Yahudilerin en kutsal günü kabul edilen “Yom Kippur” yani “Kefaret Günü”, bugün (4 Ekim) güneş batımı ile başlayarak yarın (5 Ekim) akşamına kadar tutulan ”oruç” ile kutlanacak. Bugünde İsrail başta olmak üzere bütün dünyadaki inançlı Yahudiler için hayat duruyor ve var olan şahsi günahlar için oruçlar tutularak tövbeler ediliyor. Yahudiler için en önemli gün kabul edilen Yom Kippur ile ilgili bilmediklerimizi Medyascope okurları için, bir süre İzmir’de de hahamlık yapmış Rav İsak Alaluf ve Aşkenaz cemaati hahamlarından Rav Mendy Chitrik ile konuştuk.
Yom Kippur, Yahudiler için en önemli gün kabul ediliyor. Bunun nedeni nedir? Tarihsel olarak bir gelenekten söz edebilir miyiz?
Rav İsak Alaluf: Sina Dağı’nda Tevrat’ın alınmasından sonra Musa peygamber taş tabletleri almak üzere Sina Dağı’na çıkar. Orada kırk gün kırk gece kalır. Kampta kalan Yahudiler, Musa’nın gecikmesi üzerine yanlış bir yola saparak “altın buzağı” günahını işlerler. Halkın çok küçük bir yüzdesi bu günaha iştirak etse de Musa döndüğünde taş tabletleri kırar. Halkın günahını affettirmek için 1 Eylül tarihinde tekrar dağa çıkar ve kırk gün boyunca günahın affı için dua eder. Musa’nın halkın arasına döndüğü 10 Tişri tarihi genel bir af günüdür. Bugün de Kippur gününün ta kendisidir. Tevrat, Levililer kitabında bugünün “kefaret” ve “af günü” olacağını paylaşır.
Roş Aşana’da insanların kader kitaplarının açıldığı, Yom Kippur’da ise kapandığı kutsal kitapta geçiyor mu? Bu inanış nasıl şekillenmiştir?
Roş Aşana’da kader kitaplarının açıldığı ifadesi Tevrat’ta değil Talmud’da yazılıdır. Mişna, Roş Aşana’da yazılı olan kişilerin bu günde yargılanacakları ifadesine istinaden Gemara Roş Aşana faslı 16/B’de üç kitabın bu günde açıldığını paylaşır. Bunlardan biri dürüstlerin, ikincisi kötülerin kitabıdır. Üçüncü kitap ise ortada olanların kitabıdır. Onlar Roş Aşana ile Kippur arasındaki on günde davranışlarına göre yargılanır ve haklarında karar alınır. Kippur gününün son duası olan Neila “kilitleme” veya “kapama” fiilinin kökünden türer. Kitapların Kippur günü kapandığına ait bir öğreti Talmudik bilgilerde mevcuttur.
Yom Kippur’da bir yahudinin kendi günahlarına karşı af edilmesini dilemesi var. Bunu evrensel anlamda yorumlayabilir misiniz? Her isteyen birey Yahudi olmasa bile bu âdeti yerine getirebilir mi?
Kippur gününün Yahudiler için bir kefaret ve af günü olduğunu yukarıda belirtmiştik. Ancak bir başka öğretiye göre insan her gün tövbe edebilir ve doğru yola dönebilir. Bu da onun bağışlanmasının yolunu açar. Kippur günü tarihsel ve dini anlamda bir af günü olsa da evrensel olarak herkes kendi yanlışları için af dileyebilir ve affedilmeyi hak edebilir. Bu Tanrı’nın sonsuz bağışlayıcılığının bir tezahürüdür.
Yom Kippur’a özel yapılan ibadetler nelerdir? Toplu günah çıkarma (Viduy) yeri nedir?
Kipur günü özel dualar ve ilahilerle bezenmiştir. Her şeyden önce Kippur gününün belkemiği “Kal Nidre” denilen adakların iptal edildiği duadır. İspanya’da Hıristiyan görünüp Yahudiliğini devam ettirmek isteyen Yahudilerin Kippur gününün başlangıcında okudukları bu dua istemeden ihlal ettikleri kurallar için özür dilemeyi amaçlamıştır. Günümüzde de bu dua ritüeli aynen devam etmektedir. Kippur gününde Kudüs’teki tapınaktaki (Bet Amikdaş) ibadetler Kohen Gadol yani baş Kohen tarafından yürütülürdü. Günümüzde tapınak ayakta olmadığı için oradaki ibadetler bir dua ritüeli olarak Musaf duasında okunur. Kippur gününü duaları içinde “Selihot” dediğimiz af dileme ve merhameti uyandırma duaları da yer almaktadır. “Viduy” dediğimiz itiraf duası on kez tekrarlanır. Günahlar itiraf edilir ve yeniden yapmamak için gayret sözü verilir.
Yom Kippur’a ait Şabat günleri yasakları haricinde başka bir yasak söz konusu mudur?
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Kippur gününde beş ana yasak vardır:
- Yemek ve içmek
- Yıkanmak
- Deriye ferahlatıcı losyon veya krem sürmek
- Deri ayakkabı giymek
- Eşler arasında ilişkide bulunmak.
Bunların dışında Tevrat’ta yazılı olan ifadede bu günde Şabat yasakları da mutlak surette uygulanır.
Yom Kippur’da tutulan oruç ile islamiyetteki orucun arasında bir benzerlik var mıdır?
Kippur gününde akşamdan yarım saat önce başlanan ve akşamdan yirmi dakika sonra bitirilen bir oruç zamanı vardır. Bu yaklaşık yirmi beş saate tekabül etmektedir. Zaman olarak İslamiyet’teki oruca benzemese de aynı İslam inancında olduğu gibi yeme – içme yasağı aynıdır. Yukarıdaki soruda yanıtlamaya çalıştığımız diğer yasaklar Kippur gününün vazgeçilmez yasaklarıdır.
Yom Kippur’da hayatın bir günlüğüne durması, Tanrı’ya adanmış bir gün olması Yahudiler için gerçekten önemli midir?
Aslında Yom Kippur’da hayat durmaz çok canlı bir ibadet olarak devam eder. İş dünyası olarak hayat durmuş gibidir. Gün, Tanrı’ya ibadete adanmıştır. Bu durum özel bir gün olarak Kippur’u niteler. Bu günde maddiyattan sıyrılıp maneviyata yaklaşma amacı güdülür. Bu amaç Yahudi inançlarını büyütür, manevi gelişmesine yardımcı olur ve Tanrı’ya yaklaştırır. Kippur günü birlik ve beraberlik içinde dua etmenin zevkini ve ayrıcalığını da bünyesinde bulundurur. Bu toplumsal anlamda güçlenmeyi ve birlikte hareket etmeyi sağlar.
Rav Mendy Chitrik: “Yom Kippur’dan önce insanlardan özür diliyor, Kefaret Günü’nde de Tanrı’dan af diliyoruz”
Rav Mendy Chitrik ise Yom Kippur’un anlam ve önemine ilişkin şunları söyledi: ”Yom Kippur’da Tanrı’dan bizim günahlarımız için af dileyebiliriz ama sadece bizim Tanrı’ya karşı işlediğimiz günahlarımız için. Tanrı’ya karşı yanlış yapılmış günahlarımız bağışlanır ancak başka bir kişiye karşı yaptıklarımız değil. Bizlerin başka kişilere karşı yaptığı yanlışlardan dolayı o kişilerden özür ve af dilemeliyiz. Bundan dolayı Yom Kippur’dan önce insanlardan özür diliyor ve Kefaret Günü’nde’de Tanrı’dan af diliyoruz.”
”Gmar Chatima Tova” (İyilikler Kitabına Yazılsın)
