Kurgu: Enes Berk Demirkol
Erzurum Selçuklular’ın birçok eserini barındıran, cumhuriyetin kurulmasına giden yolda önemli kararların alındığı bir il. Cumhuriyet aydınlanmasına giden yolda dönüm noktası olan kent daha sonra muhafazakârların kalesi oldu.
Muhalefet partilerinin işi zor
Muhafazakâr ve milliyetçi partilerin kalesi durumundaki Erzurum’da CHP, HDP ve diğer sol partilerin siyaset yapması oldukça zor. Medyascope’un il izlenimleri kapsamında gittiğimiz Erzurum’da, CHP’nin seçim faaliyetlerini yürütmek için kent merkezinde kiralayacak mekan bulamadığını öğrendik. Kimse CHP’ye mekanını kiralamak istememiş. CHP, Saadet Partisi’nin faaliyetlerini yürüttüğü bir alanı seçim koordinasyon merkezi olarak kullanıyor.
Seçimlere son anda katılma hakkı elde eden Yeşil Sol Parti’nin durumu da hayli zor. Onlar da Kürtlerin ağırlıklı olduğu mahallelerde seçim çalışmalarını yürütebiliyor. Kent merkezinde el ilanı dağıtmak bile mümkün değil. Diğer sol partiler için de durum aynı Erzurum’da.
Erzurum tüm Doğu ve Orta Anadolu illeri gibi göç veren bir il ve milletvekili sayısı altıya kadar gerilemiş durumda. 2018’de AKP dört, MHP bir ve İYİ Parti bir milletvekili çıkardı. Bu seçimde 35 bin oy alan İYİ Parti milletvekili çıkarırken, 52 bin oy alan HDP milletvekili çıkaramadı. Nedeni ittifak sistemi. İYİ Parti’nin 35 bin oyuna 19 bin CHP oyu ve yedi bin Saadet Partisi oyu eklenince HDP’nin aldığı oylar boşa gitti.
HDP kaybettiği vekilliği bu kez Yeşil Sol olarak alacak
HDP, 2018’de ittifak yüzünden kaybettiği milletvekilliğini bu kez ittifak sisteminin değişmesi nedeniyle alacak. HDP hakkında Anayasa Mahkemesi’nde sürmekte olan dava nedeniyle son anda Yeşil Sol Parti listelerinden seçime girildiği için HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş bu kez Yeşil Sol Parti milletvekili olarak parlamentoya girecek. Beştaş, seçim çalışmaları sırasında Erzurum’da trafik kazası geçirdi ve vücudunda oluşan kırıklar nedeniyle ameliyat oldu. Seçim çalışmalarına katılamayan Beştaş’a destek için her hafta farklı milletvekilleri ya da parti yöneticileri Erzurum’a gelerek seçim çalışmalarını yürütüyor.
AKP’de liste mutsuzluğu
AKP, 2018 seçimlerinde milletvekili olan dört kişiden sadece birini, Selami Altınok’u birinci sıradan aday gösterdi. Eski sağlık bakanlarından Recep Akdağ listeye alınmadı. Erzurum’da AKP’liler de Akdağ’dan hoşnut olmadıklarını dile getirmekten geri durmuyor. Hakkında yolsuzluk iddiaları ortaya atılan, sosyal medyada eski eşiyle kavga videoları dolaşan Zehra Taşkesenlioğlu da listede yok ve bu da Erzurum’da kimseyi şaşırtmamış.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
AKP’nin ikinci sıra adayı Fatma Öncü, merkezden aday gösterilmiş ve Erzurum seçmenince pek tanımıyor. Öncü’nün de Erzurum’u bilmediği belirtiliyor. Üçüncü sıra adayı Mehmet Emin Öz eski il başkanı, 4. sıra adayı Erzurum’un köklü Kürt ailelerinden Fırat ailesine mensup Abdurrahim Fırat. 4. sıraya koyulmasının nedeni, Kürtlerin yoğun olduğu ilçelerden muhafazakar AKP oylarını koruması ve onları da alarak AKP’nin yine dört milletvekili çıkarmasının itici lokomotifi olması. Ancak bunun AKP’ye yetip yetmeyeceği meçhul.
Milletvekili dağılımı nasıl olur?
Görüştüğümüz birçok kişi AKP’nin üç milletvekili çıkaracağı konusunda hemfikir. Yeşil Sol’un da bir milletvekili çıkaracağına kesin gözüyle bakılıyor. Geriye kalan iki milletvekili için ise İYİ Parti, MHP ve CHP arasında bir yarış olacak.
AKP 2018’de 238 bin (%54.8) oy alırken en yakın takipçisi MHP 89 bin oy alabilmiş. İYİ Parti 35 bin, CHP 19 bin, SP ise yedi bin oy alabilmiş. HDP’nin oyu ise 52 bin. 2019 yerel seçimlerinde ise CHP aday çıkarmamış ve İYİ Parti’ye destek vermiş ve 97 bin oy almış İYİ Parti.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde ise Erdoğan 303 bin (%72.4) oya ulaşırken en yakın rakibi Muharrem İnce 41 bin oy alabilmiş. Selahattin Demirtaş 40 bin, Meral Akşener 27 bin, Temel Karamollaoğlu da altı bin civarında oy almış. Erdoğan’ın rakibi dört adayın aldığı oy 115 bin dolayında ve yüzde 27 oranına ulaşıyor. Bu nedenle Kılıçdaroğlu’nun taban oyu olarak kabul ediliyor ve yüzde 27’lik oranın en az yüzde 40 olacağı beklentisi çok yüksek. Bu da Erdoğan’ın oyunun da yüzde 60’lara gerilemesi anlamına geliyor.
Gazeteci gözüyle Erzurum
Erzurum’da uzun yıllardır gazetecilik yapan Feridun Fazıl Özsoy, Medyascope olarak Erzurum’u ziyaret etmemizden bir gün önce şehre gelen Akşener’in topladığı kalabalığın çok olmamakla birlikte önemli olduğuna işaret etti. “Akşener coşkulu konuştu ve şiddetli yağmura rağmen gelenler kıpırdamadı” diyen Özsoy, mevcut milletvekili Muhammet Naci Cinisli’nin yeniden aday gösterilmemesinin ise Erzurum’a bakanlık sözü olarak algılandığını ve bunun da İYİ Parti’ye gidecek oyları artıracağına dikkat çekti.
AKP’nin üç milletvekili çıkarmasının büyük olasılık olduğunu, Yeşil Sol Parti’nin de bir milletvekilini çıkarmasının kesin olduğunu anlatan Özsoy, “Yeşil Sol Hınıs, Çat, Tekman ve Karaçoban ilçelerinde çok etkili. Horasan ve Şenkaya’dan da oy alır ve kent merkezinde de azımsanmayacak oyu var” dedi. AKP’nin 2015’te beş milletvekili çıkardığını, 2018’de bunu koruyamadığını ve dört milletvekili çıkardığını anlatan Özsoy, “Şimdi de dördü çıkaramayacaklar, üç çıkarırlarsa iyidir” diye konuştu.
CHP’nin geçmiş yönetimlerinin de Erzurum’da iyi çalışamadığına işaret eden Özsoy, “CHP adayı Doktor Ayhan Koç Horasanlı, sevilen, tanınan biri ama yeterli olur mu bilemem. CHP bir çıkarırsa çok iyi” dedi.
Özsoy’a göre Erzurum’un en temel sorunları arasında, istihdam, işsizlik, göç ve hayvancılığa dayalı sanayinin oluşmaması ilk sıralarda yer alıyor. Erzurum’un kış sporlarının merkezi olduğunu, kışın tüm kayak pistlerinin dolduğunu belirten Özsoy, “Buraya gelen para tabana yayılmıyor. Diğer yandan Erzurum hayvancılığın merkezi, süt üretiminin yüzde 17’si Erzurum’da ama bunun ekonomiye katkısı ancak yüzde 1 düzeyinde kalıyor” diyerek kentin içinde bulunduğu açmazları anlattı.
81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:
İYİ Parti ve MHP’de durum
İYİ Parti adayı Zekai Kaya, Akşener’in danışmanı, eski MHP il başkanlarından ve Erzurum’da yapılan temayül yoklamasında ilk sırada çıktı ve o nedenle de birinci sıradan aday gösterildi. MHP’deki rahatsızlıktan dolayı İYİ Parti’ye doğru bir kayma var ve Kaya’nın milletvekili seçilmesi imkan dahilinde.
MHP’nin ilk sıra adayı Kamil Aydın mevcut milletvekili. MHP’ye küsenlerin sayısı arttıkça seçilme şansı azalacak bir isim. MHP’nin 3. sıra adayı Ömer Haluk Pirimoğlu’nun ise ilginç bir milletvekili olamama öyküsü var. Pirimoğlu 1991 seçimlerinde de Alparslan Türkeş Milliyetçi Çalışma Partisi’nin başında iken Refah Partisi’nden (RP) 3. sırada aday gösterilmiş. Bulunduğu yeri beğenmeyen Pirimoğlu istifa edip adaylıktan çekilmiş. RP, Erzurum’un yedi milletvekilinden beşini kazanmış ve Pirimoğlu istifa ettiği için milletvekilliğini kaçırmış.
“Erzurum’da CHP’li olup siyaset yapmak zor”
CHP Erzurum İl Başkanı Suat Dülger’i seçim çalışmaları sırasında yakalayıp, hızlı bir görüşme gerçekleştirdik. Dülger, “Erzurum’da CHP’li olarak siyaset yapmak 10 yıl önceye göre kolay ama hâlâ çok zor yanları var” diyerek söze girdi ve bunun nedenlerini şöyle anlattı:
“Parti 12 Eylül’den sonra tabanını kaybetmiş. Yeniden taban oluşturmaya çalışıyoruz. 1977’de CHP yüzde 21,5 oyla iki milletvekili çıkarmış. Bugün o oyla ancak bir milletvekili çıkarır. 12 Eylül sonrasında ise CHP tabanı büyük kentlere göçmüş. Erzurum Komünizmle Mücadele Derneği’nin kurulduğu ilk il. Bu derneğin içine tüm cemaatler yerleştirilmiş, Fethullahçılar dahil. Başörtüsü nedeniyle de ‘Din elden gidiyor’ korkusu yerleştirilmiş. Bu iki etkiyle CHP’nin oyu yüzde 8’lere düşmüş, HDP’nin kurulmasıyla da yüzde 4’e kadar gerilemiş.”
CHP’nin yaşadığı sıkıntıların sosyolojik analizini yapan Dülger, buradan toparladıkları partiyle şimdi bir milletvekili çıkarmayı zorlayacak noktaya geldiklerini ve bir milletvekili çıkarmanın başarı olacağını belirtti.
Erzurum’un sorunları konusunda da Dülger, “Üretime yönelik sanayi yok. Hayvancılık hâlâ ilkel usullerle yapılıyor. Bunlar da göçü tetikliyor ve nitelikli göç verip, niteliksiz göç alıyoruz” diye konuştu.
“Değişim, dönüşüm Erzurum’dan başlayacak”
Meral Danış Beştaş’ın trafik kazası sonrası seçim çalışmalarına katılamaması üzerine Yeşil Sol Parti’nin 2. sıra adayı Abdurrahman Sever bu işi tamamen üstlenmiş durumda. Genel merkezden milletvekili ve yöneticilerin gelerek seçim çalışmalarına büyük destek verdiklerini anlatan Sever, “Her dönem bir milletvekili çıkarma potansiyelimiz vardı ve şimdi de var” dedi ve şunları söyledi:
“Türkiye’nin birçok yerinde değişim ve dönüşüm olacak. Tüm dengeler değişecek gibi görünüyor. AKP’ye ciddi bir tepki var ve bize de olumlu yaklaşım var. Değişim, dönüşüm Erzurum’dan başlayacak. AKP üç milletvekilini zor alır. İYİ Parti de bir alır. Biz de bir alırız, ikiyi zorlarız.”
“AKP’ye oy veren seçmen, bu kez MHP’ye oy verecek”
MHP Yakutiye İlçe Başkanı Sinan Demir’i partililerle konuşurken seçim koordinasyon merkezinde bulduk. Adayların ve il başkanının seçim çalışmalarını sürdürdüğünü belirten Demir, şunları söyledi:
“Cumhur İttifakı içinde yer alıyoruz ancak 20 yıldır AKP’ye oy veren seçmenin yüzde 40’ı şimdi oy vermeyeceğini söylüyor. Bu yüzde 40’ın 35’i MHP’ye oy vereceğini ama cumhurbaşkanlığı seçiminde Recep Tayyip Erdoğan’a oy atacağını söylüyor. Erdoğan’ın oyu değişmez ama AKP’nin vekil sayısı düşer. 1999 seçimlerinde üç milletvekili yollamıştık, şimdi de 1999 havasını yakaladık.”
Demir, Yeşil Sol Parti’nin milletvekili çıkarması durumunda geriye kalan beş milletvekilinin üçünü MHP’nin, ikisini AKP’nin alacağını, Yeşil Sol Parti’nin milletvekili çıkaramaması durumunda ise MHP ve AKP’nin altı milletvekilini üç-üç paylaşacağını söyledi.
Erzurum’un sorunları konusunda ise Demir, Medyascope konuşan diğer siyasetçilerle aynı fikirde: “Sanayi gelişmedi, işsizlik var. Tarım geriledi, hayvancılık öldü. Fabrikalar kapandı. göç, önemli bir sorun ve ciddi göç veriyoruz.”
Cağ kebabı
Erzurum denilince ilk akla gelenlerden biri cağ kebabı ve Erzurum’da her köşebaşında birkaç cağ kebabı yapan lokantaya rastlamak mümkün. Erzurum’a gidip de cağ kebabı yemeden dönmek neredeyse mümkün değil. Tanınmış restoranlarda günün her saati yer bulmak zor olabiliyor.
Cağ kebabı ile hayvancılık oldukça iç içe ancak Erzurum’da hayvancılığın geldiği nokta ile cağ kebabı arasındaki ilişkiyi gazeteci Feridun Fazıl Özsoy, şöyle tanımlıyor: “Cağ kebabı bir Erzurum markası. Adı Erzurum’dan geliyor ama eti Balıkesir’den.”