Özgür gazeteciliğe destek olun
Search
Close this search box.

1982’den günümüze kopan “Saadet Zincirleri”

Piramit şemasının (pyramid scheme) halk arasındaki ismi olan saadet zincirleri, son 20-25 yılda farklı isimler altında birçok yapı tarafından temsil edildi. Gerek dünyada, gerek de ülkemizde çok göz önünde olmasa da, bu sistemler oldukça yaygın.

Özellikle 80’li yıllarda yaşanan piyasaların ani liberalleşmesi sonrası saadet zinciri modeli ülkemizde de örneklerini vermeye başladı.

Borcu Borçla Kapatmaya Yönelik Bir Sistem: Bankerlik

1960’lar ve 80’lere kadar uzanan süreçte bankaların vadeli hesaplara verdiği çok düşük faizler ve memurların maaşlarının bir kısmını bono olarak alması. Özellikle memurlara bankaların verdiği faizlerden üç katı fazla faiz vermeyi vaat eden dolandırıcıları ortaya çıkardı. Kendilerine banker ismini veren bu dolandırıcıların kurduğu sistem kısacası şu şekilde işliyordu:

Bütün dolandırıcılık senaryolarında olduğu gibi, bankerler de insanlara güven vermek için çok kısa sürede birçok insana büyük paralar kazandırdı. Borcu borçla kapatmaya dayanan bu sistemde, katılan her yeni üyeye sağlanan faiz oranı, diğer üyelerin paralarıyla ödeniyordu.

Bu sistem 1980’lerin başına kadar sıkıntısız bir şekilde işledi. Ancak 1982 yılında yaşanan krizde bilinen bütün bankerler aniden iflas etti.

Bilinen En Büyük Banker Kastelli

Gerçek adı Abidin Cevher Özden olan Banker Kastelli, 1933 yılında, Trabzon’un Sürmene ilçesine bağlı Baştımar köyünde dünyaya geldi. 1940 yılında İstanbul’a gelen Banker Kastelli, ülkemizin banker furyasının en bilinen ismidir.

Hiçbir ekonomik bilgisi olamamasına rağmen faaliyet yürüttüğü yıllarda, özellikle memurlar arasında büyük güven sağlayan Banker Kastelli bu güveni nasıl sağladı?

kastelli

Kendisini gazetelere veridği tam sayfa reklamlarında ‘’ sermaye piyasasına emek veren birisi’’ olarak tanıtan Kastelli, televizyon reklamlarında ise o dönemin ünlü yüzleri olan Cüneyt Arkın, Fikret Hakan, Ekrem Bora, İzzet Günay, Selma Güneri, Eşref Kolçak gibi ünlü isimleri oynatıp, halkın güvenini iyice kazanmış.

Banker Kastelli adıyla bilinen Abidin Cevher Özden’in hikayesi 2008 yılında bir intiharla son buldu.

Papatya Resmiyle Milyonları Kaçıran Banker Bako

Asıl Adı Baki Cengiz Aygün olan Banker Bako’nun hikayesi Ankara’da bir çay ocağında başlar. Banker Bako, daha sonra küçük paralarla bankerliğe başlar. Papatyalı banker olarak da bilinen Bako’ya bu unvanı kazandıran şeyse, banka şubelerinden yüklü miktarda krediler çektikten sonra imza olarak sadece papatya resmi çizmesidir. Kredi faresi olarak bilinen Bako farklı banka şubelerinden yüksek miktarlarda çok fazla kredi çekip, hiçbirini geri ödemedi.

bako

1992 yılının Mayıs ve Eylül ayları arasında Emlakbank’ın Silivri Şubesi’nden toplam 152 milyar, Eylül ve Kasım ayları arasında da Altıyol Şubesi’nden 160 milyar lira kredi çekti. Bununla da yetinmeyen Bako, Kartal Şubesi’nden tam 65 milyon mark kredi almayı da başardı. Banka müdürleri, kredileri Hazine’den gizlemişti. Fatura onlara kesildi, Bako kurtuldu. Bako’yu paçasından yakalayan tek dava, 1987 yılında, Ziraat Bankası, Halk Bankası, İş Bankası, Akbank ve Cemali-Sevilay Yükçü çiftinin şikayetiyle açılan dava oldu. 20 Haziran 1995 tarihinde karara vardı mahkeme. Banker Bako’yu, dolandırıcılık suçundan 18 yıl 3 ay 20 gün hapse mahkum etti. Karar, 10 Kasım 1995 tarihinde Yargıtay tarafından da onandı ve kesinleşti. 11 Mart 1996 yılında da Cengiz Baki Aygün’le ilgili yakalama kararı infaz bürosuna ulaştı. Bu yakalama kararının devreye girmesinden sonra, Banker Bako’nun adı bir tehditle senet imzalatma olayına karıştı. Polis, ünlü kaçağı 1996 yılının nisan ayında gözaltına aldı. Bako tutuklandı.

bako reklam

Ama, sürpriz bir gelişme oldu. Bülent ve Yalçın Kılıç adlı yeğenlere zorla senet imzalattırdığı ve gasp ettiği iddiasıyla, 28 yıla kadar hapsi istenen Banker Bako, yargılandığı Beyoğlu 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından ilk duruşmada tahliye edildi. Tahliye kararı verildiğinde şikayetçilerin ifadesi bile alınmamıştı.

Dolandırıcılıkta Bir Marka: Jet Fadıl

Dolandırıcılık deyince Türkiye’de akla gelen isim olan Mehmet Fadıl Akgündüz ya da kamuoyunun onu tanıdığı adıyla Jet Fadıl, ticaret hayatına 1987 yılında kurduğu Jet Sürücü Kursu ile girdi.

fadıl mahkeme

Yine aynı yıl, Türkiye Kalkınma Bankası’ndan Didim Akbük Körfezi’nde kurmayı planladığı Caprice Otel’in inşaatı için 1987- 1990 yılları arasında borç olarak aldığı 5.3 milyon liralık krediyi ödemedi.

Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu’nun TBMM KİT Komisyonu’na sunduğu rapora göre Akgündüz’ün devlete 5 milyon 338 bin 999 lira tutarında borcu olduğu belirtildi ve bu borç 30 yılı aşkın bir süredir tahsil edilemiyor.

Evi Olmayana Ev: Jetkent Sitesi

1995 yılında ‘’ Evsizlere ev’’ sloganıyla tekrar ortaya çıkan Jet Fadıl’ın hedefinde bu kez Almanya’daki gurbetçi vatandaşlar vardı. O dönemin parasıyla 5 trilyona yakın para toplandı. Ancak projenin teslim tarihi 2 yıl geciktiği için 661 kişi Fadıl Akgündüz hakkında şikayette bulundu.

fadıl jetkent

Proton’un Türkiye Distribütörlüğü

Jet Fadıl’ın bir sonraki projesinde Refah Partisi ile yakınlığı büyük bir rol oynadı. Malezya ile Milli Görüş sıkı ilişkiler içindeydi. Erbakan’ın Başbakanlığı döneminde iki ülke arasında sıkı ilişkiler kuruldu. Erbakan’ın da aracı olmasıyla Malezya’nın milli otomobili Proton’un distribütörlüğü Fadıl Akgündüz’e verildi.

fadıl proton

Ancak Proton markasının Jet-Pa ile ortaklığının ömrü uzun olmadı. Akgündüz, ödemesini yapan 6 binden fazla kişiye otomobillerini teslim etmedi. Bunu yanında, Maliye Bakanlığı’nın 1999’daki raporuna göre, Jet Kent sitesinden ev alanlara bedava Proton vereceğini söyleyen şirket, Proton araçlar için dağıtım ve trafik izni bile almamıştı.

Jet Fadıl 1998’de Jet-Pa Holdingi kurdu. Bünyesinde konuttan tekstile kadar çok genis bir yelpazede faaliyette bulunan 10 şirketi barındırıyordu. Fakat Maliye’nin raporuna göre bu 10 şirketten 6’sında hiç kimse çalışmıyordu.

Üretilemeyen Yerli Otomobil: İmza

Osmanlı’nın 700. kuruluş yıldönümünde ve 1999 Cumhuriyet Bayramı’nda tanıtılan yerli otomobile İmza ismi seçildi.

İmza için Avrupa’da yaşayan vatandaşlardan kar payı ortaklığı ve İslami değerlere uygun olarak para toplandı. İmza’nın tanıtımı için görkem bir gece düzenlendi ve geceye birçok ünlü isim katıldı. Akgündüz İmza’yı Cenevre Otomobil Fuarı’nda tanıttı.

Ancak 2002’de Siirt ve Batman’a kurulacak Jet-Pa Motors otomobil fabrikalarında üretimine başlanacağı söylenen İmza, hiç üretilmedi. Vaat edilen istihdam da gerçekleşmedi.

Siirt JetpaSpor Hikayesi

Fadıl Akgündüz Jet-Pa markasıyla 99–2000 sezonunda Türkiye birinci ligine yükselen Siirtspor’a sponsor oldu. Takımın adı Siirt JetpaSpor olarak değiştirildi. Siirtspor, ligde güçlü bir kadro ile oynadı.

Ertesi sezon güçlü transferler yapan takımın küme düşmesi hiç ses getirmedi. Zaten bu etkinlik de Jet Fadıl için sadece bir güven hamlesi niteliğindeydi.

siirt jetpaspor

Daha sonra yurtdışına çıkan Jet Fadıl 2002 seçimlerinde Siirt’ten bağımsız milletvekili oldu ve meclise girdi. Elde ettiği dokunulmazlık zırhıyla ülkeye dönen Akgündüz, Yüksek Seçim Kurulu’nun seçimleri iptal etmesiyle milletvekilliği düştü ve tutuklandı.

Akgündüz, topladığı paraları geri ödeyemediği için kesinleşen cezasını çekmek için 2003’te cezaevine girdi, 15 ay sonra kefaletle serbest bırakıldı.

Caprice Gold Bayrampaşa

2011 yılında bu sefer klasik görünümünden farklı olarak cübbe ve sarıklı karşımıza çıkan Jet Fadıl. bunca başarısız projeden sonra Caprice Gold Bayrampaşa projesinin temel atma töreninde Cübbeli Ahmet Hoca ile sahneye çıkıp dua ettikten sonra Cübbeli, “Buradan yer satın almak caiz midir? Ben size fetva veriyorum, caizdir.” sözleriyle Jet Fadıl’a açık destek verdi. Sonrasında yaptığı açıklamada ‘İslami ilkelere göre hizmet sunacak otel yokluğundan dolayı Caprice Gold’a sıcak baktığını, amacının reklam değil İslam’a hizmet olduğunu’ belirtti.

caprice bayrmapaşa

Bu projenin de kamuoyuna tanıtımında ana akım medyada büyük bütçelerle oluşturulan reklamlarda “Tapu ve kira garantili otel odaları” gibi sloganlar kullanıldı.

İslami devre mülk projesi 12 bin ile 20 bin mağdurdan yaklaşık 750 milyon lira toplanmasına rağmen yıllarca bitirilmedi. Caprice Gold Bayrampaşa projesi nedeniyle Reklam Kurulu, Akgündüz’e 652 bin lira ceza kesti. Gerekçe, 7 yıldızlı olarak tanıtılan otelle ilgili ilanların müşteriyi yanıltmasıydı çünkü, Mevzuatta 7 yıldızın karşılığı yoktu.

Caprice Gold Maldivler

Akgündüz, 2014 yılında bu sefer Maldivler’de Müslümanlara özel ada projesiyle kamuoyunun karşısına çıktı.

Caprice Gold Maldivler için 60 bin kişiden 170 milyon dolara yakın para topladı. Yapımına başlanmayan ve faaliyete geçmemiş otel için hizmete açılmış gibi satışlar yapılmaya başlandı. Yaklaşık 7 milyon lira harcanan reklam filmlerinde Ekim 2014’den itibaren müşterilerin Maldivler’deki otelden yararlanabilecekleri belirtildi ama teslim gerçekleşmedi.

madivler fadıl

Yeniden Milletvekilliği Denemesi

2002 yılında milletvekilliği düşürülen Akgündüz, 7 Haziran 2015 seçimlerinde yeniden milletvekilliğine soyundu.

Adaylık kampanyasında İmza otomobili miting meydanına getiren ve süren Akgündüz, “Arabamızı getirdik, yakında fabrikamızı da kuracağız. Beni meclise gönderin, Meclis renklensin ve yatırımlarımı daha rahat yapayım.” açıklamasında bulundu. 209 oy alan Akgündüz milletvekili seçilemedi.

fadıl vekil

Akgündüz, 21 Aralık 2015’te İstanbul 9’uncu Sulh Ceza Hakimliği’nce, nitelikli dolandırıcılık suçlamasıyla tutuklandı. Savcı, 349 mağdur olduğu için dolandırıcılık suçunun 349 kez işlendiğine dikkat çekti ve Jet Fadıl hakkında 2 bin 443 yıla kadar hapis cezası talep etti.

Nisan 2016’da ilk duruşmada Akgündüz “Hayatım boyunca ülkemin kalkınması ve refahı için çalıştım. Bu ülkenin benden yararlanması lazım ama 4 aydır cezaevindeyim” dedi.

Haziran 2016’daki ikinci duruşmada söz isteyen Akgündüz Maldivler projesinin tamamlanmasına cezaevinde olmasının engel teşkil ettiğini belirtti.

Kenan Şeranoğlu ve Titan Saadet Zinciri

90’lı yılların ortalarında saadet zincirlerinin mantığı da değişmeye başladı. Artık ortada bir ürün yoktu fakat insanlar paradan para yaratmak için bu zincirlere dahil olmaya eskisinden daha çok ilgi göstermeye başladılar. Bu saadet zincirinin en bilinen örneği Kenan Şeranoğlu’nun kurduğu Titan Saadet Zinciri idi. Bu sisteme giriş 2400 Alman markıydı ve kısa süre içinde 35 bin üyeye ulaştı.

kenan şeranoğlu

Titan Saadet Zinciri kamuoyunun aklına sistemin kurucularından Kenan Şeranoğlu’nun İzmir Hill Oteli’nde düzenlenen 31. yaş günü kutlamasıyla kazandı. Şatafatlı bir partiyle doğum gününü kutlayan Şeranoğlu’nun ilginç dans figürleri hala birçoğumuzun hafızalarındadır.

Şeranoğlu ve Titan’ın üst yöneticileri 1998’de hapis cezasına çarptırıldı. Fakat 10 hapis cezasının ardından serbest bırakıldılar. Kenan Şeranoğlu yıllar sonra verdiği bir röportajda “Birlikte olduğum kadın arkadaşım olmasa belki evin kirasını dahi ödeyemem. Aylık düzenli bir gelirim yok. Ayda elime geçen para 1000-1500 TL. Arkadaşım ve dostlarım destek veriyor zaman zaman. O dönem, garajımda bir çok lüks otomobil olurdu ancak şimdi cebimdeki İstanbul Kart (İETT kartı) ile toplu taşıma araçlarını kullanıyorum. ‘’ ifadelerini kullandı. Şeranoğlu bir süredir, güzellik kremi satışı yapan bir şirketin faaliyetlerini yürütüyor.

şeranoğlu son

En Son Örnek : Çiftlik Bank

Mehmet Aydın Ağustos 2016 yılında bir sosyal medya oyunu olan FarmVille’den esinlenerek Çiftlik Bank isimli oyun tasarladı. Oyuncular farklı altın değerlerine sahip çeşitli çiftlik hayvanları satın alabiliyordu.

Ömürleri 365 gün olan hayvanlar için yem ve depo masrafı da yapmanız gerekiyordu.

Bu masrafları karşılamak için ve yetiştirdiğiniz hayvanlar karşılığında para kazanmak için dijital ödeme sistemlerini kullanabiliyordunuz.

çb1

Oyunu diğer sosyal medya oyunlarından ayıran en önemli kısım ise oyunda satın alınan hayvanların Türkiye’nin farklı yerlerinde açılan çiftliklerle hayata geçirileceği vaadiydi. Bu noktada Çiftlik Bank yöneticileri dediklerini yaptılar ve insanlara güven aşılamak için az da olsa çiftlikler ve şarküteriler kurdular.

Fakat oyunda, oyunculara söylenmeyen bir şey vardı. O da para yatıran ve zinciri büyüten kişiler gerçekte hayatta çiftliklerin ve şarküterilerin ortağı değil, sadece sanal ortamdaki oyunun oyuncuları olarak kalıyordu.

Son aylarda Çiftlik Bank hakkında ortaya çıkan soru işaretleri ayyuka çıktı ve oyuna para aktaran kişilerin de şikayetiyle Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) geçtiğimiz yılın sonlarında Çiftlik Bank hakkında suç duyurusunda bulundu.

Çiftlik Bank da iddiaların üzerine bu yılın başında saadet zinciri olmadıklarını kanıtlamak için üye alımına son verdiklerini duyurdu.

çb2

Ardından şirket, bankaların iddialar üzerine kendileriyle çalışmadığını ve ödeme yapamadıklarını duyurdu.

Son olarak İnegöl Cumhuriyet Başsavcılığı 20 kişinin şikayeti üzerine Çiftlik Bank hakkında ‘’ nitelikli dolandırıcılık, suç örgütü kurma, yönetme ve üye olma suçlarıyla soruşturma başlattı.

Sonuç olarak, Çiftlik Bank’ın kurucusu Mehmet Aydın Türkiye’nin hiçbir ilişkisi ve suçlu değişim protokolü olmayan Uruguay’a kaçtı ve 77 bin 843 kişinin mağdur olduğu toplamda 511,7 milyon liralık bir dolandırıcılığımız oldu.

Bize destek olun

Medyascope sizlerin sayesinde bağımsızlığını koruyor, sizlerin desteğiyle 50’den fazla çalışanı ile, Türkiye ve dünyada olup bitenleri sizlere aktarabiliyor. 

Bilgiye erişim ücretsiz olmalı. Bilgiye erişim eşit olmalı. Haberlerimiz herkese ulaşmalı. Bu yüzden bugün, Medyascope’a destek olmak için doğru zaman. İster az ister çok, her katkınız bizim için çok değerli. Bize destek olun, sizinle güçlenelim.