Merkez Bankası (MB) beşinci defa faizi sabit bıraktı. Para Politikası Kurulu (PPK) kararında, küresel barış ortamının sağlanması ve baz etkileri ile enflasyon düşeceği ve orta vadeli yüzde 5 enflasyon hedefine ulaşıncaya kadar tüm araçların kullanılacağı belirtildi. Aralık 2021’den bu yana yüzde 14 olan politika faizinin, dolar kuru ve enflasyon üzerine etkisini inceledik. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon sonuç” önermesi, pek çok ekonomist tarafından yanlış bulunurken resmi veriler ne gösteriyor?
MB, faizin enflasyona sebep olduğu önermesine dayanarak faiz indirimlerine başladı. İktidarın ekonomi yönetiminin Aralık 2021’de açıkladığı “Yeni Ekonomik Model”de iddiası, faizin düşmesiyle kurun yükseleceği, ihracatın artacağı, dış ticaret fazlası ve yerli üretimin artmasıyla cari fazla verileceği ve böylece enflasyonun düşeceği yönündeydi. Ancak faiz indirimlerine başlandığından bu yana Türk Lirası’nın (TL) değer kaybının durmadığı ve enflasyonun katlandığı verilerde görülüyor.
ABD vatandaşı rahip Andrew Craig Brunson’ın tutuklanması ve 35 yıl hapis talebiyle yargılanmasına başlanmasıyla, ABD ve Türkiye arasındaki diplomatik gerilim tırmanmış ve yaptırım tehditleri döviz krizini ateşlemişti. Aynı tarihlerde kurdaki ve enflasyondaki artış dikkat çekerken MB, faiz artırmaya başladı ve politika faiz oranı, uzun süre yakın seviyelerde seyrettikten sonra, 2018 Haziran’da yüzde 8’den yüzde 16,25’e çıkarıldı.
Rahip Brunson’ın iddianamesinin hazırlandığı Mart 2018’de 3,88 TL seviyesinde olan dolar kuru, eylülde 6,37 TL’ye kadar çıkmış ve 12 Ekim’de Brunson’ın serbest bırakılmasıyla, politika faizi yüzde 24 iken, gerilemeye başlamıştı. Bu dönemde enflasyon oranı, yüzde 10 seviyelerinden yüzde 25’e çıkmış ve ekim ayı itibarıyla düşüşe geçmişti. MB Başkanı Murat Çetinkaya’nın görevden alındığı Temmuz 2019’da dolar kuru ortalama 5,67 TL, enflasyon ise yüzde 16,65’ti.
Eylül 2018’e kadar yüzde 24’ kadar çıkarılan politika faiz oranı, Temmuz 2019’a kadar sabit kaldı. Üç senedir MB Başkanlığı yapan Çetinkaya’nın görevden alınması ve Murat Uysal’ın başkan olmasının ardından, temmuzda yüzde 19,75’e düşürülen ve Nisan 2020’ye kadar yüzde 8,25’e indirilen faiz ile kurdaki ve enflasyondaki tırmanış da devam etti. Eylül 2019’da enflasyon yüzde 9,26 seviyesinde iken, kasım ayında yükselişe geçti, dolar kuru da 6 TL’ye yaklaşıp kısa sürede yükseldi.
Uysal başkanlığındaki MB, dört ay boyunca faizi sabit bıraktı ancak Eylül 2020’de yüzde 10,25’e çıkarıldı. MB başkanlarına faiz indirimi baskısı sürerken, kasım ayında Uysal görevden alındı ancak MB faiz artırmaya devam etti. Uysal’ın yerine gelen Naci Ağbal, Mart 2021’e kadar politika faizini yüzde 19’a kadar çıkardı. Mart ayındaki faiz kararının hemen ardından, 132 gün başkanlık yapan Ağbal görevden alındı ve yerine Şahap Kavcıoğlu atandı.
Kavcıoğlu başkanlığındaki MB, altı ay boyunca faizi sabit tuttu. Eylül 2021’de tekrar faiz indirimlerine başlandı. Eylülde 100 baz puan indirim olurken, ekim ayında 200 baz puanlık bir indirim yapıldı. Kasım ve aralık aylarında da 100’er baz puanlık indirimle politika faizi, yüzde 19’dan yüzde 14’e geriledi. Ocak ayından bu yana politika faiz kararını sabit tutan MB, bugün (26 Mayıs) yaptığı açıklamada da faizi sabit tuttu.
Tekrar faiz indirimine başlanan Eylül 2021’de yüzde 19,68 olan yıllık enflasyon, tırmanışa geçti. TÜİK verilerine göre aralık ayında yüzde 36,08 ve Nisan 2022 itibarıyla yüzde 69,97 seviyesine ulaştı. MB verilerine göre, 23 Eylül 2021’de, faiz indirimlerine başlanmadan önce 8,63 TL olan dolar kuru, aralık ayında faizin yüzde 14’e düşürülmesinin ardından 21 Aralık’ta 18 TL seviyesini aşmıştı. Erdoğan’ın açıklamaları ve kur korumalı mevduat (KKM) sisteminin duyurulmasının ardından 23 Aralık’ta 11,39 TL’ye kadar gerileyen kur, stabilize edilmeye çalışıldı. MB’nin döviz satışları yaptığı iddiası ve sürekli azalan rezervleriyle büyük oynaklıkları önlediği ancak yükselmeye devam eden dolar kurunda Mart 2022 ortalaması 14,68 TL iken bugün tekrar 16,41 TL seviyesini gördü.
