AKP Genel Başkanı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, altı yıl aradan sonra Beyaz Saray’da ABD Başkanı Donald Trump ile görüşecek. Görüşmenin ana gündeminde savunma sanayii, enerji, ticaret ve bölgesel meseleler yer alıyor.
Bloomberg’in haberine göre Türk tarafı, Washington’a Boeing uçaklarından LNG ithalatına, F-16 ve F-35 savaş uçaklarından savunma sistemlerine kadar 50 milyar doları aşan bir “alışveriş listesi” ile geliyor.
Erdoğan’ın Beyaz Saray ziyareti, Türkiye-ABD ilişkilerinde yeni bir dönemin kapısını aralayabilir. İki NATO müttefiki arasındaki bağlar, 2019’da Ankara’nın Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri alması, ardından F-35 programından çıkarılması ve karşılıklı yaptırımlar nedeniyle ciddi şekilde gerilmişti.
Şimdi, iki tarafın da ekonomik ve diplomatik çıkarlarını öne alan bir anlaşma paketi üzerinde yoğunlaştığı görülüyor. Bloomberg’in aktardığına göre, Ankara bu ziyareti bir “reset” fırsatı olarak görüyor.
Boeing ve havacılık anlaşmaları
Görüşmede en büyük başlıklardan biri havacılık olacak. Erdoğan ve Türk heyeti, Boeing ve Lockheed Martin ile 250’ye kadar sivil uçak ve ek F-16 savaş uçağı alımı için masaya oturacak.
ABD Başkanı Donald Trump da bu anlaşmayı “iş yaratma” perspektifinden büyük bir başarı olarak sunmaya hazırlanıyor. Daha önce Özbekistan ile yapılan 22 uçaklık 8 milyar dolarlık anlaşmayı “ABD’de 35 bin yeni iş” gerekçesiyle öven Trump’ın, Türkiye ile yapılacak potansiyel Boeing anlaşmasını iç politikada güçlü bir koz olarak değerlendirmesi bekleniyor.
Türk Hava Yolları ile Boeing arasındaki uzun süredir devam eden temasların da bu çerçevede sonuçlanabileceği belirtiliyor.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 18 Eylül’de yaptığı bir konuşmada Erdoğan’ın Beyaz Saray ziyareti için Trump’ın oğlu Trump Jr. ile İstanbul’da gizli bir görüşme yaptığını iddia etmişti.
Özel, Erdoğan’ın bu görüşmede “Babanıza söyleyin, bize randevu verirse 300 Boeing alacağız, F-16 satın almayı konuşacağız” dediğini öne sürmüştü.
Erdoğan ise bu iddiayı, “Trump’la yapılacak bir anlaşmayı oğluyla değil kendisiyle yaparız” sözleriyle yanıtlanmıştı.
LNG ve enerji işbirliği
Enerji dosyası da masada geniş yer tutuyor.
BOTAŞ’ın Mercuria aracılığıyla 20 yıl boyunca yaklaşık 70 milyar metreküp LNG ithal etmesine yönelik ön anlaşma daha önce duyurulmuştu. Erdoğan-Trump görüşmesinde bunun kamuoyuna açıklanması bekleniyor. Ayrıca Avustralyalı Woodside Energy ve diğer şirketlerle yapılan uzun vadeli LNG anlaşmaları da pakete dahil.
Bu adımların Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmini üç katına çıkarma hedefini destekleyeceği öngörülüyor. IMF verilerine göre Türkiye’nin ABD ile ihracat-ihracat dengesi görece dengeli seyrediyor ve Trump’ın uyguladığı tarifeler arasında Türkiye en düşük oranlardan (yaklaşık yüzde 15) etkileniyor.
F-35, F-16 ve savunma sanayii
Zirvenin en kritik unsurlarından biri savunma sanayi. Ankara, F-35 programına geri dönmek ve yaklaşık 1,4 milyar dolar ödeme yaptığı altı adet F-35 savaş uçağını almak istiyor.
ABD, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması nedeniyle Ankara’ya yaptırım uygulama kararı almış ve F-35 projesinden çıkartmıştı.
Öte yandan Washington, Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında da yaptırıma tabi tutmuştu. CAATSA yaptırımları da hâlâ yürürlükte.
Türk tarafı, en azından S-400’lerin kullanımına ilişkin bir “orta yol” bulunması halinde F-35 satışlarının yeniden gündeme gelebileceğini umuyor.
F-35’lerin yanı sıra F-16 dosyasında ilerleme ihtimali daha yüksek. Eski ABD Başkanı Joe Biden döneminde 40 yeni F-16 ve 79 modernizasyon kitinin satışına onay verilmişti ancak maliyet nedeniyle Türkiye’nin modernizasyon kitlerinden geri adım attığı basına yansımıştı. Erdoğan ve Trump’ın görüşmede bu konuyu da ele alacağı belirtiliyor.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
ABD’nin Türkiye Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, New York’taki Concordio Zirvesi’nde Türkiye-ABD ilişkileri üzerine konuşurken, Türkiye’nin dünyadaki en büyük F-16 alıcısı olduğuna da dikkat çekmiş ve F-35’ler için de şu cümlelerle yeşil ışık yakmıştı:
“Türkiye bizim en büyük müttefikimiz. Dünyadaki en büyük F-16 alıcısı. Bu da Lockheed’i ayakta tutuyor. Ama biz onlara F-35 vermeyi engelliyoruz.”
Ekonomide neler konuşulabilir?
Erdoğan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yeniden ekonomi yönetimine dönmesiyle birlikte yatırımcılara “ortodoks politikalara dönüş” mesajı vermişti. Ancak enflasyonun yüzde 30’un üzerinde seyrettiği, rezervlerin kırılgan kaldığı bu dönemde Washington ile yakın ilişkiler, Türk piyasaları açısından güven artırıcı bir adım olarak görülüyor. Nitekim Trump’ın ziyareti duyurmasının ardından Türk tahvilleri ve Borsa İstanbul’da yükseliş yaşanmıştı.
Bloomberg’e konuşan Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) araştırmacısı Nihat Ali Özcan, “Erdoğan önceliğini başkanlık koltuğunda kalmaya veriyor. 2028’e kadar herhangi bir Amerikan kaynaklı krizle siyasi kariyerini riske atmak istemiyor” dedi.
Gazze, İsrail, Suriye: Bölgesel konularda tarafların düşünceleri neler?
İki lideri zorlayacak en kritik başlıklardan biri Gazze.
Erdoğan, Filistin devletinin tanınması için bastırırken İsrail’in politikalarını “soykırım” olarak tanımlıyor. Trump ise İsrail’in en büyük destekçisi olmaya devam ediyor.
Nitekim, Erdoğan’ın Fox News röportajı sırasında Trump’ın göreve geldikten sonra “Savaşları bitireceğine” dair sözlerini hatırlatması ve “Sayın Trump hatırlarsanız bir ifade kullandı: ‘Rusya-Ukrayna savaşını ben bitiririm’. Bitti mi? Hâlâ devam ediyor. Aynı şekilde, ‘Gazze savaşını ben bitiririm’ dedi. Bitti mi? Hayır. Demek ki bu işin içine girdikten sonra bazı faturalar ödeniyor. Ve nitekim esir takası da kapandı” demesi iki ülke arasında çeviri krizine yol açtı.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Fox News’a düzeltme yolladı ancak kanal yaptıkları çevirinin arkasında durdu.
New York’taki BM temaslarında gündeme gelen Gazze dosyasının, Beyaz Saray görüşmesinde sınırlı şekilde ele alınabileceği öngörülüyor.
Peki Suriye?
Suriye konusunda ise daha fazla işbirliği alanı var. Ankara, Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) yeni Suriye ordusuna entegrasyonunu öncelik haline getirmiş durumda.
Türk tarafı, Tom Barrack ile yürütülen eşgüdümün devam etmesini istiyor. Ayrıca İsrail’in Suriye’ye yönelik saldırılarından duyulan rahatsızlığın da Trump’a aktarılması bekleniyor.
Yeni dönemin işaretleri neler olacak?
Erdoğan, 2023’teki yeniden seçilmesinden sonra Batı ile ilişkilerde dengeyi yeniden kurmayı hedeflemişti.
Bloomberg’in haberinde de vurgulandığı gibi, bu ziyaretle amaçlanan şey Türkiye’nin “Batı ittifakındaki yerini tazelemesi” ve Trump’ın “deal-making” (anlaşma yapma) yaklaşımıyla ortak bir zemin bulmak.
Görüşmenin ardından açıklanacak anlaşmaların iki ülke ilişkilerinde “reset” anlamına gelip gelmeyeceği, özellikle F-35 dosyasındaki gelişmelere bağlı olacak.
