Siyah tişörtlü genç bir çocuk yerde kanlar içinde yatıyor. Çocuğu kameraya alan biri, bir de yanında bağırarak yol tarif eden bir kişi var. Yerde yatan gencin etrafında ise Yahudilerin dua esnasında, sinagogda ve dışarıda başlarını örtmekte kullandıkları küçük takke, yani kipa, takılı iki kişi ve İsrail Savunma Kuvvetleri’nden (IDF) askerlerin giydiği üniformalara benzer kıyafetler giymiş kişiler var.
TikTok ve X’te viral olan bu video, 2 milyonu aşkın kez görüntülendi. Ve bu videoyu X tarafından “doğrulanmış” bir kullanıcı paylaştı.
Aslında bu klip, İsrail’in işgalinin ardından kaçan Filistinlilerin bıraktığı boşluğu anlatmaya çalışan “Empty Place” adlı kısa filmin kamera arkasında ait. Video, X’te paylaşılmadan önce TikTok’ta dolaşıma sokulmuş. X’te viral olmasının ardından TikTok’tan kaldırılmış fakat X’te paylaşılmaya ve görüntülenmeye devam ediyor.
Sadece bir örnek mi? Elbette hayır. Hamas’ın 7 Ekim Cumartesi günü İsrail’e başlattığı Aksa Tufanı operasyonunun ardından X’te dezenformasyon yağmuruna tutulduk. Bu bilgi kirliliği ile dünyanın dört bir yanında savaşı takip etmek isteyen kullanıcılar, gerçekleri kurgudan ayırmakta zorlandılar.
İşte bazı örnekler:
Yine ilk TikTok’ta paylaşılan fakat daha sonra kaldırılan başka bir videoda, Hamas militanları tarafından esir alınan İsrailli generaller gösterilmekte. Bu video da X’te 2 milyon görüntülenmeye ulaştı.
Fakat bu videonun İsrail-Hamas savaşıyla alakası yok. Çünkü video ilk olarak Azerbaycan Devlet Güvenlik Hizmeti’nin resmî YouTube kanalında geçen hafta yayınlandı. Videoda gördüğümüz kişiler ise Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçı hükümetin liderleri.
Bir başka örnek ise Filistinli paraşütçülerin İsrail topraklarına indiği an ile ilgili. Çok sayıda kullanıcı aslında Mısır’ın başkenti Kahire’de çekilen bu videoyu, “Hamas güçleri İsrail’e paraşütle indirme yapmaya devam ediyor” notuyla paylaştı. Fakat bağımsız kuruluşlar tarafından incelenen videoda yer alan binanın üzerinde “Askeri Kolej” yazıyor. Videodaki bir grup paraşütçü de bu kolejde eğitim görüyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Türkiye’deki fact-checkerlar da Hamas-İsrail savaşıyla olağanüstü bir mesai harcamaya başladı. Teyit.org, X’te ve diğer mecralarda paylaşılanların doğruluğunu kanıtlamak için “İsrail-Hamas Savaşı” başlığı altında bir sayfa açtı. Bu sayfada savaşa dair paylaşılanları inceliyor; sizleri, bizleri haberdar ediyor. Sayfa sürekli güncelleniyor.
En çok paylaşılan videolardan biri de İsrail’in güneyindeki Kibbutz Reim’deki Negev Çölü’nde düzenlenen Supernova Festivali ile ilgili. Müzikseverlerin haftalardır heyecanla beklediği bu etkinliği Filistinli militanların basması ve ateş açması sonucu, 260 kişi hayatını kaybetti.
Bu katliamın ardından X’te bir kullanıcı, Supernova Festivali olduğu iddia edilen videoyu “İsrail halkı için dua ediyorum” notuyla paylaştı.
Fakat bu video 7 Ekim’den üç gün önce çekilmiş. Görüntüler Supernova Festivali’nden kaçanları değil, 4 Ekim’de Bruno Mars konserine girmek için koşan müzikseverleri gösteriyor.
Bir kız çocuğunun Arapça konuşan bir kişiyle konuştuğu anların videosu da “Hamas militanları küçük bir Yahudi kızı kaçırdı” notuyla paylaşıldı, binlerce kez RT’lendi. Söz konusu videodaki kişi, küçük kıza, “Annen baban nerede? Kiminle geldin?” diye soruyor. Reuters’ın araştırmasına göre bu video, 7 Ekim’den yaklaşık bir ay önce TikTok’ta yayınlanmış.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden’ın İsrail’e 8 milyar dolar yardım gönderilmesini onayladığına dair Beyaz Saray tarafından yayınlanan bu belge de başka bir dezenformasyon örneği. Belgenin aslı, Biden’ın temmuz ayında Ukrayna’ya 400 milyon dolar yardım gönderileceğini açıkladığı bilgi notunun üzerinde oynanmış versiyonu.
St. Petersburg’taki trol çiftliğinin, Rusya-Ukrayna savaşında gündem değiştirmek; ABD seçimleri ve diğer ülkelerdeki seçimlere müdahale etmek için yaydığı dezenformasyonlar göz önünde bulundurulduğunda Rusya’nın İsrail ile Hamas arasındaki bu savaştan kârlı olduğu görülmekte.
Eski Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, attığı bir tweette şöyle yazdı:
“Peki NATO dostları oyununuzu bitirdiniz mi? Ukrayna’da neo-Nazi rejimine devredilen silahlar İsrail’de aktif olarak kullanılıyor. Üstelik firari Amerikalıların Afganistan’da bıraktığı silahlar gibi tüm sıcak noktalarda kontrolsüz bir şekilde kullanılacak.”
Hamas’ın İsrail’e karşı kullanmayı planladığı silahların satışı için Ukrayna’ya teşekkür ettiğini gösteren video ise Rus paralı asker grubu Wagner’e bağlı bir X hesabı tarafından dolaşıma sokuldu. Paylaşıldığı ilk günden bu yana 300 binden fazla görüntülenen video, ABD’deki aşırı sağcılar tarafından da sıklıkla paylaştı.
İsrail-Hamas arasında devam eden savaşta giderek artan dezenformasyon ve yalan haberler ile ilgili endişeler, Tesla ve SpaceX’in CEO’su ve X’i 44 milyar dolara satın alan Elon Musk ile ilgili. Kendisini “ifade özgürlüğünün mutlak savunucusu” olarak tanıtan Musk, platformda komplo teorileri ve antisemitizmi yaymakla suçlanıyor. Musk ise bu iddiaları reddediyor.
Musk, 2022’te X’i satın aldıktan sonra pek çok değişiklik yaptı. Bu değişikliklerden biri de platformdaki nefret söylemi ve tacizle mücadeleden sorumlu olan Güven ve Güvenlik Konseyi’ni feshetmesi. Şirket, bu ekibi yeniden kurmayı planladığını açıklasa da bu konuda bir adım atılmadı.
Bundan sonra X’te paylaşılanların doğruluğunu kanıtlamak biz kullanıcılara kaldı. Örneğin Topluluk Notları özelliği bunun bir örneği. Topluluk Notları, kullanıcıları yanıltabilecek ifadeler içeren tweet’lere bağlam eklenmesini sağlıyor. Notlar, tweet’lerin altında ayrı bir kutucuk içerisinde gösteriliyor.
Musk’ın sicili
Musk, son haftalarda X’te Yahudi karşıtı içeriklerin yayılması nedeniyle eleştiriliyor. Kendisi de bir gönderisinde “ifade özgürlüğünü savunduğunu ancak her türlü antisemitizme karşı olduğunu” söylerken; bir yandan da George Soros hakkında attığı tweetlerle antisemitist olduğunu bizlere kanıtlamaya çalışıyor.
Musk, Soros’u X-Men serisindeki Yahudi kötü adam Magneto’ya benzetmiş ve attığı tweeti savunurken de “İstediğimi söylemeye hakkım var” demişti.
AB’den Musk’a ültimatom
Avrupa Birliği Komisyonu’nun İç Pazardan Sorumlu Üyesi Thierry Breton, Hamas’ın İsrail’e saldırılarıyla ilgili X üzerinden dezenformasyon yayıldığı gerekçesiyle Elon Musk’a çağrıda bulundu.
- Avrupa Birliği, Musk’ı uyardı: X’te Hamas-İsrail savaşıyla ilgili sahte haberler dolaşımda
- Avrupa Birliği Elon Musk’ı uyardı: En fazla dezenformasyon X’te
“Platformun AB’de yasadışı içerik ve dezenformasyon yaymak için kullanıldığına dair göstergelerimiz var” diyen Breton, X’in şikayetine 24 saat içinde yanıt vermesini ve ayrıca AB polis koordinasyon ajansı Europol ile temasa geçmesini istedi.
