Yusuf Ekinci’nin Diyarbakır merkezli yaptığı saha araştırması sonucu kitaplaştırılan tezi, “Kürt Sekülerleşmesi Kürt Solu ve Kuşakların Dönüşümü” İletişim Yayınlarından çıktı. Ekinci, Kürt sekülerleşmesinin sol ve sosyalist temellerini incelediği, kuşaklar arasındaki farkları irdelediği ve Kürtlerin hem siyasal iktidarla hem de İslam ile kurduğu ilişkiyi açıkladığı kitabını anlattı.
Sekülerleşme ile ilgili tartışmaların genellikle Batı literatürünü esas aldığını ve sekülerleşme teorisinin “Modernleşen toplumlar sekülerleşir, dinin egemenliği ve toplumsal önemi zayıflamaya başlar” iddiası üzerine kurulu olduğuna dikkat çeken Ekinci, kendisini araştırmaya iten sebepleri şöyle anlattı:
“Kürt sekülerleşmesini ayrıksı kılan şey Kürt solu”
“Klasik sekülerleşme teorisi yaklaşımını benimseyen ve sekülerleşmeyi modernleşme sürecinin tezahürlerine odaklanarak açıklayan sekülerleşme türünde eksik olan bir taraf vardı. Benim araştırmam bir yönüyle ona da odaklanıyor. Kürt toplumunda da gecikmeli de olsa modernleşme süreçlerinin sonucu sekülerleşme söz konusu. Fakat bu toplumun bireylerinden biri olarak, Kürt toplumunu diğer toplumlardan ayıran bir dinamik dikkatimi çekti. Bu da Kürt Solu. Modernleşme ile birlikte Kürt toplumundaki sekülerleşme sürecini ayrıksı kılan temel faktörün Kürt Solu olduğunu fark ettim.”
HDP seçmenleri
Yapılan bazı araştırmalarda genç HDP’liler arasında “deist/ateist/agnostik” oranının %26 civarında olduğuna değinen Ekinci, “Kürt toplumunun kendine özgü dinamikleri Kürt toplumunu nasıl sekülerleştiriyor ve sekülerleşme süreci ebeveynlerle kıyaslandığında nasıl bir sonuç ortaya çıkıyor diye araştırdım .Kürt solunun, Kürt toplumunu kuşaklar arasındaki farklılaşma bağlamında dönüştürdüğü, araştırma verilerinde de ortaya çıktı. Bunun yaşanıp yaşanmadığını değil, nasıl yaşandığını açıklamaya çalıştım” diye konuştu.
“Sol sekülerleşme ihmal edilen bir konuydu”
Sekülerleşmenin genellikle Batı merkezli kapitalist modernleşmenin bir tezahürü gibi kuşaklar arasında yaşanan farklılaşmayı ele aldığını dile getiren Ekinci, “Sol, sosyalist sekülerleşme dediğimiz dönüşüm motoru, sekülerleşme literatüründe ihmal edilen bir konuydu. Ben de Kürt toplumunda yaşanan sekülerleşmenin farkına odaklanarak bunun nasıl olduğunu kuşaklar arasında kıyas yaparak anlamaya çalıştım “dedi.
“Sekülerleşme sadece dinden uzaklaşma ile açığa çıkmıyor”
Türkiye’de sekülerleşmenin laiklik kavramı ile karıştırıldığını hatırlatan Ekinci, sol literatürü okuma deneyiminin Kürt gençlerinin sekülerleşme sürecine önemli bir etkisi olduğunu dile getirdi. Sol literatürü okumanın, dine dair eleştirel tutumu beraberinde getirdiğini gözlemlediğini söyleyen Ekinci, Kürt geleneksel sisteminde dinin kurucu bir unsur olduğuna da dikkat çekti. Sol sosyalist siyasallaşma süreçlerinin tezahürü olarak Kürt gençlerinin ebeveynlerine kıyasla daha rasyonel düşündüğünü söyleyen Ekinci, geleneksel kültüre eleştirel ve rasyonel yaklaşan bu kuşaklarda sekülerleşmenin evlilik, flört, toplumsal cinsiyet konularına bakışta daha özgürlükçü bir yaklaşım ile açığa çıktığını ve gündelik pratiklere yansıdığını tespit etti. Ekinci’nin araştırmasına göre Kürt gençlerindeki sekülerleşme sadece dinden uzaklaşma ile değil yeni din formları ile de kendini gösteriyor. Yusuf Ekinci, araştırmasını şöyle anlattı:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Tepkisel sekülerleşme: “Bunlar Müslümansa ben Müslüman değilim”
“Sekülerleşme literatüründe daha önce karşılaşmadığım tepkisel sekülerleşme diye bir kavram kullandım. Bu kavram, son yıllarda Türkiye’de de tartışılıyor. Tepkisel sekülerleşme, dini cemaatlerin, dindar kimliği olan bir hükümetin-iktidarın, din adamlarının politikaları sonucu ortaya çıkan olumsuz din imajının muhalif genç kuşaklarda dinden uzaklaşma tepkisini beraberinde getirmesi. Araştırmamdaki katılımcılardan biri bu eğilimi ‘Bunlar Müslümansa ben Müslüman değilim’ sözleri ile açıklamıştı. Bu sadece hükümetin ve iktidar katında temsil edilen dinin olumsuz imajıyla ilişkili değil, özellikle 1990’lı yıllarda şiddetle yüklü islamcı Hizbullah hafızasının da etkisi var. Bununla birlikte IŞİD’in Suriye’de YPG ile çatışması, Türkiye’de Kürt solu aleyhine söylemlerde bulunması, Antep’te Kürt düğününü hedef alması gibi olaylar da tepkisel bir dinden uzaklaşma eğilimini birlikte getirdi.”
“Öcalan’ın dine ılımlı yaklaşımı belirleyen oldu”
“Öcalan merkezli söylemlerde, dine yönelik daha ılımlı yaklaşımın ortaya çıkmasıyla birlikte Kürt siyasi aktörlerinin dinle daha barışık bir tutum göstermek zorunda olduğu söylemi doğrulandı. 1990’lı yıllardan itibaren Öcalan ve Kürt solunun temel söylemi, dini Kürt toplumunun bir gerçeği olarak kabul eden daha pragmatik bir söyleme doğru değişim yaşadı. Bu değişim, 2010’dan sonra Öcalan’ın barış sürecindeki Nevrozda okunan mektubu, Demokratik İslam Kongresi toplantıları gibi görünür ve kitlesel toplantılarda daha da belirginleşti. Din kardeşliği söyleminin, ‘Kürt sorununun’ çözümüne ya da Kürtlerin yaşadığı sorunlara bir çözüm olabileceği vurgusu dini söylemle bütünleşmeye birlikte anılmaya başlandı. Dini söylemle barışık olma ihtiyacı, Kürt toplumundaki geniş kesimlerin muhafazakar eğilimlerinin hala güçlü olmasıyla ilgili.”
Bölgedeki aktörler
“Kürt solu, dindar ve muhafazakar Kürt kitleleri arasında yetki sahibi olabilmek için pragmatik bir değişime ihtiyaç duydu. HDP’nin bölgedeki toplumsal ve siyasi rakiplerinin Hizbullah, Hüda Par, Peygamber Sevdalıları Platformu, AK Parti gibi oluşumların, toplumsal tabanda etkili olması Kürt solunun dini söylemlerde ılımlı olmasıyla sonuçlandı.”
