Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Devlet Başkanları 22. Toplantısı sona erdi. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan zirve kapsamında birçok lider ile bir araya gelirken, bunlardan en çok göze çarpanları Çin lideri Şi Cinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesi oldu. Zirve sonunda ortak bir bildiri de yayımlandı.
Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) devlet başkanları düzeyindeki 22. toplantısı sona erdi. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ilk defa katıldığı zirvede, Çin lideri Şi Cinping de koronavirüs salgınının başlamasından bu yana ilk kez bir yurtdışı seyahati gerçekleştirdi.
Özbekistan’ın Semerkant şehrindeki zirveye katılan liderler şöyleydi: Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, Hindistan Başbakanı Narendra Modi; gözlemci ülkelerden Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Moğolistan Cumhurbaşkanı Ukhnaagiin Khurelsukh, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, davetli liderler Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev.
Erdoğan, zirvede Putin ve Şi Cinping olmak üzere birçok lider ile görüştü. Erdoğan’ın görüştüğü diğer liderler arasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, Moğolistan Cumhurbaşkanı Ukhnaagiin Khurelsukh, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev yer aldı.
Putin-Şi Cinping görüşmesinde Ukrayna ve enerji meselesi gündemdeydi
Zirvede dikkat çeken en önemli görüşme ise Şi Cinping ile Putin arasındaydı. İki lider başta Ukrayna meselesini alırken, diğer bir gündem maddesi ise enerji meseleseydi.
Basına yansıyan bilgilere göre Putin Cinping’e, Ukrayna’daki savaşa dair endişelerini anladığını söylerken Çin’in izlediği dengeli politika için teşekkür etti. Görüşmenin ardından konuşan Putin, “Ukrayna krizi söz konusu olduğunda Çin’deki dostlarımızın dengeli politikalarına çok değer veriyoruz. Fakat bununla ilgili sorunlarını ve endişelerini de anlıyoruz. Bugünkü görüşmemizde elbette bu konudaki duruşumuzu açıklayacağız” dedi.
İki liderin savaşın ardından ilk yüz yüze görüşmelerinde Şi, Putin’e “Eski dostum” diyerek seslendi. Çin’in tarih boyunca dünyaya istikrar ve pozitif enerji aşıladığını savunan Şi, Moskova ile birlikte çalışmaya istekli olduklarını da söyledi.
Öte yandan Putin, Tayvan konusunda da Pekin’i açıkça desteklerken, “ABD’nin Tayvan Boğazı’ndaki provokasyonlarını kınıyoruz” dedi.
Şi Cinping ve Putin, Rusya’nın Ukrayna’yı 24 Şubat’ta işgal etmesinden birkaç hafta önce yüz yüze görüşmüş ve sınırsız bir ortaklık ilan ettiklerini açıklamıştı. İki lider ayrıca Batı’ya karşı daha fazla işbirliği sözü vermişlerdi.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Erdoğan-Şi Cinping görüşmesinden yansıyanlar
Erdoğan ve Şi, Özbekistan Devlet Başkanı’nın yazlık sarayında bir araya gelirken görüşme yaklaşık yarım saat sürdü. Görüşmede bölgesel konular ve iki ülke arasındaki ilişkiler ele alındı.
Erdoğan ayrıca bugünkü cuma mesajında zirvenin gerçekleştiği Semerkant temalı bir paylaşımda bulundu.
Erdoğan-Putin görüşmesinde ne konuşuldu?
Erdoğan ile Putin arasındaki basına kapalı görüşme ise yaklaşık 40 dakika sürdü.
Putin, Erdoğan’a tahıl anlaşmasına yaptığı katkılar nedeniyle teşekkür ederken, Ukrayna’dan sevk edilen tahılın önemli bölümünün en yoksul ülkelere gideceğini umduklarını fakat şimdiye kadar bu konudaki beklentilerinin gerçekleşmediğini söyledi.
Diğer yandan Putin, Türkiye’ye yaptıkları doğalgaz sevkiyatının yüzde 25’inin rubleyle ödenmesi konusunda mutabakat sağladıklarını duyurdu. Putin, doğalgaz sevkiyatının yüzde 25’inin rubleyle ödenmesini öngören mutabakatın yakında uygulamaya konulmasını beklediklerini belirtti.
Erdoğan’ın konuşmasından detaylar
Türkiye’nin Rusya-Ukrayna savaşındaki rolüne atıfta bulunan Erdoğan ise şunları söyledi:
“Son 10 yıldır sahip olduğumuz Diyalog Ortağı statümüz sayesinde burası Asya’ya açılan pencerelerimizden biri haline gelmiştir. Ukrayna’daki çatışmaların diplomasi ile sonuçlandırılması için çaba gösteriyoruz. Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden sevkiyatı noktasında Birleşmiş Milletler (BM) ve taraflarla verimli bir işbirliği yürütüyoruz. Tahılın Afrika’daki kardeşlerimiz başta olmak üzere özellikle en çok ihtiyaç duyanlara ulaştırılması noktasında samimi çaba harcıyoruz.”
ŞİÖ liderlerinden ortak deklarasyon
Öte yandan, ŞİÖ liderleri, Devlet Başkanları 22. Toplantısı sonunda Semerkant Deklarasyonu’nu ilan etti.
ŞİÖ üyesi Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Hindistan ve Özbekistan liderleri zirve sonuçlarına ilişkin Semerkant Deklarasyonu imzaladı.
Deklarasyonda ŞİÖ’nün diğer devletlere ve uluslararası kuruluşlara karşı kurulmuş bir organizasyon olmadığı vurgulanırken liderler, karşılıklı çıkarları dikkate alarak işbirliğine açık olduklarını duyurdu.
Liderler ayrıca ekonomik gerçekler göz önünde bulundurularak Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) etkinliğinin artırılması ve organizasyonunda reform yapılması çağrısında bulundu.
Deklarasyonda ayrıca, savunma ve güvenlik alanında işbirliğini geliştirme, “terörle mücadeleye” yönelik örgütün “Barış Misyonu” ortak askeri tatbikatlarının yapılması gibi konulara da değinildi.
Liderler, füze savunma sistemlerinin bazı ülkeler tarafından tek taraflı olarak geliştirilmesini kınadı. Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması ve Bunların İmha Edilmesine İlişkin Sözleşme’ye uyulması çağrısında bulunan liderler, uzayın silahlardan arındırılmasından yana olduklarını ve uzayda bir silahlanma yarışının önlenmesini garanti edebilecek uluslararası ve yasal olarak bağlayıcı bir belgenin imzalanması gerektiğini vurguladı.
İran ve Afganistan vurgusu
Üye ülkelerin liderleri, İran’ın nükleer programına ilişkin eylem planının uygulanmasının önemine dikkat çekti ve Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’nın hükümlerine sıkı sıkıya uyulması gerektiğini belirtti.
Deklarasyonda Afganistan konusu da es geçilmedi. Liderler, Afganistan’da tüm etnik, dini ve siyasi grupların temsilcilerinin katılımıyla kapsayıcı bir hükümete ihtiyaç duyulduğunu açıkladı. Ayrıca “ŞİÖ’nün İyi Niyet Elçisi” unvanını onaylayan liderler, 2023’ü “Turizm Yılı” ilan etti.
Zirvede üye ülkeler tarafından uzun vadeli iyi komşuluk, dostluk ve işbirliği anlaşmasının uygulanması için kapsamlı bir eylem planı da dahil toplam 40 belge imzalandı.
Dönem başkanlığı Hindistan’a geçiyor
Şu anda Özbekistan’da olan dönem başkanlığı bir sonraki zirvede Hindistan’a geçecek. 23. ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi, 2023’te Hindistan’da düzenlenecek.
