Bolivya’nın “yerli” Devlet Başkanı Evo Morales’in, ordu ve polis güçleri tarafından önce istifaya zorlanması, hakkında yakalama ve tutuklama kararı çıkarıldıktan sonra da ülkeyi terk ederek Meksika’ya gitmesi, Türkiye ve dünya kamuoyuna, Bolivyalı askerlerin, 52 yıl önce, CIA desteği ile Arjantinli-Kübalı sosyalist devrimci Ernesto “Che” Guevara’yı yakalayıp öldürmelerini hatırlattı.
Che, devrimden sonra Küba’da çeşitli yönetim görevleri üstlenmesinin ardından, sosyalist devrimin diğer ülkelere yayılması gerektiği düşüncesi ile 1965 yılında Küba’dan ayrıldı. Önce bir Afrika ülkesi olan Kongo’ya giden Che, burada yaşadığı başarısızlıktan sonra 1966 yılında Bolivya’ya geçti. Bolivya’da da hedeflediği başarıya ulaşamayan Che, 8 Ekim 1967’de, ABD ordusuna bağlı özel harekat birlikleri, Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) ajanları ve Bolivya ordusu askerleri tarafından, saklandığı La Higuera köyünde yakalandı. Che ertesi gün, köyün ilkokulunda Bolivyalı asker Mario Teran Salazar tarafından öldürüldü. Che’nin cesedi, öldüğünün kanıtlanması için Vallegrande şehrine götürülerek, şehir hastanesinin çamaşırhanesinde teşhir edildi.
Morales, katledildiği kentte Che’yi andı
Bolivya’nın devrik lideri Evo Morales, yakalanışının 40. yıldönümü olan 2007 yılında, Vallegrande’de, kendisi için ilham kaynağı olduğunu söylediği Che için anma etkinlikleri düzenledi. Che’yle Küba ve Bolivya’da birlikte savaşan eski Kübalı gerilla Urbano da bu etkinliğe katıldı.
Bu törenden kısa süre önce ise Küba Komünist Partisi’nin resmi yayın organı Granma gazetesi, Che’yi öldüren Mario Teran Salazar’ın Kübalı doktorlar tarafından ameliyat edilerek, gözlerinin katarakttan kurtarıldığını yazdı. Haberin başlığı şöyleydi: “Mario Teran’ın bir hayali ve düşünceyi yok etme girişiminden 40 yıl sonra, Che bir savaştan daha galip ayrıldı.”
Che’yi öldüren Bolivyalı asker Mario Teran Salazar.
Haberi, Mario Teran Salazar’ın oğlu da doğruladı. Küba’nın 2006 yılında Venezüela’yla birlikte Latin Amerika genelinde ortak yürüttüğü sağlık programı sırasında, Bolivya’daki Kübalı doktorların katarakt ameliyatı yaparak görmesini sağladığı hastalar arasında Che’nin katili Mario Teran Salazar da vardı.
Bolivyalı küçük asker
Che yakalandığında cebinde bulunan yeşil not defterinde, kendi el yazısıyla kağıda geçirdiği çeşitli şairlerden şiirler vardı. O şairlerden biri de Kübalı sosyalist şair Nicolás Guillén’di (1902–1989).
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Tam adı “Nicolás Cristóbal Guillén Batista” olan Afrika kökenli Kübalı şair, Havana Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi görmüştü. 1937’de Cumhuriyetçiler’in safında İspanya İç Savaşı’na katılan, aynı yıl Küba Komünist Partisi üyesi olan Guillén, Avrupa’da sürgünde yaşadığı yılların ardından, devrimin başarıya ulaşması üzerine Küba’ya döndü. Ülkesinde Sociedad de Estudios Afrocubanos’u (Afro-Küba Araştırmaları Topluluğu) kuran, UNEAC’ın (Union Nacional de Escritores y Artistas Cubanos – Kübalı Yazar ve Sanatçılar Ulusal Birliği) kurulmasına öncülük yapan şair, 1954’te Lenin Barış Ödülü’nü kazandı, 1961’de “ulusal ozan (poeta nacional)” unvanını aldı.
Nicolás Guillén, Che’nin öldürülmesinden bir yıl sonra, 1968’de, “Bolivyalı Küçük Asker” (Soldadito Boliviano) şiirini yazdı. Che hayranlarının ve dünya sosyalistlerinin dilinden düşmeyen şiirin, bir başka büyük şair Ülkü Tamer’in kaleminden Türkçe çevirisi şöyle:
Bolivyalı küçük asker,
Bolivyalı küçük asker,
sırtında tüfeğin, gidiyorsun
tüfeğin Amerikan malı
tüfeğin Amerikan malı
Bolivyalı küçük asker
tüfeğin Amerikan malı.
Sinyor Barrientos verdi onu sana
Bolivyalı küçük asker
Mister Johnson'un armağanı
kardeşini vurman için
kardeşini vurman için
Bolivyalı küçük asker
kardeşini vurman için.
Kim bu ölü, bilmiyor musun
Bolivyalı küçük asker?
Bu ölü Che Guevara,
Arjantinliydi Kübalıydı
Arjantinliydi Kübalıydı
Bolivyalı küçük asker,
Arjantinliydi Kübalıydı.
En iyi dostundu senin,
Bolivyalı küçük asker,
yoksulların dostuydu
doğudan dağlara kadar
doğudan dağlara kadar
Bolivyalı küçük asker
doğudan dağlara kadar.
Gitarım tepeden tırnağa
Bolivyalı küçük asker
yas tutuyor, ağlamıyor
ağlamak insan işi
ağlamak insan işi
Bolivyalı küçük asker
ağlamak insan işi.
Sırası değil ağlamanın
Bolivyalı küçük asker
ele mendil yakışmaz şimdi
ele tırpan yaraşır
ele tırpan yaraşır
Bolivyalı küçük asker
ele tırpan yaraşır.
Para veriyorlar sana
Bolivyalı küçük asker
alıp satıyorlar seni
bu iş zalimin işi
bu iş zalimin işi
Bolivyalı küçük asker
bu iş zalimin işi.
Vakti geldi uyanmanın
Bolivyalı küçük asker
dünya ayağa kalktı
erkenden doğdu güneş
erkenden doğdu güneş
Bolivyalı küçük asker
erkenden doğdu güneş.
Doğru yolu tutmaya bak
Bolivyalı küçük asker
kolay bir yol değil bu
kolay değil, düzgün değil
kolay değil, düzgün değil
Bolivyalı küçük asker
kolay değil, düzgün değil.
Şunu öğrenmen gerek
Bolivyalı küçük asker
kardeş dediğin vurulmaz
kardeşini vurmaz insan
kardeşini vurmaz insan
Bolivyalı küçük asker
kardeşini vurmaz insan.
Nicolás Guillén’in şiiri pek çok sanatçı tarafından bestelendi. Bunlardan biri de gitarist-şarkıcı Mehmet Celal.
Bolivyalı Küçük Asker’i İspanyolca dinlemek isteyenler için de İspanyol gitarist-şarkıcı Francisco “Paco” Ibáñez’in performansını buraya bırakıyoruz:
