceki yıllara göre çok ciddi bir erime görüldü. Rawest’in sonuçlarına göre hem AKP hem HDP bölgede oy kaybetti.
2019 yılında yapılan 31 Mart yerel seçimlerinde İstanbul’daki Kürt seçmenlerin yüzde 56’sı Ekrem İmamoğlu, yüzde 26’sı Binali Yıldırım’a oy verdi.
23 Haziran’da ise yüzde 66’sı Ekrem İmamoğlu’nu, yüzde 25’i Binali Yıldırım’ı destekledi.
31 Mart’ta sandığa gitmemiş Kürt seçmenlerin 23 Haziran’da sandığa gidecek olan kesimi arasında ise İmamoğlu’nu destekleyenlerin oranı yüzde 73. Son olarak HDP seçmeni olan Kürtler’in sandığa gitmeme oranı yüzde 8,7’ye gerilemişken, AKP’li Kürt seçmende sandığa gitmeyecek olanların oranı yüzde 12,3.
